R ü s t m b y. Mirz , dayan, g r k bir yerini d yi k. Nec yazıbsan? Yevropa v
Asiya mill tl rinin?
M i r z H s n. Nec ki, Yevropa, habel Asiya mill tl rinin hürufatının ....
R ü s t m b y. Dayan bir, yax ı olar artırasan: cüml sinin.
M i r z H s n. Xub, cüml sinin (yazısını düz ldir), cüml sinin hürufatının
vv lincisi "A" sövtünün lam tidir ki, biz ona " lif" deyirik....
R ü s t m b y (kitaba baxır). Yaz, (yava -yava deyir) bundan lav xah rq
tayfalarının b zil rinin, habel slavların, qrekl rin....
M i r z H s n. Yunanların....
R ü s t m b y. Yunanların v q dim y hudil rin dilind hürufatın vv lincisinin
m nası h mi birdir, h mi mindir; nec ki, m s l n, r b dilind " lif" l fzi. (Yen
qabaqkı kimi iç ri otaqdan u aq s si g lir. Rüst m b y). S s el m yin, m n lü t yazıram
( lind kitab var-g l edir). Mirz , yaz; v lakin h min "A" sövtü mill tl rin b zisinin
dilind çox i l nir, b zisinin dilind az i l nir....
M i r z H s n (yaza-yaza). B zisinin dilind ....
R ü s t m b y. B zisinin dilind çox i l nir, b zisinin dilind , b zisinin dilind az
i l nir.
ç ri otaqdan Ziv r xanım tirli v kir anlı, sin si v qolları açıq, qıvraq g lir, Rüst m
b yin yazı stolunun üstünd ki telefonun d st yini qalxızıb, qoyur qula ına v bel
danı ır.
Z i v r x a n ı m. Kto u telefona? Kimdi telefonda? Kimdi? S lim xanım? Salam
leyküm. Sa ol, sa ol. Nec ? Kim? H , yax ı! G lin bir yerd ged k. Yax ı, evd di.
Yax ı, s lam t qal.... (D st yi qoyur yerin ). Rüst m, S lim xanımgil indi g l c kl r;
g r k bu gün biletl ri paylayaq, sabah da ki, bilirs n, bizd c miyy ti-xeyriyy nin
yı ınca ıdı. Bilmir m s nin h l i in çoxdur?
R ü s t m b y. M n sonra da yaza bill m. Deyirs n n vaxt g l c kl r?
Z i v r x a n ı m. Yarım saata burada olallar. (Rüst m b y bir söz dem yib, yen kitaba
m
ul olur. Ziv r xanım qıvraq çıxıb gedir. Rüst m b y yen kitaba baxa-baxa deyir).
R ü s t m b y. Yaz, Mirz , harada qaldıq?
M i r z H s n. B li. V lakin h min "A" sövtü mill tl rin b zisinin dilind çox
i l nir, b zisinin dilind az i l nir.
R ü s t m b y (bir q d r fikir el yir). Yax ı, indi yaz: bunu da lazımdır n z r almaq
ki, h min "A" h rfi b zi dill rd qlasnı h rfidir....
M i r z H s n. mla h rfidir.
R ü s t m b y. mla h rfidir v özü d özlüyünd sloqdur.
M i r z H s n. Y ni "heca" dem k ist yirsiniz?
R ü s t m b y. B li, "heca" g r k ola v lakin b zi tayfaların dilind h min "A" h rfi
soqlasnı h rfl ri c rg sind dir.
M i r z H s n. Bunu "soqlasnı" v zin "hürufi-samit " yazaq.
R ü s t m b y. M s l n, nec ki, B, D, L v qeyril ri.
Çöl qapıdan M i r z M h m m d l i girir iç ri, salam verib, ba maqlarını
çıxardır v keçib oturur öz yerind .
M i r z M h m m d l i. Dada , s n mane olmuram ki?
R ü s t m b y. leyk ss lam, mane olmursan, keç otur.
Mirz M h mm d li oturur öz yerind dizi üst v kitablarını açıb baxır.
R ü s t m b y. ndi keç k "almas" l fzin . Yaz, "almas", latınca "atamas", pür qiym t
da lar c rg sind n göz l f qli v kimya al mind bundan b rk v s xt da h l bu
vaxtad k dünyada tapılmayıb; b rklikd c vahiratın heç biri
buna b rab r deyil. N zümrüd, n tupaz, n dendrit, kvars, ya ma, tormalin v n
qeyril ri.
Mirz H s n yazır.
M i r z M h m m d l i (ba ını qalxızıb, Rüst m b y t r f deyir). Dada , o lü ti
ki, s n yazırsan, bu bir yadigardı ki, h r bir k s oxuyub m nf tb rdar olacaq. Amma
m nim qanaca ıma gör sizin kitabınızda olan m lumat m hz Yevropa v Rusiya
m nb ind n xz olunmu dur. Bel olan sur td siz öz linizl lü tinizin dair sini
daraldırsınız. M n qalarsa haman ittilaatı ki, siz o z hm tn n c m edirsiniz, onları rq
v islam elml ri il t tbiq el m yinizin bir eybi yoxdur. M s l n, götür k haman almas
bar sind b rklik söhb tini. M nim qanaca ıma gör , "almasdan b rk ey dünyada
yoxdur" dem k özü bir s hv v q l tdir. Almasdan b rk ey dünyada çoxdur.
R ü s t m b y. M h mm d li, m n heç vaxt o fikird olmamı am ki, lü timi rq
al mind n uzaq tutum; n inki o fikird olmamı am h l b lk özüm s n demi m ki,
m nim yadımda v siyahımda olmayan l fzl ri m nim yadıma sal ki, kitabımız n q d r
mümkündür, e ... e ... e ... e....
M i r z H s n. T kmil olsun.
R ü s t m b y. T kmil olsun. ndi h r n sözün var, de.
M i r z M h m m d l i. Söhb t haman s xtlik üst dir ki, siz orada yazdınız.
Amma m nim qid mc bu bar d biz bir mr buyurulubdur, o mrd n k nara çıxmaq
h r ayin s zavar deyil. Nec ki, m lumdur v k rrat il e itmi ik v kitablardan t hsil
el mi ik ki, h qq-t ala biz on ey t yin edib ki, bir-birind n b rkdir. Y ni n vv li
sonrakından bo v sonrakı qabaqkından b rk; ta gedir çıxır onuncuya ki, d xi ondan
b rk, ondan s xt bir ey dünyada yoxdur v ola bilm z.
ç ri qapıdan Z h r a b y i m görs nir.
R ü s t m b y v M i r z M h m m d l i (ikisi d ll rini qalxızıb
bird n). Ana, dayan, h l g lm , söz danı ırıq.
Z hra b yim yox olur.
M i r z M h m m d l i. Haman b rk eyl rin vv lincisi da dır.
R ü s t m b y. Y ni nec da ? Axır dünyada da çoxdur, gör k hansını deyirs n?
M i r z M h m m d l i. Heç t favütü yoxdur. Hansı da olur-olsun.
Rüst m b y v Mirz H s n gülürl r.