Microsoft Word antibohran-vidadi doc

 
169
• 
Pul kütləsinin artım tempi 
• 
Mazənnə siyasəti 
• 
Mərkəzi bankın suverenlik dərəcəsi 
Tədiyyə balansıının elastikliyi 
• 
Xarici əməliyyatlar hesabının vəziyyətinə büdcə - vergi 
və pul – kredit siyasətinin təsiri. 
• 
Cari əməliyyatlar hesabının strukturu 
• 
Kapital axınının strukturu 
Xarici borc və likvidlik 
• 
Xarici dövlət borcunun valyuta quruluşu və həcmi 
• 
Dövlət zəmanətli öhdəliklərin həcmi 
• 
Dövlət borcunun ödəmə müddəti 
• 
Xarici aktiv və dövlət ehtiyatlarının quruluşu və həcmi 
• 
Borcun ödənilməsi ilə bağlı tarixi faktlar (defoltların tarixi ) 
BVF- nun ekspertləri K. Mülderin və R. Parellinin 1998 –ci 
il emprik tədqiqatlarının nəticəsi göstərir ki, “Mudis” və “Standart 
End  Purs”  agentliklərinin  reytinq  fəaliyyəti  69  –  85  %  aşağıdakı 
indekatorlardan asılıdır: 
• 
Ixrac borcu 
• 
Defoltun tarixi 
• 
Büdcə defisiti 
• 
Istehsalın həcmi 
• 
Inflyasiyanın həcmi 
Qeyd  etmək  vacibdir  ki,  ölkənin  təhlükəli  sahəyə  keçidini 
göstərən sərt göstəricilər mövcud deyildir. S. Qlazyev 1996-cı ildə 
borc  təhlükəsizliyi  indekatorları  üçün  sərhəd  göstəricilərini  belə 
ayırd etmişdir. 
• 
Daxili borcun ÜDM –a nisbəti faizlə - 20%; 
• 
Dövlət  borcunun  ödənilməsinin  mərkəzi  hökumətin 
vergi gəlirlərinə faizlə nisbəti -25 %; 
• 
Xarici borcun ÜDM-a faizlə nisbəti-25 %; 
• 
Büdcə defisitinin maliyyələşməsində xarici borclanma-
30 %. 

---

 
170
 
IV FƏS L   
 
QLOBAL BÖHRANIN 
AZƏRBAYCAN 
QTISAD YYATINA  
TƏS R  VƏ TƏTB Q 
OLUNAN ANT BÖHRAN 
S YASƏT N NƏT CƏLƏR   

---

 
171
4.1. QLOBAL BÖHRANIN AZƏRBAYCAN 
QTISAD YYATINA  TƏS R  VƏ TƏTB Q OLUNAN 
ANT BÖHRAN S YASƏT N NƏT CƏLƏR   
 
Qlobal  maliyyə  böhranının  təsiri  Azərbaycan  maliyyə  siste-
minə daha çox psixoloji xarakterli olmuş və maliyyə institutlarını 
inkişaf strategiyalarını yenidən nəzərdən keçirməyə sövq etmişdir. 
Ə
lverişsiz  xarici  mühitə  baxmayaraq  Azərbaycan  bank  sistemi 
reallaşan risklərə davamlılıq nümayiş etmişdir. 
2008-ci  ildə  Azərbaycanın  maliyyə  sektoru  tərəfindən 
görülən  bir  sıra  adekvat  tədbirlər  Milli  Bankın  pul  siyasətinin 
yumşaldılması,  faiz  dərəcələrinin  bir  neçə  dəfə  aşağı  salınması, 
məzənnə  siyasətində  dəyişkənliyi  sabitliyin  təmin  edilməsinə 
yönəldilməsi  və  ehtiyat  tələblərinin  faizlərinin  aşağı  salınması 
nəticəsində  ümumilikdə  bankların  vəziyyətinin  sabitləşməsinə, 
likvidliyinin dayanıqlığına gətirib çıxartmışdır. 
2009-cu  ildə,  xüsusən  ilin  əvvəllərində  dünya  iqtisadiyya-
tında  tənəzzul  meylləri  artmış,  əmtəə  bazarlarında  qiymətlər,  ma-
liyyə bazarlarında aparıcı indekslər aşağı düşmuşdur.  
Bu  şəraitdə  bir  cox  ölkələrdə  pul  siyasəti  əhəmiyyətli 
yumşaldılmış,  dövlət  xərcləri  və  büdcə  kəsirləri  artırılmış,  eyni 
zamanda maliyyə sistemi üzərində nəzarət gücləndirilmişdir. 
Qlobal  böhran  Azərbaycana  da  müəyyən  təsir  göstərmiş  və 
milli  iqtisadiyyat  bir  sıra  risklər  ilə  uzləşmişdir.  Qlobal  böhranın 
ölkəyə  təsiri  əsasən  neftin  və  digər  qeyri-neft  ixrac  məhsullarının 
qiymətinin aşağı düşməsi, bank sisteminə xarici kredit axınlarının 
kəskin  məhdudlaşması,  xaricdən  pul  baratlarının  azalması 
vasitəsilə özunu  göstərmişdir. Butövlukdə, məcmu tələbin demək 
olar  ki,  bütün  xarici  maliyyələşmə  mənbələrində  azalma  baş 
vermişdir.  
Qlobal  böhran  milli  iqtisadiyyatda,  xüsusilə  valyuta  ba-
zarında  və  bank  sektorunda  mənfi  gözləntilər  yaratmışdır. 
Nəticədə ölkə iqtisadiyyatı aşağıdakı risklərlə üzləşmişdir: 

---

 
172
1.
  makroiqtisadi  sabitliyin  pozulması  (milli  valyutanın 
devalvasiyası və inflyasiyanın yuksəlməsi); 
2.
  maliyyə  sabitliyinin  pozulması  (bankların  kredit 
portfelinin  keyfiyyətinin  əhəmiyyətli  pisləşməsi  və  əmanətlərin 
bank  sektorundan  qacışı,  bankların  odəniş  qabiliyyətinin  pis-
ləşməsi, iqtisadiyyatın kreditləşməsinin dayanması); 
3.
  iqtisadi  resessiyanın  baş  verməsi,  yaradılmış  iş 
yerlərinin itirilməsi. 
Azərbaycan iqtisadiyyatı qlobal böhranı kifayət qədər hazır-
lıqlı və guclu mudafiə resursu ilə qarşılamışdır. Bu, böhrandan ön-
cəki  dövrdə  ölkədə  həyata  keçirilmiş  rasional  makroiqtisadi  və 
monetar siyasət, yaradılmış valyuta ehtiyatları, maliyyə risklərinin 
qabaqlayıcı rejimdə idarə olunması sayəsində mumkun olmuşdur.  
Bütun  bunlar  iqtisadiyyatın  “təhlukəsizlik  yastığı”nı 
ə
həmiyyətli  gucləndilməklə  makroiqtisadi  və  maliyyə  sabitliyi 
potensialını artırmışdır. 
13
Azərbaycanda qlobal böhranın qarşılanması
2008-ci ildə
qtisadi artım:
Azərbaycan: 10.8%
MDB (orta): 6%
Avrozona: 0.9%
Pribaltika: 0.5%
Strateji  ehtiyatlar/məcmu  xarici  borc 
nisbəti: 2 dəfə
Xarici  dövlət  borcu/valyuta  ehtiyatları
nisbəti:
Azərbaycan: 16.5%
Pribaltika: 193%
Macarıstan: 121%
Ukrayna: 75%
Strateji ehtiyatlar/idxalın örtülməsi, aylar 
ilə: 19 ay
Ölkənin  kreditor  mövqeyi  – xaricə qarşı
xalis maliyyə tələbləri: 12.6 mlrd. dollar
 
Mənbə: Elman Rüstəmov.
 
Qlobal böhran və Mərkəzi Banklar. 
Bakı, 2009. 

---