Microsoft Word 1 iç kapak doc

 
70
1973-1990 yılları arasında  Şili’de hakim olan rejim askeri diktatörlük idi.(örn., 
Şili’de general Pinochet’in askeri cuntası)
330
 Yönetimde askerlerin bulunduğu 
diktatörlüklerde her hangi bir sivil denetim yok. Askeri yönetim ve asker kurumlar 
ise çoğu zaman askeri nitelikten uzak işlevleri yerine getirmektedirler. Eğer yönetim 
bir diktatörün kişisel yönetimiyse, bu zaman o, topyekun bir denetim gerçekleştirmek 
amacıyla kendi adamlarını önemli kurumların başına getirir, yönetimi elinde tutmak 
için orduyu kullanır. 
Tek partili diktatörlüklerde durum bir kadar farklıdır. Burada ordu partinin 
hedeflerine ulaşmasında bir araç rolünü oynar: Subaylar parti üyeleri olmalı ve 
propaganda işlevlerini yerine getirirler. Parti örgütlenmesi askeri hiyerarşi ile 
eşgüdümlüdür.
331
 
Teokratik – ruhban sınıfına ve dine dayalı rejimlerdir. Buna İran’ı örnek 
gösterebiliriz (1990’lı  yılların ortalarından itibaren tolumda liberalleşme eğilimi 
görülmüştür)  
Oligarşi – iktidar korporatif zümrelere aittir.  
Lidere dayalı (tek kişinin iktidarı), karizmatik liderin otoritesine dayalı rejim 
(Azerbaycan’da Haydar Aliyev, Gürcistan’da E. Şevardnadze vs.) Burada halkın 
rejimi desteklemesi söz konusu olabilir. Genelde ülkeye karşı  dış güçlerin saldırı 
tehlikesi, ulusal bütünlüyü ihlal edilmesi endişesi vs. söz konusu rejim için altyapı 
oluşturur. Bu rejimlerde liderler halkın desteğini almak için genelde milletçi 
söylemlerde bulunur, bağımsızlık veya modernizasyon ideolojisini kullanır.   
Son yıllarda geçiş dönemiyle ilgili araştırmalar yapan bilim adamları 
tarafından geliştirilmiş bazı terimler bilim adamları tarafından tanımlanan rejim 
türleri “demokrasi” sözcüğünü ihtiva etmesine rağmen, içinde bazı demokratik 
kurumları barındıran birer otokrasidir. Demokratura, diktablnada, delegatif 
                                                 
330
 Автономов, А.С., http://www.legislature.ru/books/ontolog/part4.html 
331
 Geçiş demokrasilerinde ordu-sivil ilişkileri ile ilgili bkz: Huntington, S. P., “Reforming Civil-
Military Relations”, In Civil-Military Relations and Democracy, (Edited by Lary Diamond, and 
Marc Plattner), Baltimore, MD: John Hopkins University Press, 1996, pp. 3-11, Makalenin Rusça 
tercümesi:  Хантингтон,  С.  П., «Вооруженные  силы  и  демократия.  Реформирование  военно-
гражданских 
отношений», 
Век 
ХХ 
и 
мир 
(электронный 
журнал). 2001,
 
http://old.russ.ru/ist_sovr/99-04-29/hantin.htm 

---

 
71
demokrasi, elektoral demokrasi, gayri-liberal demokrasi vs. kavramlar konusundaki 
tartışmalara ileri bölümlerde değineceğiz.
332
   
Otoriter rejimler arasında askeri rejimleri de ayırabiliriz. Bu rejimin özelliği 
yönetim başına tamamen askerlerin geçmesidir.  Burada da devrimci askeri rejimlerle 
darbeci askeri rejimleri birbirinden ayırabiliriz. Bu rejimlerin hedefleri birbirinden 
tamamen farklıdır. Devrimci askeri rejimler ilerici yeniden yapılanmağa, ulusal 
kalkınmaya,  sosyal adalete vs. eğilimlidir (örneğin Peru’da 1968–1980 yılları 
devrimci askeri rejim). Devrimci askeri rejimlerin kullandıkları metodlar otoriter 
liberal rejimlerin kullandıkları metodlarla benzerlik oluşturur.  Örneğin, 1974–1976 
yılları arasında Portekiz’deki devrimci askeri rejim faşizmden demokrasiye geçmeği 
hedeflemiş ve bu hedefe ulaşılmıştır.
333
 
Otoriterizmin her bir türünde devlet yönetimi halk tarafından şekillenmez ve 
denetlenmez. Temsili organların olmasına rağmen, bu organların hiçbirisi toplumun 
yaşamında reel rol oynamaz. Parlamento, liderin veya belli bir grubun (cunta, 
oligarşi) tarafından yönetilen yönetici elitin hazırladığı kalıp düzenlemeleri üretir.
334
  
Çoğu zaman otoriter rejimler reformların yapılması, devletin, onun birlik ve 
bütünlüğünün güçlendirilmesi, ayrımcılığa karşı koymak, ekonomik çöküşü önlemek 
amacıyla kurulur. Bazen ulusal düşünce ve bilinç gergin ekonomik ve siyasi 
krizlerden kurtulmayı askerde görüyor. Nitekim bu tür diktatörlükler bazı ülkelerde 
sosyal ve ekonomik açıdan verimli olmuştur. Askeri yönetim iktidara geçince hukuk 
sisteminde de düzenlemelere gidilir: geçici yasal düzenlemeler yapılır, anayasa 
yürürlükten kalkar, yeni siyasi kurumlar oluşturulur, yargı sisteminde yeniden 
yapılanmaya gidilir (olağanüstü yetkilere haiz mahkemeler kurulur, askeri 
mahkemelerin rolü artırılır vs.), yürütmenin “dikey” iktidarı güçlendirilir.
335
 
Yönetimin, çoğu zaman toplumun bu veya diğer kesimlerinin ekonomik, 
etnik, coğrafi, geleneksel, dini vs. özelikleri dikkate almadan kabul ettiği kararlar 
                                                 
332
 Bu kavramlarla ilgili bkz:  О'Доннелл  Г., «Делегативная  демократия»,  Пределов  власти, 
http://old.russ.ru/antolog/predely/2-3/dem01.htm,  O'Donnel, G., “Delegative Democracy”, Journal 
of Democracy, Vol. 5, No: 1, 1994, p. 55-69. O'Donnel, G., “Delegative Democracy?”, East-South 
System Transformations Working Paper, No: 21. Шмиттер 
Ф. 
К.,  
http://old.russ.ru/antolog/predely/1/dem2-2.htm.  Саква Р., «Режимная  система  и  гражданское 
общество в России», № 1,  1997, с. 61-82. 
333
 Автономов, А.С., http://www.legislature.ru/books/ontolog/part4.html 
334
 Венгеров, А.Б., 2000, с. 77. 
335
 Венгеров, А.Б., 2000, с. 77. 

---

 
72
isteksiz şekilde yerine getirilir. Kişilerin “ana hat”tan sapması durumunda müeyyide 
uygulanır. Şiddet kullanımı otoriter rejimler için karakteristiktir. Buna göre de  bu tür 
siyasi rejimler askeri ve polis desteği olmadan varlığını sürdüremez. Bu rejimlerin 
hakim olduğu ülkelerde yargı yardımcı bir organ gibi kullanılır. Nitekim kişilere 
ilişkin yargı dışı müeyyideler uygulanır.
336
  
 
3.5. Otoriterizm ve Meşruiyet 
Otoriter yönetim genelde, halkın nezdinde hasımlarını mahvetmek ve 
korkutmakla değil, daha ılımlı araçlarla yönetir. Binyıllar boyunca onlar başlıca 
olarak meşruiyeti geleneksel ve karizmatik yöntemlere dayandırmıştır. 20. yüzyılda 
meşrutiyet için milliyetçi ideoloji ve iktidarın denetiminde olan sözde seçimler geniş 
şekilde kullanılıyor. Asya, Afrika ve Merkezi Amerikanın otoriter rejimlerinin 
ekseriyeti kendilerine ulusal özgürlük ve var oluş gereksinimiyle hak 
kazandırmışlar.
337
 
Diğer taraftan zamanımızda iktidarı otoriter rejimler, halk tarafından “takdis” 
edildiklerini, en azından  şekil bakımından halkın desteğine sahip olduklarını 
göstermek için genellikle referandum ve plebisit gibi yollara başvurmaktadırlar. Bu 
halkoylamalarının bazen yüzde 90’ı  aşan bir oranda “resmi” sonuçlar vermesi, 
oylamanın dürüstlüğü ve serbestliği konusunda haklı şüphelere yol açar.
338
  
Aynı  şeyi seçimler konusunda da söyleyebiliriz rejimlerde olduğu gibi, 
otoriter rejimler de seçimler göstermelik olup, rejimin meşrulu olduğunu sunmak ve 
halk desteği görünümünü oluşturmağa hedeflenmiş propagandadan başka bir şey 
değildir. Bu seçimlerin başka bir amacı da, yönetimin, “tencerenin kapağını açarak” 
birikmiş “buharı  dışarı atmak”, böylece sosyal gerginliği düşürmek, “dozajlı” 
                                                 
336
  Венгеров  А.Б.  Теория  государства  и  права:  Учебник  для  юридических  вузов. 
3-е изд. – Москва, Юриспруденция, 2000, с. 77-78. 
337
  Пугачев,  В.П.,  Соловьев  А.И.,  Введение  в  политологию 2000, www.i-u.ru/biblio/archive/ 
pugachev_politolog/polit11.aspx 
338
 Kapani, M.,  2001, s. 85. 

---