Microsoft Word 1-ci m vzu- fh t snifati

Sabirabadda baş vermiş daşqın 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İ
nsanların infeksion (yoluxucu) xəstəlikləri 
 
Epidemiya  -  kəsin  yolxucu  xəstəliklərin  sürətlə  və  geniş  halda  insanlar  arasında 
yayılmasına  deyilir.  Yolxucu  xəstəliklərin  törədiciləri  mikroblardır  (növləri: 
bakteriyalar, viruslar, riktersiyalar və göbələklər). 
Xəstəliklar aşağıdakı yollarla və vasitələrlə yayılırlar: 
tənəffüz orqanları vasitəsilə; 
yoluxmuş ərzaq məhsullarından və sudan istifadə edərkən; 
Yoluxmuş əşyalara toxunarkən; 
Xəstə adamlar və heyvanlarla təmasda olarkən və s. 
 
 
Kənd təsərrüfatı heyvanlarının yoluxucu xəstəlikləri 
 

---

 Epizootiya  –  rayonda  və  ya  ölkədə  heyvanlar  arasında  xəstəliyin 
yayılmasıdır.  
Zərərvericilərin  geniş  yayılması  da  xalq  təsərrüfatına,  xüsusən  də  meşə  və 
kənd təsərrüfatına ciddi ziyan vurur. Eyni zamanda insanların  məhvinə də gətirib 
çıxarır.  Məsələn:  Son  bir  neçə  ildə  yayılmış  quş  qripi  xəstəliyi  bəzi  yerlədə 
insanların məhvinə səbəb oldu. 2005-2010-cu ilərdə quş qripi nəticəsində dünyada 
yüzlərlə adam məhv olmuşdu.  
 
 
Kənd təsərrüfatı bitkilərinin xəstəlik və zərərvericilərə 
məruz qalması 
 
         Epifotiya – bitki xəstəliklərinin yayılmasından ibarətdir. Bu xəstəliklərə 
təbiətdə geniş rast gəlinir. Bunlar: dənli bitkilərin pas xəstəliyi, çəltiyin göbələkcik 
xəstəliyi və s... 
        Müxtəlif kimyəvi maddələrdən düzgün istifadə edilməməsi nəticəsində də 
məhv ola və ya xəstəliklərə məruz qala bilər. 
        İnfeksion xəstəlik ocağı yaranarkən yoluxmuş ərazidə insanların, heyvanların 
və bitkilərin mühafizəsi üzrə tədbirlər müvafiq orqanlar tərəfindən, o cümlədən də 
dövlət sərhədlərində gömrükxanalar tərəfindən yerinə yetirilir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
         
Texnogen xarakterli  fövqəladə hallar 
 
          Bu    halların    əsas    səbəbkarı    insandır  (90%  qəzalar  məsuliyyətsizliyin, 
səhlənkarlığın,  həddən  ziyadə  istismarın  nəticəsidə  baş  verir  yaxud  qəsdən 
törədilir). 
Texnogen xarakterli  fövqəladə hallar aşağıdakılar nəticəsində əmələ gəlir:  
1)qəzalar;  2) yanğınlar;  3)partlayışlar  
 
Qəzalar  -  qurğuların,  cihazların,  binaların  və  tikililərin  zədələnməsi  olub,  insan 
həyatı üçün təhlükə yarada bilən istehsalat proseslərindəki pozulmalarla müşayiət 
olunur.  Qəzalar  kommunal-enerji  şəbəkəsində,  nəqliyyatda  və  istehsalat 
müəssisələrində baş verə bilər.  
         İstehsalatda baş  verən qəzalar nəticəsində  yanğınlar və partlayışlar  baş verə 
bilər.  Bunun  nəticəsındə  isə  bina  və  tikililərin,  qurğu,  texnikaların  dağılması, 
zədələnməsi,  ərazinin  suyun  altında  qalması,  rabitə,  elektrik  və  kommunal 

---

şə
bəkədə  zədələnmələr  baş  verə  bilər.  Partlayışlar  zamanı  zərbə  dalğasının  təsiri  
yalnız dağıntılara deyil, insan tələfatına da gətirib çıxarır.  
        Partlayışlar çox zaman  böyük həcmdə karbohidratların (metan, etan, propan) 
istifadə  edildiyi  sahələrdə  baş  verir.  Bəzi  kimyəvi  maddələrin  yanma  prosesində 
zəhərli tüstü yaranır ki, bu da zəhərlənmələrə gətirib çıxarır.  
Məsələn  1974-cu ildə İranda qarın yağması nəticəsində Tehran aeroportunun damı 
uçulmuşdur.  Bundan  başqa  mühəndis  hesablama  və  istismar  yüklənməsi 
qaydalarının pozulması ucbatından da qəzalar baş verir.  
Fövqəladə halların sayının artmasına səbəb olan texnogen amillər 
Bu amillər  sırasına aşağıdakılar aiddir:  
- iqtisadiyyat sahələrində ən yeni təhlükəsiz texnologiyala ristifadə edilməməsi;  
-  israfçıl  texnologiyalardan  istifadə  olunması  davam  edir  ki,  bu  zaman  işlədilən 
təbii  ehtiyatların  90%-dən  çoxu  zərərli  istehsalat  və  məişət  tullantıları  kimi  ətraf 
mühitə atılır. Eyni zamanda günəş enerjisi, geoterminal və külək enerjisi kimi ən 
ucuz və təhlükəsiz 
enerji növlərindən əməli olaraq, istifadə edilmir. 
  
Partlayışlar. 
İ
ri  müəssisələrdə  baş  verən  partlayışlar  konstruksiyaların  deformasiyası  və 
dağılması,  yanğınların  əmələ  gəlməsi,  enerji  sistemlərinin  sıradan  çıxması  və 
zəhərli maddələrin ətraf mühitə yayılması ilə müşahidə olunur.  
Ə
n ağır qəzalar yeraltı mədənlərdə kömür tozunun və təbii qazın partlanması 
nəticəsində  baş  verir.  Belə  partlayışlar  adətən  yanğın  uçulma  və  insan  tələfatı  ilə 
nəticələnir.  
 
Yanğınlar. 
Yanğınlar  daha  çox  nəhəng  müəssisələrdə,  neft  mədənlərində  və  yaşayış 
məntəqələrində  qəza  vəziyyəti  yaradır.  Qəza  və  təbii  fəlakət  zamanı  yanğınların 
yaranmasına  əsas  səbəblər  tez  alışan  və  ya  partlıyıcı  maddələrin  dağılması, 
istixanaların partlaması, elektrik xətlərində qısaqapanma, bəzi kimyəvi maddələrin 
qarşılıqlı  təsiri  ola  bilər.  Yanğınların  əmələ  gəlməsinə  başlıca  səbəb  həmin 
müəssisənin iş fəaliyətindən və binanın tikildiyi materiallardan asılıdı.  
           Yanğın və partlama təhlükəsinə görə müəssisələrin kateqoriyaları  
Bütün  yаnğınlаr  ətrаf  mühitlə  кütlə  və  istiliк  mübаdiləsi  şərtləri  üzrə  iкi  böyüк 
qrupа bölünmüşdür: аçıq sаhədə və qаpаlı sаhədə (binаlаrdа). 
          Yаnаn mаtеriаllаrın və mаddələrin növündən аsılı оlаrаq yаnğınlаr - А, B, S, 
D siniflərinə və А1, А2, B1, B2, D1, D2, D3 yаrımsiniflərinə bölünür. 
          А sinfindən оlаn yаnğınlаrа bərк mаddələrin yаnmаsı аiddir. Bu zаmаn əgər 
к
özərən mаddələr, məsələn: оduncаq, каğız, tохuculuq məmulаtlаrı və s. yаnırsа, 
о
ndа  yаnğın  А1  yаrımsinfinə;  кözərməyə  qаdir  оlmаyаnlаr,  məsələn  plаstiк 
к
ütlələr yаnırsа - А2 yаrımsinfinə аid оlаcаqdır. 

---