Ózbekstan respublikasi awil xojaliǵI
Yüklə 55,33 Kb.
|
|
ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASI AWIL XOJALIǴI MINISTRLIGI QARAQALPAQSTAN AWAIL XOJALIǴI HÁM AGROTEXNOLOGIYALAR INSTITUTI «Miyweshilik sabzavotshiliq ha'm awil xo'jaliĝi onimlerin saqlaw texnologiyasi»
«Awil xojaliq o’nimlerin saqlaw ha’m qayta islew texnalogiyasi» tálim baǵdarı «O'simliklerdi qorg’aw» Páninen ÓZ BETINSHE JUMISI Orinlag’an
Nókis-2023-jıl Tema: Tuqımlardı dárilewde qollanılatuǵın preparatlardıń jańa túrleriniń qásiyetleri hám qollanılıwı Reje: Kirisiw Ádebiyatqa sholıw Tiykarǵı bólim Tuqımlardı dárilew Tuqımlardı dárilewde qollanılatuǵın preparatlardıń jańa túrleriniń qásiyetleri hám qollanılıwı Juwmaqlaw Paydalanılǵan ádebiyatlar Kirisiw
Ádebiyatlarǵa sholıw. E.SH.Tóreniyazov, A.R.Utepbergenov, E.G'.Eshmuratovlardıń [2017] ilimiy jumıslarında miywe baģları atızlarında jabayı shóplerdiń kóplegen túrleri zıyan keltirip , olardan qorģaw ushın gúz, báhár hám jaz aylarında agrotexnikalıq qarsı gúres ilajları úziliksiz ótkerip barıladı.Jabayı shóplerine qarsı 500g/l s.a. dalglifos (uragan forte) 3,0-4,0 l/ga, 15%k.e.fyuzilad forte 1,5 l/ga , 14%s.a. basta 3,0-5,0 l/ga, gerbicidleri vegetativ, generativ aģzalarına tiygizbegen halda, arnawlı usıllar, agregatlar járdeminde qollanıladı. SH.T.Xojaev, E.A, Xolmuradov [ FAN-2009]. Gerbicidler jabayı otlarģa qarsı isletiledi.Bunda jabayı otlardı joq etiw hám onıń zıyanlılıq dárejesin kemeytiwge qarata isletiledi. Zamarıq ekzoparazit (ósimlik ústinde) rawajlana baslaydı. Kópshilik jaǵdaylarda parazit kletkalarda, toqımalar (endoparazit) kila, rak, jalǵan un-shıq. Bunday jaǵdaylarda parazitlarni joytıw múmkin. SHuning ushın da aldın alıw ilajlarına itibardı kúsheytiw kerek. Qarsı gúresde fungitsidlarni tańlaw parazitlarning rawajlanıw qásiyetleri, ósimliklerdiń keselleniw dárejeleri inabatqa alınıwı kerek. Awıl xojalıq ónimlerin jetistiriw muǵdarı artıp barǵan tárepke olardı saqlaw hám qayta islew de tuwrı yamasa lga q o 'yilishi kerek, onıń ushın jańa zamanagóy telekler hám qayta islew kárxanaları qurılıwı. olarda pán-texnika jetiskenlikleri hám aldıńǵı texnologiyalami qollanıw etiw, shet el tájiriybe-tabıslami o 'rganib. islep shıǵarıwǵa kengjoriy etiliwi maqsetke muwapıq boladı. 0 'zbekiston Respublikası Awıl hám suw x o 'jaligi ministrliginiń 2017-jıl yanvar sheshe jaǵdayına bergen m a'lumotiga kóre mámlekette quwatı 2385, 5 mıń tonnaǵa teń bolǵan 220 dan artıq mıywe-palız eginleri hám júzimdi qayta islew kárxanaları hám olardı shiyki zat menen támiyinlewge ılayıq bolǵan júzlegen saqlaw bazaları ámeldegi. Bir jıllıq eginler ushın (dán, texnikalıq eginler) kesellik dáreklerinen biri, urıw sol sebepli qarsı gúresti urıwlardı zálellantirishdan baslaw kerek. Nál hám de eqiladigan eginler ushın urıwlardı dárilewden tısqarı topıraqtı (ıssıxona, parnik) dezinfektsiya qılıw maqsetke muwapıq. Bul jumıstı orınlaw menen birinshiden, saw nál jetistiriwge; ekinshiden infektsiya tarqalıwdı aldın alıwǵa eriwiladi. Kóp jıllıq eginlerdi jetiwtirgende (mevali, mayda, tok) jer ústin infektsiya, topıraqtaǵı ósimlik qaldıqları daǵı infektsiyaların joytıwǵa qaratılıwı kerek. Ásirese qishlab qoluvchi dáwirlerin joytıw ósimlikti saw, quwatlı kesellikke shalınbay ósip rawajlanıwın támiyinleydi. Infektsiya dárekleri tarqalıwı hám qollanılıwı yunalishiga qaray fungitsidlar qoyidagilarga bólinedi: 1. Urıwlardı dárilew ushın. 2. Topıraqtı islew ushın. 3. Ósimliklerdi tınısh (tınım ) jaǵdayında islew ushın. 4. Ósimlikleri vegetattsiya dáwirinde islew ushın. Tariyp:
2. Topıraqtı islewde qollanılatuǵın fungitsidlar- tiykarlanıp topıraqtı zıyansizlentiriw maqsetinde qollanılatuǵın ximiyalıq elementlar (teplitsa, parniklar ) bulardıń natiyjeliligi joqarı, tiykarlanıp gaz, puw jaǵdayında beriledi. 3. Ósimliklerdiń tınısh jaǵdayında qollanılatuǵın fungitsidlar bul ximiyalıq elementlar kesellik infektsiyalardı qishlab koluvchi dáwirlerine qarsı qollanıladı, olardıń ósimliktiń jasıl bólimlerine tásir etiwi inabatqa alınıp kesh kuzda yamasa erte báhárde qóllaw usınıs etiledi. 4. Ósimliklerdiń vegetatsiya dáwirinde qollanılatuǵın fungitsidlar- bul ximiyalıq birikpeler ósimlikler ósip, rawajlanıp atırǵan dáwirlerde qollanıladı (kesellik aldından, kesellik túsken waqıtta ) bir, bir neshe ret (qayta -qayta ). Fungitsidlar tásir etiw xarakterine qaray aldın alıwshı hám emleytuǵınlarǵa bólinedi. 1. Aldın alıwshı (qorǵawlaytuǵın ) fungitsidlar patogenlarni reproduktivlik shólkemlerine, organizmge o'tgunga shekem tásir etedi. 2. Emleytuǵın fungitsidlar - patogenlarning vegetativ, reproduktivlik hám de qishlab koluvchi dáwirlerine tásir etedi. Qóllaw múddetleri, patogen rawajlanıw dáwirlerine qaray natiyjeliligi de túrlishe boladı. Qansha tez hám waqıtında atqarılsa, sonsha nátiyjesi joqarı boladı hám kerisinshe, fungitsidlarning bul toparı bir waqıttıń ózinde birdey quwatda da aldın alıwshı da emleytuǵın bolıwı múmkin. Organizmge tarqalıwina qaray fungitsidlar: Kontakt fungitsidlar- ósimlik shirasiga sıpalib kesellik infektsiyasına tiyip tásir etedi, misning, altıngugurtning anorganik birikpeleri, ditiokarbomin kislota ónimleri mısalında kóriw múmkin. Olardıń tásir múddetleri ósimlik ústinde jabıwıp turıwı, meteorologik sharayatlarǵa baylanıslı. Sistemalı (ishki) fungitsidlar- ósimlikke sıpalib, (túbir, japıraq, túbir-japıraq; ǵarrı -jas japıraq jılısıwı ) ósimlikke málim quwatda tásir etpesten, organizmdegi infektsiyaǵa tásir etedi (benlat, vitavaks, ridomil, bayleton hám basqalar ). Tásir etiw waqtı, múddeti, natiyjeliligi meteorologik jaǵdayǵa onsha baylanıslı emes, bálki, metabolizm (ıdıraw ) xarakteri hám tezligine baylanıslı. Tariyp: Ósimliklerdi vigetatsiya dáwirinde qollaytuǵın fungitsidlar. Bul gruppaǵa kiretuǵın fungitsidlar óz gezeginde kontakt hám sistemalılarǵa bólinedi. Kontakt fungitsidlarni qóllaw bir neshe márte tákirarlanadı (2-6 hám odan kóbirek) sebebi, tásir etiw múddetleri qısqa 5-25 kún. Fungitsidlarni qóllaw múddetlerin tuwrı anıqlaw úlken áhmiyetke iye, fungitsidlarning natiyjeliligi júzege tuwrı, tegis bólistiriliwine, japıraqlar ústki, ostki tárepinen bir tegisde islengenligine, tez aǵıp ketpewine baylanıslı. Jalǵan un shıq hám basqa keselliklerge kontakt tásir etiwshi fungitsidlar. (júzimdiń mildyu, kartoshkanıń fitoftora, piyazdıń perenosporoz, temekiniń perenosporoz, láblebiniń perenosporoz hám basqa kasalliklar) mevali tereklerdiń daq, qotır sıyaqlı kesellikleri 1. Mıs toparı. Bardo suyıqlıǵı, xlorokis medi, ásirese mildyu, fitoftoroz, perenosporoz, almanıń qotır hám basqa daq keselliklerine jaqsı tásir etedi, sebebi bul zamarıqlarınıń mitseliyalari, deneleri toqımaları ishinde kletkalarda rawajlanǵanlıǵı sebepli kontakt fungitsidlar menen óltiriw qıyın, sol sebepli da qarsı gúresde aldın alıw úlken áhmiyetke iye. 2. Xlorokis medi. Mıs xlor oksidi 90% hól untaq jaǵdayında shiǵarıladı kógildir-jasıl, hidsiz. Ósimliklerdiń vegetatsiya dáwirinde 0. 4% quwatlı suspenziyasi menen búrkiw usınıs etilgen. Alma, almurt, olxo'ri, shaptalı, shiye, erik ushın 4-8 kg/ga, júzimde 6 kg; kartoshka, pomidorda- 2. 4-3. 2 kg; láblebi- 3. 2-4 kg/ga; qıyar, piyaz 2. 4 kg. Xlorokis med Bardo suyıqlıǵı usınıs etilgen keselliklerge qarsı usınıs etilgen. Unamsız tárepi: ósimlikke jaqsı jabıspay aǵıp ketedi. Unamlı tárepi: 1. ósimlikti kuydirmaydi;2. tayarlanishi ańsat; Kontakt tásir etiwshi- qorǵawlaytuǵın fungitsid 80% li ho'llanuvchi untaq jaǵdayında shiǵarıladı. Alma, nokning qotır, júzimdiń mildyu, láblebiniń perenosporoz, tserkesporoz, biydaydıń tat keselliklerine 0, 4% quwatlı suspenziyasi usınıs etilgen. (fitoftoroz). Qotır keselligine qarsı 0, 4% birinshi ishlov ko'rtak shıǵarıwda ; ekinshisi guldan keyin tezlik penen; hám hár 10 -12 kúnde qaytarılmog'i kerek. Aqırǵı ishlov 20 kún. Max. ishlov 6 ret. Fitoftoroz (kartoshka ) 2, 4 kg/ga 0, 4% Butanizatsiya (shonalash), gúllew aldından; qalǵanları 10 -15 kún ótkerilip; 5 retge shekem; Láblebinde (tserkosporoz, perenosporoz) 2, 4-3, 2 kg/ga; birinshisi: kesellik belgileri payda bolǵanda hám hár 10 -15 kún ótkerilip 3 retge shekem, biydayda gektarına 5 kg; temekinde 2, 4-3, 2 kg júzimde- 6 kg. Ditom M-45 tásir etiwshi statyası 16% marganets 2% ruxning etilenbditiokarbomati. 80% li ho'llashuvchi untaq suwda kem eruvchi. Bardo suyıqlıǵı ornında usınıs etilgen. Kartoshka, tóbeatni FITOFTORA, júzimdi mildyu keselligine qarsı 1, 2-1, 6 kg/ga kartoshkada 2-3 kg/ga júzimzarlıqta usınıs etilgen. Aqırǵı ishlov 20 kún. Kartoshka 5, tok- 6 ret islewi múmkin. Tiykarlanıp un shıq birikpeleri kesellikleri ushın nátiyjeli preparatlar bolıp, daq keselliklerine de qollanıladı. Fungitsidlik qásiyetleri elementar altıngugurt puwi ajralıp serovodorod ajıratıp zamarıq sporalari, mitseliyalarga tásir etedi hám ditoksikatsiya (altıngugurt) hádiysesine alıp keledi. Serovodorod katalaza, laktaza fermentlerine tásir etedi. Altıngugurt ekinshiden fermentlerdegi temir, mıs, marganets, ruxni biriktirip sulfidlar payda etedi. Bul hádiyseler óz gezeginde zamarıqtıń normal metabolizm procesin buzadı hám ólimge alıp keledi. 1. Altıngugurt untaqı -95-99 % elementar altıngugurtdan ibarat. Suwda erimeydi. Gigroskopik emes. Óz ózinden janıp ketiwi qáwipi bar. Ásirese mineral tóginler menen (azotli). 15-30 kg/gda shańlaw usılı menen isletiledi. Temperatura 20 gradustan joqarı bolǵanda. Un shıq, tat hám kanalarga qarsı usınıs etilgen. 2. Kolloid yamasa ho'llanuvchi altıngugurt- Serovodorodni gazlardan tazalaw yuli menen alınadı. Pasta jaǵdayında 70 % li elementar altıngugurt qaltaları suw hám ızǵar ótkermeytuǵın bolıwı kerek. Altıngugurt suwda erimeydi, lekin stabilizator turaqlılastırıwshı hám ho'llovchi ko'shilishi suwda tartılıp ketiwin támiyinleydi. Ho'llovchi untaqında 90 -95% elementar altıngugurt bar. Pastasi da, ho'llanuvchi untaqı da búrkiw yuli menen 0, 2-1% quwatda usınıs etilgen. 1. Alma, almurt, behida 8-16 kg/ga; 2.júzimde 9 -12 kg/ga 3. Qawın ǵarbızda 3-4 kg/ga 4. Qıyar 2-4 kg/ga 3. ISO izvestkovo serniy otvar- hák, altıngugurt qaynatılǵanı shiye tusli qızg'ish suyıqlıq arnawlı usıl menen 1:2:17 koefficientte hák, altıngugurt hám suwda 70 minutda tayarlanadı. Kem tásir etiwshi preparat kaltsiy polisulfidi bólekleniwi nátiyjesinde bóleklengen serovodorod adamlar ushın uwlı zatlı bolıp tabıladı. ISO organizmde jara payda etedi. Nitrofemol ónimleri 1. Karatan- kontakt tásir etiwshi fungitsid, qorǵawlaytuǵın hám emleytuǵın ózgeshelikke iye. Un shıq keselliklerine qarsı nátiyjeli zamarıq mitseliysida plazpolizga ushırasıp tolıq yamasa bólekan bóleklenedi, nátiyjede ko'karmaydi. Altıngugurtdan kóre natiyjelilew. Parsha (qotır ) keselliginen saqlaydı. Akaritsid tásirine de iye, lekin altıngugurtdan kóre tómenlew. Tásir kúshi 12-14 kún. Quwatı asıwı menen tásir kúshi uzoqlashadi lekin ósimlikti órtewi múmkin. Sıltılı hám maylı preparatlar menen qóllaw múmkin emes. 25% ho'llanuvchi untaqı (sarı ); 50% koncentrat emulsiya bar; Alma, almurt, smorodina, jer tut, ǵarbız, qawın, qıyar, bog'gul, xrezantemaning un shıqına qarsı 0. 1% quwatda usınıs etilgen. Aqırǵı ishlov 20 kún. 6 retge shekem qayta islew múmkin. Teplitsa (ıssıxonada) qıyardı aqırǵı ishlov beriw 2 kún, (lekin juwıw kerek). SD50 tıshqanlar ushın 112, 5; kalamushlar ushın 600-825 mg/kg. YUqori tásirli (kúshli ) preparat. Arilar ushın kem tásirli bolıwına qaramastan 1 kunga jasırıw usınıs etiledi. 2. Akreks-(dinobuton) un shıq keselliklerine qarsı alma, almurt, bog'gul, xrizantema, gvozdika, ónimin jıynawǵa 20 kún qalǵanda toqtatıladı (ishlov). Teplitsada qıyar 2 kún qalǵanda toqtatıladı. 50% ho'llanuvchi untaqı - 0. 1-0. 15% quwat daǵı suspenziyada 1. 5-3. 0 kg/ga normada usınıs etilgen. Íssıxonada ósimlikke tásir etse quwatı kemeytiriledi. Sevin menen sıltılı preparatlar menen birge qóllaw usınıs etilmeydi. 2. Ronilan.-kontakt tásir etiwshi, qorǵawlalovchi preparat. Un shıq kúl reń shırıw, monilioz, sklerotiniozga qarsı 50% li ho'llanuvchi untaqı 0. 15-0. 2% quwatda usınıs etilgen. Tok (júzimge) 1-1. 5 kg/ga 4 ret aqırǵı ishov 30 kún. Oidiumga qarsı hár 14-20 kunga qarsı tákiraran 4 ret islew usınıs etilgen. Ayǵabaǵar - kúlreń hám aq shırıwǵa 1-1. 5 kg/ga ıssıxonalarda aq hám kúlreń shırıwǵa qarsı 1:2; 1:1 koefficientte por hám hák ko'shib islew usınıs etilagan. Kem tásir etiwshi SD50 = 10000 mg/kg; 3. Plondrel- fosfororganik birikpe kontakt tásir etiwshi, qorǵawlaytuǵın, emleytuǵın ayrıqshalıqlarǵa iye. Un shıq, qotır keselliklerine. 50% ho'llanuvchi untaqı 0. 15-0. 2% quwat daǵı suspenziyasi almanı 6 retge shekem; 3-4 kg/ga normada. Aqırǵı ishlov 20 kún. Júzimde 30 kún. 1. 5-2. 25 kg/ga; biydayda 1-1. 2 kg/ga; 20 kún; fitotoksik emes lekin ayırım miywelerdi reńi gúńgirt kóriniske ótiwi múmkin. SK50 4930 -5660 mg/kg; kem tásir etiwshi. Sistemalı fungitsidlar. 1. G'allada un shıq ushın usınıs etilgen 28% li kolloid eritpesi 0. 65-1 l/ga normada SD50= 6340 mg/kg. Bayleton-sisteması fungitsd profilaktika hám emleytuǵın ózgeshelikke iye. 1. G'allaning un shıq, tat 2. Láblebiniń tat 3.jer tutning kúlreń shırıw 4. Tok oidium, kúlreń shırıw 5. Alma qotır, un shıq 5 % hám 25 % t.b. SD50 568 mg/kg Tekto- sistemalı fungitsid. Ásirese láblebi, kartoshkanı saqlaw daǵı keselliklerine jaqsı nátiyjeli. 45% konts. suspenziya jaǵdayında shiǵarıladı. 1 tonna tuganakga 2 litr suwǵa 60 -90 ml normada sarplanadı. Tekto 60 g tabletka jaǵdayında da shıǵarılǵan. Tóbeatning teplitsada kúlreń shırıwına qarsı tutatiladi. Bronokot- kontakt tásir etiwshi. Bakteritsidlik aktivligi joqarı. 12% dust gommozga (shigitti dárilashda). Beret, 20% suwda eruvchi untaqı. Beret 050, 5 % p. s. beret universal 285, 28, 5% t. n. s. Beret universal, 57% suwda eruvchi untaq. Biologiyalıq natiyjeliligi beret universal 80%. Usınısı g'alla eginleri urıwların dárilashda túbir shırıw. Bisol-2 g'o'zada viltga qarsı egiwden aldın 24 saat namlanadi. Norma 1 l/g. Jumısshı qospanıń l/t. Ósimlikti shonalash dáwirinde búrkiw 4 l/ga normada. 400 l/ga. Suyıqlıq reńsiz, ammiak hidli. Saqlaw múddeti 2 jıl. Raksil. Toshkuya, qattı qara kúye, tat g'allada. Trixodermin. 0. 5-1 l/t. Donli eginlerde túbir shırıw urıwların dárilew. Basqa keselliklerge nátiyjeli sistemalı fungitsidlar. Plantvaks- sistemalı fungitsid, ósimliklerdiń túbir sisteması hám jer ústki bóleginen sıpaladi hám ósimlikke akropetal jıljıydı. G'alla eginleriniń tat keselliklerine (sarı, gúńgirt, poya). 20% koncentr emulsiyasi. Biydaydıń tat keselliklerine 2-4 l/ga usınıs etilgen. Aqırǵı ishlov 20 kún. SD50 2000 mg/kg. Ritsid-p (kitatsin-p) sistemalı hám kontakt fungitsid, qorǵawlaytuǵın hám emleytuǵın. Ósimlikke túbir hám jer ústki shólkemlerinen singadi. SHolining pirikulyarioz keselligine 50% e. k. samolyottan búrkiwde 1-2 l/ga jumısshı qospa 200 l/ga usınıs etilgen. Aqırǵı ishlov 20 kún. SD50= 660 mg/kg. Urıwlardı turaqlı dárilab turǵanda gommoz, túbir shırıw qattı qara kúye kesellikleri derlik tákirarmasligi anıqlanǵan. Urıwlardı dárilashda tiykarlanıp ápiwayı hám kombinirlashgan doilardan paydalanıladı. Ápiwayı preparatlar. Ápiwayı preparatlardan sınap toparı úlken áhmiyetke iye, sebebi olar júdá kóplab keselliklerge qarsı nátiyjeli bolıp tabıladı. Lekin dán ishindegi infektsiyaǵa tásir etpeyli. Lekin adamlar ushın qáwipli. Gerbinetsidlar dep otni joq etiwde isletiletuǵın ximiyalıq elementlarǵa aytıladı. herbum, herbi-ut, sidos-óltiremen degen mánisti ańlatadı. Gerbinetsidlarning tiykarǵı bólegi organikalıq birikpeler bolıp, joqarı biologiyalıq nátiyjelililikke iye, kem muǵdardaǵı normada da otga tásiri úlken. Gerbinetsidlarning anorganik gruppaları da bar. Gerbinetsidlarning ximiyalıq quramına qaray: 1. YOppasiga tásir etetuǵın. 2. Tańlap tásir etetuǵın gruppalarǵa bólinedi. YOppasiga tásir etiwshi gerbinetsidlar materiallıq eginler egilmegen maydanlardaǵı barlıq túrdegi otni joytıwda qollanıladı. Atap aytqanda : YUllar átirapında, temir yullar átirapında, elektr liniyalar átirapında, suwǵarıw salma hám zavurlar átirapında, sport maydanshaları daǵı otaqlardı joytıwda keń qollanıladı. Tańlap tásir etiwshi (selektiv) gerbinetsidlar bolsa otning bir túrine tásir etip qalǵan túrlerine tásir etpewin inabatqa alǵan halda barlıq materiallıq ósimlikler arasına qóllaw ushın usınıs etiledi. Gerbinetsidning normalari, qóllaw múddetleri, qóllaw usılları hám de gerbinetsidni tuwrı tańlap qollaǵanda materiallıq ósimliklerge tásir etpegen halda kóplegen otaqlardı joytıwǵa erisiw múmkin. Gerbinetsidlarning tańlap tásir etiwi- selektivligi ósimliktiń anatomik- morfologiyalıq hám fiziologikalıq qásiyetleri hám gerbinetsidning óziniń fizikalıq- ximiyalıq qásiyetleri hám de fiziologikalıq aktivligine baylanıslı. Bunnan klassifikaciyalanishni qoyidagicha tariyplew múmkin boladı. Gerbinetsidlar jabılasına tásir etiwshıleri- barlıq ósimliklerge tásir etse, tańlap tásir etiwshi gerbinetsidlar óz gezeginde bioximiyalıq qásiyetlerine qaray, topografikalıq (anotomiyasi- fiziologiyasiga qaray) tańlaw keń qamtılǵan hám tar qamtılǵan bolıwın joqarıdaǵı mısallarda keltirip ótken edik. Topografikalıq tańlaw túsinigi sonnan ibarat ósimliktiń qabıǵın qalıńlıǵı, kutikulasining dúzilisi, mum qatlamı (shańı ), tuklanishi, japıraqlardıń tik yamasa yotiq jaylasıwı, túbir sistemasınıń tereńligi hám taǵı basqalar topografikalıq tańlawǵa mısal bóle aladı. Egerde japıraq qattı bolsa, qabıq qalıń bolsa gerbinetsid tásiri kemrek boladı, japıraq tik (vertikal ) jaylasqanda da tásiri kemrek boladı sebebi gerbinetsid aǵıp ketedi, túkli yuzada da gerbinetsid nátiyjesi tómen, túbir sisteması tereń jaylasqan ósimliklerge da gerbinetsid nátiyjesi tómen boladı. Bioximiyalıq tańlaw gerbinetsid ósimlik shirasiga sıpalıwı menen bir qansha ózgerislerge ushraydı ayırım jaǵdaylarda inaktivizatsiya holiga tusse kópshilik jaǵdaylarda fitontsidlik ózgesheligi kórinetuǵın boladı. Selektiv (tańlap tásir etiwshi) gerbinetsidlar ósimlikti hár qıylı yullar menen ayırımları japıraq arqalı ótip naychalar arqalı floyemaga, ayırımları topıraqtaǵı eritpeler arqalı túbir sistemalarına sıpaladi. SHuning ushın da gerbinetsidlarni qóllaw usılların tańlawǵa úlken itibar beriw kerek boladı. Birinshi halda gerbinetsidlar ósimlikke purkalsa, ekinshisinde bolsa topıraqqa beriledi. Lekin sonday gerbinetsidlar da bar, da japıraq da túbirden ósimlikke sıpaladi (Dilapon). Topıraqtaǵı eritpelerden gerbinetsid túbir tukchalari menen túbirge sıpalib kselemagacha jetip baradı hám bargga jetip barıp jıynaladı. Sistemalı tásir etiwshi gerbinetsidlar túbiri tereń jaylasqan ot hám putalar ushın nátiyjeli. Tariyp: Gerbinetsidlarni qóllaw múddetleri hám usılları. Qánige gerbinetsidlar tuwrısında tolıq maǵlıwmatqa iye bolıp, gerbinetsidlarni tuwrı tańlay biliwi kerek, keri jaǵdayda gerbinetsidlar nadurıs saylanǵanda materiallıq eginlerge de unamsız tásir etiwi múmkin. Gerbinetsidlarni tańlaw, olardıń normalarini, qóllaw usılların tańlaw úlken áhmiyetke iye esaplanadı. Gerbinetsidlarni qóllaw múddetleri hám usılları preparativ formaları, ósimlikke ótiw yullariga tásir etiw sheńberine yaǵnıy qollanılatuǵın jaylarına baylanıslı boladı. Gerbinetsidlarni kuzda gúzgı súdigar menen qóllaw kóp jıllıq otaqlar ushın nátiyjeli (g'umay, ajırıq, jańa tuwǵan ay ). Bul dáwirde gerbinetsidlarni búrkiw yuli menen ko'karib turǵan ósimliklerge (otga) tiykarlanıp sistemalı hám kantakt tásir etiwshi gerbinetsidlardan paydalanıw múmkin. Topıraqqa beriletuǵın gerbinetsidlardan da paydalanilganda gerbinetsidlarning joqarı normalarda qóllaw maqul sebebi báhárgacha bul gerbinetsidlar inaktivizatsiyaga ushırasıp báhárde egilgen eginlerge unamsız tásir kórsetpeydi. SHoli maydanlarında otaqlarǵa qarsı gerbinetsidlar jawınsimon bolıwı múmkin. Arnawlı házirgi zaman úskeneleri járdeminde gerbinetsidlar mineral tógin eritpelerin qosıp beriliwi de tájiriybe etińmokda, bunda jumısshı qospa 1:50000 koefficientte tayarlanadı. Tariyp: Gerbinetsidlarning jumsaw normalari. Gerbinetsidlarning jumsaw normalarini tuwrı belgilew kútá úlken áhmiyetke iye, normalari usınıs etilgen kórsetkishlerden artıq alınǵanda materiallıq ósimliklerdiń kúyiwi, hasıldarlıqtı azayıwına alıp kelse, normalari kem alınǵanda da gerbinetsidning tásiri azayıwına, otaqlar otning kóbeyiwi nátiyjesinde hasıldarlıqtıń tómenlewine sebep boladı. Barlıq gerbinetsidlar ushın tájiriybeler tiykarında olardıń barlıq eginler ushın jumsaw normalari qóllaw usılları anıqlanıp usınıs etiledi. Lekin hár qaysı topıraq -ıqlım sharayatında gerbinetsidlarning normalari anıq bir sharayat Gerbinetsidning jumısshı qospaları sarpı da topıraq ıqlım sharayatı, qollanılatuǵın agregatlar túrine baylanıslı boladı, kontakt tásir etiwshi gerbinetsidlar ushın jumısshı qospa sarpı joqarı boladı.jer ústinen qollanılatuǵın búrkegishler menen gerbinetsidlar qollanılǵanda jumısshı qospalar sarpı hawadan purkalgandan kóre kóbirek alınadı.jer ústinen) 1. Kontakt gerbinetsidlar 300-600 2. Sistemalı gerbinetsidlar 150-300 3. Topıraq gerbinetsidlari 300-400 Hawadan búrkiwde: 25-50 l/ga; 50-100 l/ga; 100-200 l/ga. Jumısshı qospalar quwatın anıqlaw Tariyp: Gerbinetsidlar ayırım gruppalarınıń klassifikaciyalanıwı : Nitrafen- quramında 30 -35% suw boladı, sanaattan gewek pasta jaǵdayında shiǵarıladı 60% ge shekem tásir etiwshi element netrofenoli bolıp suwda jaqsı eriydi. Bedeliklerde sarı shópka qarsı jońıshqa o'rib alınǵannan keyin 2-3 kún arasında hár gektarına 40 -75 kg normada usınıs etilgen. UD50 kalamushlar ushın 900-1300 mg/kg. Totril- Qattı mumsimon element, gúrende suwda erimeydi, atsetonda, metanolda, ksilolda eriydi. Sanaattan 25% li koncentrat emulsiya jaǵdayında shiǵarıladı, Tańlap tásir etiwshi kontakt gerbinetsid bir jıllıq qos dánem otaqlardı, tompaqo't, sora, suwshigin, jaq-jaq hám basqalardı óltiredi. Piyaz qatar aralarındaǵı otaqlarǵa qarsı 3-5 japıraq shıǵarǵan waqtında 2-3 l/ga normada usınıs etilgen (Kalamushlar ushın UD50 -360 mg/kg). Juwmaqlaw Granstar- sanaattan 75% qurǵaqlay oquvchan suspenziya jaǵdayında shiǵarıladı Dyupon AQSH, tásir etiwshi element tribenuron- metil gektarına 10 -20 gramm normada biyday, arpa maydanlarında bir jıllıq qos dánem otaqlarǵa qarsı otaqlar 3-japıraq, bachkilanish dáwirinde purkaladi. Zellek- Super, 12, 5% em. k Dau Agrosaenses AQSH g'o'za, qant láblebi, ǵawıshı láblebi, geshir, kartoshka, piyazda bir jıllıq masaqlı otaqlarǵa qarsı 2-6 japıraq shıǵarǵan waqıtta gektarına 1 litr normada usınıs etiledi. Goal 2 E, 26% em. k. Rom hám Xaas AQSH 0, 5-1, 0 l/ga normada piyazda bir jıllıq qos dánem otaqlarǵa qarsı piyaz 2-4 japıraq shıǵarǵanda purkaladi. Zenkor, 70% namlanuvchi untaq. Baer Germaniya, pomidor, kartoshka bir jıllıq qos dánem otaqlarǵa qarsı nál otırǵızıwge shekem topıraqqa (pomidor) topıraqqa (kartoshka ) 1, 0 kg/ga normada beriledi. Fyuzilad-Super, 12. 5% em. k.- Zeneka Angliya saya bir jıllıq hám kóp jıllıq masaqlı biygana ot, saya 4-5 japıraq shıǵarǵanda 2. 0-4. 0 l/ga normada purkaladi. Barlıq palız eginleri eginleri ushın 1. 0-2. 0 l/ga. Mevali terekler arasında otaqlar 2-6 japıraq shıǵarǵanda 1. 0-2. 0 l/ga; ot 10 -15 sm bolǵanda 4. 0-5. 0 l/ga normada búrkiw usınıs etiledi. Paydalanılǵan ádebiyatlar 1. Kimsenbaex X. X., Joldasev A. hám basqalar - Ósimliklerdi ximiyalıq qorǵaw. Sabaqlıq - T.: “Oqıtıwshı”, 1997.-280 b. 2. Xo'jaev SH. T., Xolmurodov E. A.- “Entomologiya, ósimliklerdi zıyankeslerden uyqaslasqan qorǵaw, qishlok xojalıq eginlerin qorǵaw hám agrotoksikologiya tiykarlari”. Sabaqlıq - Tashkent, “Fan” baspası, 2009.-396 b. 3. Xasanov B. O. hám basqalar “G'o'zani zıyankes kesellik hám otaqlardan qorǵaw”. Sabaqlıq - “Universitet” baspası, Tashkent. 2002.-379 b. 4. Ózbekstan Respublikası awıl xojalıǵında isletiw ushın ruxsat etilgen pestitsidlar hám agroximikatlar dizimi. “Ósimlikler qorǵawı hám karantini” jurnalı qosımshası. Tashkent, 2013.-335 b. 5. YAxontov v. v.- Orta Aziyada awıl eginleriniń hám ónimleriniń zıyankeslerin hám olarǵa qarsı gúres. Sabaqlıq - T., 1962.-186 b. 6. vasilev v. II., Livshits I. Z.- vrediteli plodovix kultur 2-e izd. Uchebnik.-M.: «Kolos», 1984,-190 b. Yüklə 55,33 Kb. Dostları ilə paylaş:
|