Microsoft Word Agahuseyn ?liyev docx
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
52
ə lehinə tədbirlər, sənayedə dövriyyə kapitalınm dövriyyəsini və veksel istifadəsinin inkişafına, normalaşdırılmasına kömək edir. 4. stehlak mallarının son qiymətində vasitəçi gəlirlərin payının məhdudlaşdırmaq vacibdir. 5. Valyuta kursunun stabilləşdirmə siyasətinə verməzdən əvvəl ilk növbədə məqsədyönlü şəkildə, «valyuta dəhlizinin» saxlanılması vacibdir. Nəticə etibarilə (2014-2015) Azərbaycanda antiinflyasiya siyasətinin məqsədi nflyasiyanı sosial təhlükəsiz səviyyəyə ayda 1-2%-ə endirmək olmalıdır. Bu məsələnin həlli nflyasiyanın iqtisadiyyatda radikal şəkildə azaldılması, qiymət proporsiyalannda dəyişikliyə investisiya və istehlak komplekslərini sahələrində struktur dəyişikliklər tələb edir. nvestisiya və istehsalın dinamikasmda stabillik real sektorda və əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasına şərait yaradır. Lakin əsas etibarilə hər sahədə korrupsiya və rüşvətxorluğa qarşı mübarizə aparmaq lazımdır.
53
PROBLEMLƏRI 3.1. Antiinflyasiya tədbirləri və pul islahatları XVII-XVIII əsrlərdə Avropada və dünyada, bəziləri istisna olmaqla elə də böyük nflyasiya olmamışdır. Lakin XVIII əsrin sonunda qiymətlər bir qədər Fransada yüksəlmişdir. Bunun əsas səbəbləri isə inqilablar və daxildəki siyasi böhranlardır. Belə ki, 1730-1780-cı illərdə qiymət artımı o qədər də hiss edilməmişdirsə, 1780- 1796-cı illərdə xeyli yüsəlmişdir. 1790-cı ildə qiymət artımı 100% olduğu halda, 1795-ci ildə 300% olmuşdur. Nəticədə livrə 1790-1792-ci llər ərzində dəyərini 2 dəfəyə yaxın itirmişdir. Bu da dövriyyəyə maddi bazası olmayan pul kütləsinin buraxılması ilə meydana gəlmişdir (Cədvəl 2).
1790
1200 1200
1791 900
2100 1792
700 2800
1793 1400
4200 1794
2800 7000
1795 28000
35000 1796
5000 40000
Dövriyyəyə çoxlu pul buraxılması qiymətlərin artımına təkan vermişdir. Belə ki, bir buşel unun qiyməti 1790-cı ildə 40 sent idisə, 1795-də 45 ABŞ dollarıolmuş, bir funt şəkərin qiyməti uyğun olaraq 18 sent və 12, 5 dollar, bir buşel daş kömürün qiyməti 7 sent və 2 dollar və. s olmuşdur. ngiltərə və digər aparıcı Avropa ölkələrində bu vaxtlarda ciddi 54
nflyasiyaO mamışdır. Bu ölkələrin əksərində illik nflyasiya 2-3% olmuşdur. XVII-XVIII əsrlər Amerika qitəsində ciddi nflyasiyalar ilə yadda qalır. Səbəb isə müharibələr, istiqlal savaşları olmuşdur. 6-7 il istiqlal savaşında Fladelfiyada qiymətlər 2014%-ə qədər artmışdır. Cənubi Karolina, Şimali Karolina, Mərilənd və. s kimi müstəmləkələrdə də bu proses aktiv olmuşdur. XIX əsr nflyasiya sarıdan ən stabil dövrdür. ABŞ-da vətəndaş müharibəsi, Napaleon müharibələri, Osmanlı dövlətinin qarşılaşdığı müharibələr zamanı yaranan nflyasiya prosseslərini nəzərə almasaq, bu əsrdə böyük nflyasiya olmamışdır. Həmin dövr üçün ən ciddi nflyasiya 1861-1865-ci illər ABŞ vətəndaş müharibəsi zamanı olandır. Müharibə illərində orta illik qiymət artımı 25%olmuşdur. 1865-ci ilin yanvar ayında aylıq qiymət artımı 45% olmuşdur. XX
ə sr - bu əsrə nflyasiya sarıdan "hiperinflyasiya əsr"i desək yanılmarıq. Bu əsr çox zəngin və çeşidli hadisələrlə doludur: nüvə silahımn kəşfı, iki ən böyük müharibə, ən nəhəng və vəhşi inqilablar, Sovet imperiyası kimi qorxulu rejimlərin meydana gəlməsi, soyuq müharibələr və. s. I və II Dünya müharibələri arasındakı nflyasiyalar: Bu dövrlərdə Almaniya, Polşa, Macarıstan, Avstriya, Rusiya kimi ölkələrdə yüksək nflyasiya olmuşdur. Bunlardan bəzilərinə toxunaq. 1921-ci ilin oktyabr ayından 1922-ci ilin avqustunadək Avstriyada qiymətlər 70 dəfə artmışdır. Bu dövrdə aylıq nflyasiya təqribən 47% olmuşdur. Ən yüksək, 1922-
cı ilin avqustunda 134%-ə çatmışdır.
I Dünya müharibəsini başlayan və məğlub olan Almaniyada daha yüksək nflyasiya olmuşdur. l913-1914-cü illərdən başlayan nflyasiya 1922-1923-cü illərdə pik nöqtəsinə çatmışdır. Sonuncu 14-15 ay müddətində qiymətlər 10 mlrd. dəfə artmışdır. 1913-1923-cü illər arasında isə qiymətlər 5 trln. dəfə artmışdır. 1923-
cü ilin oktyabnnda nflyasiya səviyyəsi 32480% olmuşdur. Nəticədə Alman markı öz dəyərini tam şəkldə itirmişdir. Belə ki, 1913-cü ildə 1 dollar 4 markaya dəyişdirilirdisə, 1923-cü ilin noyabr ayında isə 8 mlrd. markaya dəyişdirilirdi. Əsas löbəb isə ölkənin müharibədə məğlub olması, dövlət xərclərinin artması və buxərclərində nə daxili, nə də xarici mənbələr üzrə maliyyələşdirilə bilməməsidir. Yalnız pul çap etməklə bu xərcləri ödəməyə çalışırdılar. Belə ki, 20 dövlət mətbəəsi Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|