Microsoft Word 2004 2803 042. doc



Yüklə 51,01 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix06.05.2018
ölçüsü51,01 Kb.
#41904


Türkiye Parazitoloji Dergisi 28 (3): 154-157  

2004

 

Kars İlinde Tavuklarda Bulunan Ektoparazitler 



Osman Selçuk ALDEMIR 

Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji  Anabilim Dalı, Kars 



ÖZET: Bu araştırma, Kars tavuklarında bulunan ektoparazitlerin yaygınlığının araştırılması amacıyla yapılmıştır. Kars’ın kenar 

semtlerindeki evlerde bulunan 20 kümesten 264 tavuk ektoparazit yönünden incelenmiştir. Yirmi kümesin 12’sinde (% 60.0 ), bakısı 

yapılan 264 tavuğun 174’ünde (% 65.90) en az bir ektoparazit saptanmıştır. Enfeste tavuklardan 1023 adet parazit toplanmış ve  7 

tür identifiye edilmiştir.Yaygınlık sırasına göre; 174 tavuğun 156’sında (%89.65) bit enfestasyonu (Menacanthus cornutus, 



Menopon gallinae, Menacanthus stramineus, Goniodes dissimilis ve Goniocotes gallinae), 16’sında (%6.06) akar enfestasyonu 

(Dermanyssus gallinae) ve 2’sinde (%0.75) uyuz enfestasyonu (Kinemidokoptes mutans) saptanmıştır. Diğer 8 kümesteki 90 tavukta 

(%34.10) ise herhangi bir ektoparazite rastlanılmamıştır. Grup içi ve genel istatistiksel değerlendirilmesi ile parazitlerin dağılımı 

SPSS for Windows release bilgisayar programında Khi-kare testi ile yapılmıştır. 



Anahtar Sözcükler: Tavuk, ektoparazit, Kars 

Ectoparasites in Chickens in the Province of Kars 

SUMMARY: The purpose of this study was to determine the presence of ectoparasites in poultry in Kars. For this, 264 hens in 20 

chicken coops were inspected for ectoparasites. At least one species of ectoparasites was found on 174 (65.90%) out of the 264 

hens. No ectoparasites were found on the remaining 90 (34.10%) hens. During this study the numbers of 1023 samples of 

ectoparasites were examined and seven ectoparasites species were detected. Their names are as follows: Menacanthus cornutus, 



Menopon gallinae, Menacanthus stramineus, Goniodes dissimilis, Goniocotes gallinae, Dermanyssus gallinae and Kinemidokoptes 

mutans. Statistical assessment of the numerical distribution of the infection within groups and between groups was performed by 

Chi-square test using SPSS program for Windows. 



Key Words: Poultry, ectoparasite, Kars, Turkey 

GİRİŞ

Hayvancılık ekonomik özgürlüğün bir simgesi olarak sosyo-

ekonomik yaşamın vazgeçilmez bir unsuru olmuştur. 

Günümüz Türkiye’sinde hayvancılık daha çok kırsal 

kesimlerde ailelerin kendi ihtiyaçlarını temini için sığır, 

koyun, keçi ve tavuk yetiştiriciliği  şeklinde yapılmaktadır. 

Hayvan yetiştiriciliği viral, bakteriyel ve paraziter hastalıkların 

tehdidi altında bulunmaktadır. Özellikle bazı paraziter 

hastalıkların gizli seyretmesi, yetiştiriciler tarafından 

önemsenmemesine ve gerekli önlemlerin alınmamasına neden 

olmaktadır. Bunun sonucunda  hayvan sağlığı ve ülke 

ekonomisi büyük zararlar görmektedir. 

Tavuklarda ektoparazit olarak yaşayan bitler, uyuz etkenleri, 

akarlar ve pireler önemli sorunlar oluşturabilmekte ve ciddi 

ekonomik kayıplara neden olmaktadırlar (11, 13, 15, 20). 

Dermanyssus gallinae tavukçuluk sektörünün en öncelikli 

sorunlarından birisidir. Çok hareketli olan bu parazitler 

gündüzleri kümeslerin kuytu yerlerinde saklanıp geceleri kan 

emerek, ciddi hastalık tablosu oluştururlar. Hatta bu parazitin 

bazı güvercin ve civciv yavrularını 8-10 gün içinde öldüğü 

bildirilmiştir (10). 



Knemidokoptes mutans enfestasyonu tüm Dünyada olduğu 

gibi Ülkemizde de yaygındır (11, 12, 15, 16, 21). Tavukların 

ayak, gaga, ibik ve bacaklarında pullar altında saklanarak 

yaşayan bir parazittir. Bu parazitler zamanla bulundukları 

yerdeki pulların sertleşmelerine ve bunların yer 

değiştirmelerine neden olurlar. Sonuçta sertleşen bacak pulları 

topallığa ve deformasyona neden olurlar (13, 21). 

Mallophaga türleri istasyoner parazitlerdir ve konakçılarının 

derisi üzerindeki sinir uçlarında  şiddetli irritasyonlara neden 

olurlar. Oluşan bu irritasyonlar sonucu tavuklar rahat bir 

şekilde dinlenemezler ve yem yiyemezler sonuçta hızla 

zayıflamaya başlarlar. Ayrıca irrite edilen yerlerini kaşımaya 

çalışırlarken kendilerini yaralarlar veya tüylerinin parçalanıp 

dökülmesine sebep olurlar (1, 5, 6, 12, 17). Mallophaga ile 

enfeste bir tavuğun yumurta veriminde  %11’lik bir azalmanın 

olduğu buna bağlı olarak tavuk başına % 75 oranında bir gelir 

kaybının olduğu Edvar ve King’e atfen Tolgay (20) tarafından 

bildirilmiştir. 

Geliş tarihi/Submission date: 22 Ocak/22 January 2004 

Düzeltme tarihi/Revision date: 03 Mayıs/03 May 2004 

Kabul tarihi/Accepted date: 31 Mayıs/31 May 2004 

Yazışma /Correspoding Author: Osman Selçuk Aldemir 

Tel: (+90) (474) 242 6801 / 1145         Fax: - 

E-mail: oselcukl@selcuk.edu.tr 




Kars tavuklarında ektoparazitler 

 

155



Bu araştırma, hayvan sağlığı ve ülke ekonomisinde özellikle 

tavukçuluk sektöründe ciddi ekonomik kayıplara yol açtığı 

düşünülen ektoparazit türlerinin Kars yöresi tavuklarındaki 

yaygınlığının tespiti amacıyla yapılmıştır 



GEREÇ VE VÖNTEM 

Araştırma materyali Kars ilini kapsayacak şekilde değişik 

semtlerde serbest tarzda tavukçuluk yapılan ve birbirlerine 

yakın olmayan kümeslerden alınmıştır. Araştırmada  incelenen 

toplam kümes sayısı 20 olup, bu kümeslerde bulunan 

minimum 5, maksimum 120 tavuk arasından popülasyonu 

temsil edecek oranda rasgele örnekleme ile seçilen 264 tavuk 

incelenmiştir. Bu kümeslerden tavuk ektoparazitleri usulüne 

uygun olarak toplanmış ve tür ayrımları ilgili literatürlere göre 

(16, 17, 19, 21) yapılmıştır. 



İstatistiksel Analiz: Parazitlerin dağılımının grup içi ve genel 

karşılaştırması, SPSS 10.0 bilgisayar programında Khi-kare 

testi ile yapılmış, önemli çıkan türler arasındaki farklılığın 

belirlenmesi için de t testi yapılmıştır.  



BULGULAR 

İncelenen 20 kümesin 12’sinde (% 60.0 ), bakısı yapılan 264 

tavuğun 174’ünde (% 65.90) en az bir ekto parazit 

saptanmıştır. Enfeste tavuklardan 7 tür’e bağlı 1023 adet 

parazit toplanmıştır. Tespit edilen ektoparazitler yaygınlık 

sırasına göre enfeste 174 tavuğun 156’sında (%89.65) bit 

enfestasyonu (Menacanthus cornutus, Menopon gallinae, 

Menacanthus stramineus, Goniodes dissimilis ve  Goniocotes 

gallinae),  16’sında (%6.06) akar enfestasyonu (Dermanyssus 

gallinae) ve 2’sinde (%0.75) uyuz enfestasyonu 

(Kinemidokoptes mutans) tespit edilmiştir. Tespit edilen 

Ektoparazitler ve Yaygınlık Oranları 

Şekil 

1’de verilmiştir.  

Geriye kalan 8 kümesteki 90 tavukta (%34.10) ise herhangi bir 

ektoparazit saptanmamıştır. Enfeste tavuklarda bulunan ekto 

parazit türleri ve enfestasyon oranları tablo 1 ' de verilmiştir  

Tablo 1. Enfeste tavuklarda bulunan ektoparazit türleri ve enfestasyon 

oranları 



Parazit Türü 

Enfeste 

Tavuk 

Sayısı 

Enfestasyon  

Oranı % 

Parazit 

Sayısı 

M. cornutus 

69 26.13 441 



M. gallinae 

60 22.72 378 



M. stramineus 

10 3.80  63 



G. dissimilis 

9 3.40 56 



G. gallinae 

8 3.04 52 



D. gallinae 

16 6.06  31 



K. mutans 

2 0.75  2 



Toplam 

174 65.90 1023 

Tek ve miks enfestasyon durumu dikkate alındığında, enfeste 

174 tavuğun 86’sında (% 49.42) tek türle, 41’inde (%23.56) 2 

türle, 29’unda (%16.66) 3 türle, 13’ünde (%7.47) 4 türle ve 

5’inde (%2.87) 5 türle miks enfestasyon tespit edilmiştir. 

Enfestasyon tespit edilen tavuklardaki enfestasyonun tek ve 

miks oluşuna göre dağılımı 



Şekil 

2’de verilmiştir. 

0

20

40



60

80

100



120

140


160

180


Bit

Uyuz


Akar

 

Şekil 1. Tespit edilen ektoparazitler ve yaygınlık oranları 

0

5

10



15

20

25



2

3

4



5

Tür sayısı

 

Şekil 2. Enfestasyon tespit edilen tavuklarda enfestasyonun tek ve 

miks oluşuna göre dağılımı

 

 

Enfeste 12 kümesten 5 kümeste  441 adet M.cornutus, 3 



kümeste 378 adet, M.gallinae 2 kümeste  63 adet 

M.stramineus, 1 kümeste 56 adet G. dissimilis, 1 kümeste de 

52 adet G. gallinae, 1 kümeste de 31 adet D.gallinae ve 1 

kümeste de 2 adet K.mutans tespit edilmiştir. Enfeste 

kümeslerden izole edilen parazitlerin yaygınlıklarına 

bakıldığında en fazla 441 adetle M. cornutus’un olduğu, en az 

rastlanan türün ise 2 adet ile K.mutans olduğu saptanmıştır. 

Genel istatistiksel değerlendirmede; ektoparazit türleri içinde 

bit enfestasyonu ile akar enfestasyonu, bit enfestasyonu ile 

uyuz enfestasyonu ve akar enfestasyonu ile uyuz enfestasyonu 

karşılaştırıldığında istatistiksel farkının (P < 0.001) çok önemli 

olduğu saptanmıştır. 

İstatistiksel olarak grup içi 

değerlendirmede ise elde edilen bit türlerinden M.cornutus ile 



Aldemir OS.

 

 



156 

diğer bit türleri karşılaştırıldığında istatistiksel farkının (P < 

0.001) çok önemli olduğu, ancak M.stramineus,  G. dissimilis 

ve  G. gallinae arasındaki farkın (P > 0.05) önemli olmadığı 

istatistiksel olarak gözlenmiştir. 

TARTIŞMA 

Dünya nüfusunun günden güne artması nedeniyle beslenme 

sorunları da büyük önem kazanmıştır. Besin kaynakları 

gözden geçirildiğinde özellikle hayvansal protein ihtiyacının 

karşılanmasında tavuk eti ve yumurtasının ucuz oluşu gelişmiş 

bir çok ülkede önemli bir konu olarak ele alınan tavuk 

yetiştiriciliğini bu sektörünün en önde gelen kuruluşlarından 

biri haline getirmiştir. Günümüzde tavukçuluk sektörü bir çok 

hastalık etkeninin tehdidi altında bulunmaktadır. 

Tavuk ektoparazitlerinin yayılış oranları ülke, bölge ve 

araştırıcılara göre değişmekle birlikte bu konu da sınırlı sayıda 

araştırma (2-4, 7-10, 14, 18) yapılmış olup, %6-84 arasında 

değişen oranda yaygınlık gösterdiği bildirilmiştir.  

Yapılan bu araştırmada %65.90 oranında bir enfestasyon tespit 

edilmiştir. Bu sonuç; benzer araştırmalarda (7, 14, 16) 

saptanan yüzde dilimi arasındadır. 

Mallophaga tüm dünyada (1, 6, 8, 9) ve Ülkemizde (7, 14, 16) 

yaygın olarak görülmektedir.  

Mimioğlu (16) Türkiye'nin çeşitli il ve ilçelerinden elde ettiği 

448 adet tavuğu Mallophaga türleri yönünden incelemiş ve 8 

tür (M. cornutus, M. stramineum, L. heterographus, M. 

gallinae, G. dissimilis, G .hologaster , G .gigas ve L. caponis

yaygınlık sırasına göre tespit ettiğini bildirmiştir(16).  

Köroğlu ve ark. (14) Elazığ ve yöresinde 600 tavuğu 

Mallophaga yönünden incelemişler ve bunlardan %56.5’inin 

çeşitli Mallophaga türleriyle enfeste olduğunu saptamışlardır. 

Bu türlerin yaygınlık sırasının M. stramineus, M. cornutus, M. 



gallinae, G. gallinae, G. dissimilis ve L. caponis.  şeklinde 

olduğunu bildirmişlerdir. 

Konya’da Dik ve ark. (7) tarafından yapılan bir araştırmada 

incelenen 412 tavuğun %67.47’sinin çeşitli Mallophaga 

türleriyle enfeste oldukları ve enfeste 278 tavuğun 

%43.66'sının M.gallinae, %37.63'inin M.cornutus, %8.21'inin 



M.stramineus, %6.37'sinin G. gallinae, %3.32'sinin 

G.dissimilis ve %0.81 'inin de C.heterographus olduğu 

bildirilmiştir. 

Bu çalışmada ise, incelenen 264 tavuğun %59.09’unun çeşitli 

Mallophaga türleri ile enfeste oldukları tespit edilmiştir. 

İncelenen 264 tavuğun %26.13’ünün M.cornutus

%22.72'sinin 



M.gallinae, %3.80’inin M.stramineus

%3.40’ının  G.dissimilis ve %3.04’inin G. gallinae olduğu 

saptanmıştır. Araştırmada tespit edilen Mallophaga türlerinin 

yaygınlık sırası ise Menacanthus cornutus, Menopon gallinae, 



Menacanthus stramineus, Goniodes dissimilis ve Goniocotes 

gallinae  olarak saptanmıştır. Tavuk ekto parazitleri ile ilgili 

araştırmalarda (7, 14, 16) bildirildiği gibi; bu araştırmada da 

en çok Menoponidae ailesindeki bitlere rastlanmıştır. Köroğlu 

ve ark. (14) en yaygın tür olarak Menacanthus stramineus’u, 

Dik ve ark. (7) Menopon gallinae’yi en yaygın tür olarak 

bildirmişlerdir. Mimioğlu (16) tarafından en yaygın tür olarak 

saptanan  Menacanthus cornutus ise bu araştırmada da en 

yaygın tür olarak saptanmıştır. 

Bursa’da köy tavuklarında yapılan bir araştırmada (18); 628 

tavuğun %4.0’ında   D.gallinae enfestasyonu saptandığı 

bildirilmiştir. Bu araştırmada ise %6.06 oranında  D.gallinae 

enfestasyonu tespit edilmiştir. 

Okursoy (18) 628 tavuğun %2.1’inde K.mutans uyuz etkenine 

rastladığını bildirmiştir. Bu çalışmada incelenen 264 tavuğun 

%0.75’inde K.mutans saptanmıştır. 

Sonuç olarak; Kars ili tavuklarında ektoparazitlerin çok yaygın 

olması özellikle küçük aile işletmelerindeki tavukların uygun 

ilaçlanmamaları ve hijyen kurallarına uyulmamasından 

kaynaklandığı kanaatini doğurmuştur.  

KAYNAKLAR 

1. 


Aldryhim YN, 1991. Mallophaga of the domestic chicken in the 

central region of Soudi Arabia. Agric Sci 3: 143-150. 

2. 

Bardach H, 1981. Acariasis due to Dermanyssus gallinae 

(gamasoidosis) in Vienna. Hautkr, 56 (1):21-26. 

3. 

Beugnet F. Chauve C. Gauthey M. Beert L, 1997. Resistance 

of the red poultry mite to pyrethroids in France. Vet Rec, 140 

(22):577-579. 

4. 


Chauve C, 1998. The poultry red mite Dermanyssus gallinae 

(De Geer. 1 778) current situation and future prospects for 

control. Vet Parasitol. 79 (3): 239-245. 

5. 


Çakmak A. Vatansever Z, 1997.  Parazitolojide Artropod 

Hastalıkları ve Vektörler. Türkiye Parazitol Dern Yay.  No:13,  

Izmir.  s.317-337. 

6. 

De Figueiredo SM, Guimaraes JH, Gama NMS, 1993. The 

biology and ecology of Mallophaga (Insecta, Phthiraptera) on 

Iaying hens in industrial poultry farms. Brasil Parasitol Vet, 2 

(1): 45-51 

7. 

Dik B, Yaman M, Köse M ve Gülbahçe S, 1999. Konya’da 

tavuklarda bulunan Mallophaga türleri. T Parazitol Derg, 23 

(3):327-330. 

8. 


Gabaj MM, Beesley WN, Awan MA, 1993. Lice of farm 

animals in Libya. Med Vet Entomol, 7 (2): 138-140 

9. 

Gabaj MM. Beesley WN. Awan MA, 1992. A survey of mites on 

farm animals in Libya. Ann Trop Med Parasitol. 86(5):537-542. 

10.  Hoglund J. Nordenfors H. Uggla A, 1995. Prevalence of the 

poultry red mite, Dermanyssus gallinae in different types of 

production systems for egg layers in Sweden. Poult Sci, 74 

(11):1793-1798. 




Kars tavuklarında ektoparazitler 

 

157



11.  Inci A, 1994. Tavukçuluğu etkileyen önemli protozoer 

enfeksiyonlar ile ektoparazit enfestasyonları ve korunma yolları. 



Türk Vet Hek Derg, 1 (6):43-47. 

12.  Kaufmann J, 1996.  Parasitic Infections of Domestic Animals

Birkhauser Verlag, Basel. 

13.  Kettle DS, 1992.  Medical and Veterinary Entomology. Typset 

by Leaper and Gard Ltd, Bristol. 

14.  Köroğlu E, Şaki CE, Aktaş M, Dumanlı N, 1998. Elazığ ve 

Yöresinde tavuklarda bulunan bit (Mallophaga) türleri ve 

bunların yayılışı. Fırat Üniv Sağ Bil Derg

15.  Lancester JL. Melsch MV, 1986. Artropods in Livestock and 

Poultry Production. Ellis Harwood Lirnited. 

16.  Mimioğlu MM, 1952.  Türkiye'de Tavuklarda Mallophaga’lar 



(tavuk bitleri) ve en uygun mücadele metotları üzerinde 

araştırınalar. Ank Üniv Vet Fak Yay No: 32. Ank Üniv 

Basımevi. 

17.  Mimioğlu MM, 1973.  Veteriner ve Tıbbi Artropodoloji. Ank 

Üniv Basımevi. 

18.  Okursoy S, 2001. Bursa yöresi köy tavuklarında  Dermanyssus 

gallinae (De Geer, 1778) ve Knemidokoptes mutans (Robin, 

1860)’in yayılışı. T Parazitol Derg; 25 (1):75-77. 

19.  Oytun HŞ, 1956. Tıbbi Entomoloji. Ank Üniv Tıp Fak Yay 

No:49. 


20.  Tolgay N, 1973.  Evcil ve Yabani Kanatlıların Önemli 

Parazitleri. Ank Üniv Basım Evi. 

21.  Tuff DW, 1977. A key to the Iice of man and domestic animals. 



Tex J Sci, 28 (1-4):145-159. 

 

Yüklə 51,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə