Microsoft Word Agahuseyn ?liyev docx

49 

 

gətirdi.    Azərbaycanda  apanlan  siyasət  haqqında  demək  olar  ki,  antiinflyasiya 

tədbirlərinin aparılması,  qərb ölkələrindəki təcrübə siyasətin qısa və uzun müddətli 

məqsədyönlülüyünü göstərir.  

Uzunmüddətli  siyasətdə  ilk  olaraq  dövlətin  vəzifəsi  xalqın  nflyasiyanı  gözləmə 

fikrini öldürmək,  hansı ki,  tələbatı artınr.  Bunun üçün dövlət antiinflyasiya siyasəti 

həyata keçirərək xalqa inammı qazanmalı öz tədbirləri ilə (istehsalı stimullaşdırmaq,  

antiinhisarçılıq  tədbirləri,    qiymətin  liberallaşması,    inzibati  kömrük  nəzarətinin 

yüngülləşdirilməsi və s. ) istehlakçılann psixologiya- sma təsir etməlidir.  

kincisi,    büdcə  kəsrinin  (belə  ki,    onun  milli  bank  tərəfindən  də 

maliyyələşdirilməsi  nflyasiyaya  səbəb  olur.  )  artınlmış  vergi  dövlət  xərclərinin 

azaldılması hesabına azaldılması.  

Qısamüddətli  siyasət  müwəqqəti  nflyasiyanın  sürətini  azaltmaqdan  ötəridir.  Bu 

zaman müsbət nəticə birgə tələbin geniprobleminişlənməsi hesabına mümkündür. Bu 

məqsədlə  hökümət  əsas  istehsal  məhsullarından  əlavə  əmtəə  və  xidmətlət  göstərən 

müəssisələrə lqot verməklə o,  öz mülkiyyətinin bir hissəsini özəlləşdirə bilər və bu 

yolla dövlət büdcəsinin gəlirini artıra bilər. və onun kəsir problemini həll edə bilər və 

həmçinin yeni özəl müəssələrin səhmlərini satınaqla iələb  nflyasiyasını azalda bilər. 

Azərbaycanda  nflyasiyanı  üstələmək  metodlarından  danışarkən  iki  əsas  şərtə  nəzər 

salmaq lazımdır.   nflyasiya şəraitində onu üstələmək üçün iki yanaşma mövcuddur: 

- Adaptasiya siyasəti ( nflyasiyaya uyğunlaşmaq); 

- Antiinflyasiya siyasəti ilə  nflyasiyanı ləğv etmək (radikal).  

Adaptasiya  siyasətində  bütün  bazar  subyektləri  (evdar,    dövlət,    firmalar)  öz 

fəaliyyətlərində  nflyasiyanı  nəzərə  alırlar  -  əsasən  pulun  alacılıq  qabiliyyətinin 

düşməsini.  Göründüyü  kimi  adaptasiya  siyasətində  nflyasiyanın  mənşə  səbəbləri 

nəzərə alınmır.  

nflyasiya  zamanı  dövlətin  iknci  siyasəti  dövlətin  bazar  qüwələrinə  minimal 

müdaxiləsi və antiinflyasiya tədbirləri görməsidir. Bura firmaların fəaliyyət şəraitinin 

həm daxili,  həm də dünya bazarında liberallaşması,  azad qiymət,  milli valyutanm 

kursunun saxlanılması aiddir.  

 

---

50 

 

Cədvəl 6 

Azərbaycanda iqtisadiyyatın   əsas göstəricilərimln.  man.  

 

Göstəricilər 

 

2013 

 

2014 

 

2015 

 

2011 

 

2012 

2013ci 

ilin 

1-ci 

rübünə 

Umumi daxili 

məhsul 

(ÜDM) 

25228. 1  38005. 7  34578. 7  41 574. 7 50 069. 1  12 289, 1 

Sənaye 

məhsulları 

(xidmətlər) 

20247. 8  28051. 9  22184. 4  27 434. 6 34 545. 40 9 363, 1 

Kənd 

təsərrüfatı 

məhsulları 

2319. 7  3301. 7  3435. 6  3 880. 0  4 526. 4  497, 2 

Xarici 

ticarət 

dövriyyəsi 

10461. 3  53468. 8  1446 

25 115. 1 33 151. 4  7 406, 1 

Ixracın  həcmi 

dxalın həcmi 

5461. 6 

4999. 7 

46973 

6495. 8 

13165. 5 

5448. 7 

19  403.  6 

5 711. 5 

24 643. 3 8 

508. 1 

6 072, 6 1 

333, 5 

Ə

halinin 

pul 

gəliri 

14305. 6  20148. 2  22396. 1  25 605. 6 30 633. 5  7 231, 6 

Istehlak 

qiymətlərinin 

indeksi 

( nflyasiya) 

116. 7 

120. 8 

101. 5 

105. 7 

102. 7 

103, 1 

 

Bu siyasətə həmçinin dövlət mülkiyyətinin bir hissəsinin xroniki hal almış dövlət 

büdcəsinin  kəsrinin  və  dövlət  borcunun  ləğv  edilməsi  məqsədilə  satılmasıda  aiddir. 

---

51 

 

Bu cür siyasət bir çox ölkələr və Azərbaycan tərəfindən də seçilmişdir.  Belə bir fikir 

yaranır  təmiz  monetar  metodla  maliyyə  sabitliyi  sonsuz  ola  bilməz  bu  əvvəl  -  axır 

dağılacaq.    Müxalifətçi  siyasətçilət  hətta  konkret  vaxt  deyərək  əsasən  1999-cu  ilin 

yazı deyirdilər.  

Plandan  kənar  büdcə  kəsrinin  bäş  verməsi  1998-ci  ilin  ılk  aylannda  neft  və  neft 

məhsullarının qiymətinin qəflətən beynəlxalq səviyyədə düşməsi müşahidə olunurdu. 

Bu  öz  növbəsində  büdcəyə  böyük  zərbə  vurdu,    gəlirlərin  25%-i  azaldı.    1998-ci  il 

oktyabra bir neçə gün qalmış manat dollara görə düşərək indi bir dollar 4000 manata 

keçir.  Manatın dollara görə dəyişməsini aşağıdakı cədvəldən görmək olar.  

ndi bizim rəhbərlik öz daxili resurslarına arxalanmalıdır. Resurslar isə get- gedə 

çox  tələb  olunur.  Manat  öz  real  dəyərindən  nə  qədər  uzaqlaşsa  onun  kursunun 

saxlamlması  bir  o  qədər  çətin  baha  başa  gəlir.    Əgər  1996-ci  ildən  başlayan  pul- 

kredit  siyasətinin  bir  qədər  yüngülləşdirmək  olsaydı  hal-hazırda  manatın  kursunun 

saxlanılması  üçün  az  resurs  lazım  olardı  və  dövlət  daha  çox  resurs  qoruyardı.    Ən 

ə

sası isə iqtisadiyyat daha mülayim  nflyasiya şəraitində işləməyə uyğunlaşardı.  

Yenə  də  nflyasiyanın  üstələnməsi  qarşıda  duran  əsas  problemlərdən  biridir. 

nflyasiyanın sürətinin «təhlükəsiz» səviyyəyə qədər endirilməsi (15-20% ildə və ya 

1-2%  ayda),    yalnız  istehsalın  effektini  və  idarəetmənin  keyfiyyətini  yüksəltməklə 

məqsədə  çatmaq  olar.  Bu  məqsədə  uzun  müddət  ərzində  mərhələlərlə  çatmaq  olar. 

1998-2014-ci  illərdə  tələbin  genişlənməsi  antiinflyasiya  siyasətinin  daha  da 

güclənməsini  tələb  edirdi.  Bu  zaman  antiinflyasiya  siyasətinin  əsas  açar  həlli 

nflyasiyanı  investisiya  aktivliyinə  mane  olmayacaq  səviyyəyə  endirmək  (ildə  35-

30%).  Bu məsələnin həlli üçün investisiyanm 3 komponenti; tələb,  intehsal xərcləri 

və  gözləmə  tənzimlənməsi  istiqamətində  kompleks  tədbirlər  həyata  keçirmək 

lazımdır: 

1.

  Monopolist sahəsində qiymətin qalxmasının əksinə yönəldilmiş məqsəd- yönlü 

birbaşa məhdudlaşdırıcı tədbirlər görməli.  

2.

  Büdcə kəsrinin 4-5%-lə məhdudlaşdırmaq.  Dövlət investisiya qoyuluşu dövlət 

büdcə bazası gəlirlərinin genişləndirilməsi ilə paralel olmalıdır.  

3.

  Vaxtı  keçmiş  debitor  borclarının  ( nflyasiyanı  stimullaşdıran  hal)  böyüməsi 

---