M k t b a g i r d i b a ı n d a f s:
t k l b kl r kimi qarlar dü üyor,
Sanki bir nur eniyor h r fidana,
Lakin yl nc olurk n adana,
Yavru çocuqlar ü üyor!
S m d Vahid v Hüseyn ahid ll rini qoyurlar h min agirdin çiynin . Camaatdan
gül n d var, ç pik çalan da var.
Z h r a b y i m (Gülbahara). Qızım, bu adamlar n danı ırlar?
Gülbahar cavab vermir, çünki mürgül yir.
M i r z M h m m d l i (hirsli, camaata). A balam, h l bizi ba a salın gör k, niy
ç pik çalırsınız?
R ü s t m b y (ka ızları aralayır). A alar, qaldı iki m s l : biri elmi-ilahi d rsl ri
bar sind , biri d acların riz si. Elmi-ilahi bar sind u aqların bir parasının ataları
t r find n riz g lib ki, m kt bin üçüncü sinfind mü llim c nabları--ki, ibar t olsun
Mirz B x li v m nim kiçik b rad rim M h mm d lid n,--oktyabr ayında xüsuf v
küsuf bar sind , y ni ayın v günün tutulma ı bar sind bir moiz ba layıblar ki, indi
dörd ay olur ki, haman küsuf v xüsuf d rsl ri n inki azalmır, h l b lk altı ay da
bundan sonra qurtarmayacaq....
M i r z B x l i. Xeyr, a a, el deyil, fv buyurasınız. ndiki d rsl r m hz xüsuf
bar sind dir ki, dörd aydır oxunur. O ki, qaldı küsuf d rsl ri, b li, h qdir, bir altı ay da
küsuf d rsl ri t hsil olunmalıdır.
R ü s t m b y (Mirz B x liy , z ng çala-çala). C nab, Mirz , m ni ba ı layasınız,
xahi edir m sözümü qurtarmamı sözümü k sm y siniz. B li, heç eybi yoxdur,
danı maq ist yirsiniz, izahat veriniz. Amma xahi olunur b yanatınızı müxt s r
söyl y siniz.
M i r z B x l i (durur aya a v lind bir yek , d rid n cildi, köhn müs lman
kitabı);
Gülbahar diqq t il qulaq asır.
zayi-giramdan üzr ist yir m ki, zeyld m ruzeyi-müh qq rim a ayani-büzürgüvarın
d rdi-s rin ay d s b b ola. A ama rz olsun ki, elmi-ilahi d rsl ri, elmi-nücum
d rsl ri, hey t d rsl ri v xülas tül-hesab d rsl ri m kt b proqramlarında,--nec ki,
ayist v lz mdir,--arayi t olunmuyub ki, aya xüsuf v küsuf m s l l ri bu saydı ınız
fünunun hansı birisinin dair sind t hsil olunasıdır v fövq zzikr fünun hansı mü llimin
öhd sind v t hti-c vabdehliyind dir. B nd y müh vv l olunan elmi- qd si-ilahi
d rsl ri dövri-ibtidasından--nec ki, m lumdur,--bisti h tümi-r biüssani, yövmi-
c har nb , qütrün s bl rinin iki dangı v msin qürsünün tamam s hif sinin dang
yarımı r s üqd sinin h valisind müt k ssif olub, y ni b istilahi-türk, gün tutulub v
h min küsuf gün çıxandan be saat on üç d qiq d vaqe olub. zayi- ncüm n
h zr tl rinin hüzuri-mübar kl rin rz olsun ki, küsufun keyfiyy ti v onun övzaı küreyi-
rzin c mi biladlarında müxt lif sur td zühr edibdir v m hz küsuf n q sinin naziri-
möht r ml rinin ittilaından öt ri, b ndeyi-h qir o fikird oldum ki, bir t r fd n s ri-
pürs m ri-c nab f xam tnisab, Mirz H s n xan N cmülmülk, x vizadeyi-c nab Hacı
N cmüddövl ni d sturil- m l m nzil sind tutub, dig r t r fd n hey t elmind n xz v
rq ül ması t r find n t sdiq olunmu k vakibi-s yyar nin h r katının b yanatından
müst fid olub, mill t balalarına h min ülumun f vaidini ixtisar edib n növcavanların
n z ri-diqq tl rin t bli edim.
Camaatdan v üzvl rd n çoxu mürgül yir; Z hra b yim v Gülbahar da mürgül yir.
M i r z B x l i (Mirz M h mm d liy ). Buyur, a a, növb t sizindir.
M i r z M h m m d l i (durur aya a). F sli-nozd hhüm d r b yani-küsuf v
xüsuf; y ni ayın v günün tutulma ı....
Z i v r x a n ı m (yava ca Rüst m b y ). Nelzya li sokratit reçi oratorov? [4]
[4] Natiql rin nitqini ixtisar etm k olmazmı?
M i r z M h m m d l i. hval ki, kövk bl r ariz ola, haman övzada ki, bir-
birin nisb tl ri var, z on cüml haman hvaldır ki, q m r ms ariz ola v bir sur td
ki, q m r bir k sif cinsdir v afitabdan k sbi-nur el yir v çün....
T e y m u r b y. M nim qanaca ıma gör , bu q d r t fsil verm yin lüzumu yoxdur.
M i r z M h m m d l i (hirsli v ucadan). Nec y ni lüzumu yoxdu?
Camaatın için danı ıq dü ür; bir neç l ri deyir: "lüzumu yoxdur", bir parası deyir: "qoy
sözünü desin"
M k t b a g i r d i b a ı n d a p a p a q. Küsuf, y ni afitab girift gi on hal t st ki,
q m r miyani-afitab hail ba d v küsuf vaqe olanda h min duanı oxuyurlar: bismillahir-
r hmanir-r him, r bb na atina fiddünya....
Mirz B x li, Mirz M h mm d li ll rini qoyurlar h min agirdin çiynin .
R ü s t m b y. (z ngi çalır). A alar, zayi-m clis xahi edir ki, b yanatı tamam ed k
v d xi danı ma a ixtiyar verm y k. Kim buna razıdır, dursun aya a.
Üzvl r t mam n durur aya a, Mirz M h mm d li ba ını bulaya-bulaya gedir oturur
yerind v bir neç d f deyir: "nec lüzumu yoxdur?".
R ü s t m b y (z ngi çalır v bir ka ız alır lin ). Camaat, xahi olunur acların
riz l rin qulaq ver siniz. riz müs lman c miyy ti-xeyriyy sin M
di C f r usta
Mehdi o lu t r find n. riz d yazılıb ki, "m n qoca v ik st adamam v on iki n f r
külf tim var, yomiyy çör yin möhtacıq; c miyy ti-xeyriyy d n be -on manat çör k
pulu ist yirik ki, n q d r canımız sa dır, siz duaçı olaq".
Haman riz sahibi M d i C f r yeriyir camaatın için v a laya-