M i r z M h m m d l i. D xi burada gülm k, y ni çe? Siz xahi etdiniz, m n d
deyir m. Lazım deyil, m ni fv buyurunuz; d xi gülm k y ni n olsun? Heç d xli var?
R ü s t m b y (gülümsün -gülümsün ). Yax ı, sözünü de, gülm nik. Sonra? Da dan
sonra?
M i r z M h m m d l i. kinci m rt b d da dan sonra b rk olan ey d mirdir,
zira bu iki cisiml ri bir-birin vuranda ( ll rini qo a tutub yava ca bir-birin vurur),
a kardır ki, d mir da ı sındıracaq.
Rüst m b y v Mirz H s n yen gülürl r.
M i r z M h m m d l i. H ... gül rsiniz, gül rsiniz. Vay sizin halınıza!...
Af rin lü t yazanlar!
R ü s t m b y (gül -gül ). Sonra? D mird n sonra b rk olan ey hansıdır?
Mirz M h mm d li durur aya a, ist yir getsin. Rüst m b y durur, onun qaba ını k sir.
R ü s t m b y. M h mm d li, u a a u aq dey rl r, böyüy d böyük dey rl r. S n
sözünü de, g r s nin sözün haqdır, g r k onu dem kd n ç kinm y s n. Allaha ükür,
s n vaizs n, mü llims n; s n baxma bizim gülm yimiz , s n sözünü de. g r biz lazım
olar, lü t d bir ey yazarıq, lazım olmaz,--olmaz.
M i r z H s n. Mirz M h mm d li, m n s nd n xahi edir m, hövs l el y siniz
v b yanatınızı ba a yetir siniz.
M i r z M h m m d l i (bir q d r fikir el yib, oturur yerind v sonra ba layır).
D mird n b rk olan ey odur ki, d miri ridir v özü d s xtlik nasirind üçüncü
d r c d dir. Oddan b rk olan ey sudur ki, odu söndürür v s xtlik nasirinin dördüncü
d r c sind dir.
Rüst m b y v Mirz H s n ll rini a ızlarına basıb gülürl r.
Sudan b rk olan ey buluddur ki, su haman buluddan m l g lir. (Yen iç ri otaqdan
s s g lir, yen Mirz M h mm d li hirsli deyir). S s g lm sin! Görürsünüz ki, biz burda
söz danı ırıq! B li, a ama rz olsun ki, buluddan b rkraq olan ey yeldir ki, buludlara
h mi yeld n f rman çıxır. (Bir q d r dik lib h v s g lir). Yeld n b rk olan ey
m l kdir ki, yell ri idar edir; y ni haraya gönd rm lidir, gönd rir; gönd rm li deyil,
gönd rmir. (Bir az da ucadan v h v sli). M l kd n b rk ey m l kül-mövtdür ki, m l ki
q bzi-ruh edir. Hı ... gül rsiniz! Gülün, eybi yoxdur, gülün! Vay halınıza! M l kül-
mövtd n d b rk olan ey bilirsiniz n dir? Ölümdür, ölüm! Hı ... gül rsiniz! (D xi d
hirsli). B s bilirsiniz ki, ölümd n b rk ey n dir? Bilirsinizmi, ey lü t yazanlar?...
Ölümd n b rk ey xudav ndi-al min mridir ki, lazım olan yerd ölüm varid olur, lazım
olmayanda olmur. Lazım olan yerd vaqe olur b layi-nag hanlar, misli-v lv leyi-s qf-
asimanlar, z lz leyi-s thi-xakidanlar, xüsuf-küsuf, yen xüsuf, yen küsuf, ma-t aq b l-
m l van! ( ll rini yuxarı qalxızır v cu g lir). Siz g r k x cal t ç k siniz, adınızı
müs lman qoyub islam elml rin istehza edirsiniz (çı ıra-çı ıra durur aya a). Niy
gülürsünüz? Burada ilan oynatmırlar ki? M g r insan öz q bah tini g r k annamaya?
Eyb deyil? (hirsli gedir qapıya t r f).
Rust m b y v Mirz H s n dururlar aya a v Mirz M h mm d linin qaba ını k sib
deyirl r.
R ü s t m b y v M i r z H s n. Dayan bir, dayan bir!
Çöl qapıdan S m d V a h i d girir iç ri v qiylu-qalı görüb deyir.
S m d V a h i d. t irkaklar! Hayda arkada lar!
M i r z M h m m d l i (hirsli v ucadan S m d Vahid ). A ki i, h l bilmir m
bu n deyir ey!...
S m d Vahid gedib oturur yerind v ka ız-q l mini çıxardır. Rüst m b y v Mirz
H s n yen gülm kd dirl r. Mirz M h mm d li ist yir ba maqlarını gey , ged .
Z h r a b y i m qapıda görs nib, Mirz H s nd n utanır v ç kinir. Mirz H s n
bunu anlayıb, Rüst m b yd n izin alıb çıxır, gedir. Z hra b yim yava ca iç ri girir v
qorxa-qorxa g lir çökür bir t r fd . Rüst m b y öz yerin oturub kitaba baxır. Mirz
M h mm d li qapının a zında dayanıb, bir ist yir çıxa, bir ist yir qala.
Z h r a b y i m (Mirz M h mm d liy ). Ay balam, bir dayan görüm, hara gedirs n?
Axı n üst bu q d r sava ırsınız? Ay bel siz m n qurban olum, axır min d rd-s rimiz,
dost-dü m n var!
M i r z M h m m d l i. Ana, s n allah s n d l götür bizd n!
Z h r a b y i m. Bala, sizin bel m n qadanızı alım, m nim axır sizn n vacib i im
var. M h mm d li, bala, bir g l otur, arxayın danı aq. S n özün, allaha ükür, yax ı-
yamanı bil ns n. Axır, o qızı h r yandan ist yirl r; qız u a ının evd qalma ının da bir
vaxtı var. N deyirs n, ay Rüst m bala? S n n deyirs n, S m d bala? Niy dinmirs n,
M h mm d li bala! Bir deyin görüm, n m sl h t görürsünüz? Siz g l n qada-bala
m n g lsin.
M i r z M h m m d l i (acıqlı). M n d xli yoxdur! H r k s ist yirsiniz verin.
R ü s t m b y (kitabı qoyur, durur ayaq üst ). Ana, m n qabaqca da s n demi m,
indi d yen deyir m, qoy o lanların da e itsinl r: qız g r k öz xo u il h r k s ki, kefi
ist di, onu gör v b y n v r ged . D xi o srl r keçibdi ki, qızı zornan ist m diyi
adama r verirdil r. Ancaq yen m n m sl h t görür m ki, Gülbaharı Aslan b y ver k.
M i r z M h m m d l i (hirsli). st fürullah! st fürullah! g r Gülbahar
m nim bacımdır, m n bu mr h rgiz razı ola bilm n m!
R ü s t m b y. N s b b razı ola bilmirs n? Xub, n eybi var, razı olmursan, s n de
gör k kim ver k?
M i r z M h m m d l i. M n n bilim? Kim qism t olar, ona ver rik.
R ü s t m b y. Axır nec kim qism t olar? Hazır qızı ist yirl r, d xi yüz il
gözl tm y c yik ki?
M i r z M h m m d l i (bir q d r dinm yib). M n qalırsa, Gülbaharı Mirz
B x liy ver rik.
Rüst m b y gülür.