Sabirabadda baş vermiş daşqın
İ
nsanların infeksion (yoluxucu) xəstəlikləri
Epidemiya - kəsin yolxucu xəstəliklərin sürətlə və geniş halda insanlar arasında
yayılmasına deyilir. Yolxucu xəstəliklərin törədiciləri mikroblardır (növləri:
bakteriyalar, viruslar, riktersiyalar və göbələklər).
Xəstəliklar aşağıdakı yollarla və vasitələrlə yayılırlar:
tənəffüz orqanları vasitəsilə;
yoluxmuş ərzaq məhsullarından və sudan istifadə edərkən;
Yoluxmuş əşyalara toxunarkən;
Xəstə adamlar və heyvanlarla təmasda olarkən və s.
Kənd təsərrüfatı heyvanlarının yoluxucu xəstəlikləri
Epizootiya – rayonda və ya ölkədə heyvanlar arasında xəstəliyin
yayılmasıdır.
Zərərvericilərin geniş yayılması da xalq təsərrüfatına, xüsusən də meşə və
kənd təsərrüfatına ciddi ziyan vurur. Eyni zamanda insanların məhvinə də gətirib
çıxarır. Məsələn: Son bir neçə ildə yayılmış quş qripi xəstəliyi bəzi yerlədə
insanların məhvinə səbəb oldu. 2005-2010-cu ilərdə quş qripi nəticəsində dünyada
yüzlərlə adam məhv olmuşdu.
Kənd təsərrüfatı bitkilərinin xəstəlik və zərərvericilərə
məruz qalması
Epifotiya – bitki xəstəliklərinin yayılmasından ibarətdir. Bu xəstəliklərə
təbiətdə geniş rast gəlinir. Bunlar: dənli bitkilərin pas xəstəliyi, çəltiyin göbələkcik
xəstəliyi və s...
Müxtəlif kimyəvi maddələrdən düzgün istifadə edilməməsi nəticəsində də
məhv ola və ya xəstəliklərə məruz qala bilər.
İnfeksion xəstəlik ocağı yaranarkən yoluxmuş ərazidə insanların, heyvanların
və bitkilərin mühafizəsi üzrə tədbirlər müvafiq orqanlar tərəfindən, o cümlədən də
dövlət sərhədlərində gömrükxanalar tərəfindən yerinə yetirilir.
Texnogen xarakterli fövqəladə hallar
Bu halların əsas səbəbkarı insandır (90% qəzalar məsuliyyətsizliyin,
səhlənkarlığın, həddən ziyadə istismarın nəticəsidə baş verir yaxud qəsdən
törədilir).
Texnogen xarakterli fövqəladə hallar aşağıdakılar nəticəsində əmələ gəlir:
1)qəzalar; 2) yanğınlar; 3)partlayışlar
Qəzalar - qurğuların, cihazların, binaların və tikililərin zədələnməsi olub, insan
həyatı üçün təhlükə yarada bilən istehsalat proseslərindəki pozulmalarla müşayiət
olunur. Qəzalar kommunal-enerji şəbəkəsində, nəqliyyatda və istehsalat
müəssisələrində baş verə bilər.
İstehsalatda baş verən qəzalar nəticəsində yanğınlar və partlayışlar baş verə
bilər. Bunun nəticəsındə isə bina və tikililərin, qurğu, texnikaların dağılması,
zədələnməsi, ərazinin suyun altında qalması, rabitə, elektrik və kommunal
şə
bəkədə zədələnmələr baş verə bilər. Partlayışlar zamanı zərbə dalğasının təsiri
yalnız dağıntılara deyil, insan tələfatına da gətirib çıxarır.
Partlayışlar çox zaman böyük həcmdə karbohidratların (metan, etan, propan)
istifadə edildiyi sahələrdə baş verir. Bəzi kimyəvi maddələrin yanma prosesində
zəhərli tüstü yaranır ki, bu da zəhərlənmələrə gətirib çıxarır.
Məsələn 1974-cu ildə İranda qarın yağması nəticəsində Tehran aeroportunun damı
uçulmuşdur. Bundan başqa mühəndis hesablama və istismar yüklənməsi
qaydalarının pozulması ucbatından da qəzalar baş verir.
Fövqəladə halların sayının artmasına səbəb olan texnogen amillər
Bu amillər sırasına aşağıdakılar aiddir:
- iqtisadiyyat sahələrində ən yeni təhlükəsiz texnologiyala ristifadə edilməməsi;
- israfçıl texnologiyalardan istifadə olunması davam edir ki, bu zaman işlədilən
təbii ehtiyatların 90%-dən çoxu zərərli istehsalat və məişət tullantıları kimi ətraf
mühitə atılır. Eyni zamanda günəş enerjisi, geoterminal və külək enerjisi kimi ən
ucuz və təhlükəsiz
enerji növlərindən əməli olaraq, istifadə edilmir.
Partlayışlar.
İ
ri müəssisələrdə baş verən partlayışlar konstruksiyaların deformasiyası və
dağılması, yanğınların əmələ gəlməsi, enerji sistemlərinin sıradan çıxması və
zəhərli maddələrin ətraf mühitə yayılması ilə müşahidə olunur.
Ə
n ağır qəzalar yeraltı mədənlərdə kömür tozunun və təbii qazın partlanması
nəticəsində baş verir. Belə partlayışlar adətən yanğın uçulma və insan tələfatı ilə
nəticələnir.
Yanğınlar.
Yanğınlar daha çox nəhəng müəssisələrdə, neft mədənlərində və yaşayış
məntəqələrində qəza vəziyyəti yaradır. Qəza və təbii fəlakət zamanı yanğınların
yaranmasına əsas səbəblər tez alışan və ya partlıyıcı maddələrin dağılması,
istixanaların partlaması, elektrik xətlərində qısaqapanma, bəzi kimyəvi maddələrin
qarşılıqlı təsiri ola bilər. Yanğınların əmələ gəlməsinə başlıca səbəb həmin
müəssisənin iş fəaliyətindən və binanın tikildiyi materiallardan asılıdı.
Yanğın və partlama təhlükəsinə görə müəssisələrin kateqoriyaları
Bütün yаnğınlаr ətrаf mühitlə кütlə və istiliк mübаdiləsi şərtləri üzrə iкi böyüк
qrupа bölünmüşdür: аçıq sаhədə və qаpаlı sаhədə (binаlаrdа).
Yаnаn mаtеriаllаrın və mаddələrin növündən аsılı оlаrаq yаnğınlаr - А, B, S,
D siniflərinə və А1, А2, B1, B2, D1, D2, D3 yаrımsiniflərinə bölünür.
А sinfindən оlаn yаnğınlаrа bərк mаddələrin yаnmаsı аiddir. Bu zаmаn əgər
к
özərən mаddələr, məsələn: оduncаq, каğız, tохuculuq məmulаtlаrı və s. yаnırsа,
о
ndа yаnğın А1 yаrımsinfinə; кözərməyə qаdir оlmаyаnlаr, məsələn plаstiк
к
ütlələr yаnırsа - А2 yаrımsinfinə аid оlаcаqdır.
Dostları ilə paylaş: |