_________________
AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________
214
siçan öldürdüyünԥ tԥԥccüb ɟlԥmirdilԥr; ona tԥԥccüb ɟlԥyirdilԥr ki, niyԥ cԥrgԥ ilԥ düzüb? Bir
dԥ, niyԥ AúÕq Ԥlԥsgԥrin yɟrinin ayaq tԥrԥfinԥ düzüb?
Söyün bԥy dɟdi:
– AúÕq Ԥlԥsgԥr, indiyԥ qԥdԥr piúik niyԥ bɟlԥ hünԥr göstԥrmirdi?!
Öldürdüyü siçanlarÕ sԥnin yɟrinin ayaq tԥrԥfinԥ düzmԥkdԥ onun mԥqsԥdi var.
HamÕ gülüúdü.
AúÕq Ԥlԥsgԥr gördü ki, do÷rudan da, piúiyԥ tԥrif yaraúÕr. SazÕ götürdü, simlԥrin düzԥltdi,
tԥrifԥ baúladÕ, görԥk nɟcԥ baúladÕ; bu gɟcԥki ԥhvalatÕ görԥk, nɟcԥ nԥzmԥ çԥkdi. Biz dԥ saz ilԥ
dɟyԥk, úad olun.
Dad! SiçanÕn ԥlindԥn
Yɟtiúmiúik cana, piúik!
DünyanÕ bizdԥn ötԥri
Döndԥrib zindana, piúik!
Da÷ÕdÕb kԥndilԥri,
DadanÕb yaxtana, piúik!
Do÷rayÕb zԥr libasÕ,
ȿlԥyib ԥfsana, piúik!
Alagöz gԥlinlԥri
Qoyub yana-yana, piúik!
Birisi boz dikqulaq,
Birisi qonur, balaca;
Dԥrmԥ-qayÕq farmaúÕn
Hԥr yanÕndan açÕb baca;
Bɟzinԥn irԥftardÕ,
QumaúÕnan düúüb lԥcԥ;
Harda görsԥ, zԥr, ziba,
østifa, tirmԥ, alaca,
Bilԥsԥn nԥ hal kԥsir
Döúԥyԥ, yor÷ana, piúik!
Nԥ qԥdԥr ԥllԥúirԥm,
Bu mԥluna yoxdu çara;
Gündüzlԥr pünhan olur,
_________________
AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________
215
Gɟcԥlԥr çÕxÕr aúkara;
ÇÕra÷Õ yandÕranda,
QaçÕr, soxulur divara.
Da÷ÕdÕb quyularÕ,
øndi daraúÕb anbara;
Müxtԥsԥr, ruzumuzu
Döndԥribdi qana, piúik!
O gödԥk, zalimü fasiq
Bɟlԥ bir azar ɟlԥdi;
Alԥmԥ gɟn dünyanÕ
Bizdԥn ötrü dar ɟlԥdi;
HamÕ dԥrddԥn ziyada
Bu dԥrd mana kar ɟlԥdi;
Dԥldi ya÷ dԥrilԥrin,
XumlarÕ murdar ɟlԥdi;
Axúamadԥk ɟvlԥrdԥ
Qurular zasdana, piúik!
AúÕq Ԥlԥsgԥr gördü ki, adamlardan bir az aralÕda, divarÕn üstündԥ piúik rahatca ԥylԥúib,
saza qulaq asÕr. AldÕ, görԥk bu dԥfԥ nԥ dɟdi:
YatmadÕm sübhԥ kimi,
Mԥn baxdÕm qilü-qalÕna;
Öyrԥnib xԥsyԥtini,
Bԥlԥd olmuúam halÕna;
Ԥdԥbinԥn ԥylԥúibsԥn,
Sԥd afԥrin kamalÕna!
Alԥmin padiúahÕ
Dԥstini çԥkib dalÕna;
Qayna÷Õn poladlanÕb,
Dönübsԥn aslana, piúik!
Mԥn sԥni iyid bildim,
Vɟrdim aran-da÷Õ sana;
AlaçÕ÷Õ, a÷ çadÕrÕ,
ȿyvanÕ, ota÷Õ sana.
_________________
AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________
216
Müxtԥsԥri, vԥssalam,
Budu sözün sa÷Õ sana:
Gözԥllԥr ԥsirgԥmԥsin
Pɟndiri, qayma÷Õ sana;
Yɟyԥsԥn nԥmilԥrdԥ,
Dönԥsԥn sultana, piúik!
Söhbԥtԥ qulaq asanlardan biri dillԥndi:
– XÕrda xanÕm, AúÕq Ԥlԥsgԥr piúiyinizi bɟlԥ ki, tԥriflԥdi, xԥlԥti nԥ olacaq?
– ȿvdԥ bir çÕxarlÕq göy mahud var. Onu xԥlԥt vɟrirԥm.
AúÕq Ԥlԥsgԥr dɟdi:
– O çÕxarlÕq mԥnim dɟdiyim tԥrifin xԥlԥtidi. Ԥn böyük mükafatlar hünԥr göstԥrԥnindi.
Söyün bԥy dɟdi:
– Hünԥr göstԥrԥni nԥ ilԥ mükafatlandÕrmaq olar?
– Onda qulaq as!
AldÕ, görԥk AúÕq Ԥlԥsgԥr nԥ dɟdi, ordakÕlar nԥ ɟúitdi:
XanÕm xԥlԥt ba÷ÕúladÕ,
Ԥlԥsgԥr yazdÕ dԥftԥrԥ;
Göndԥrԥrԥm tüllablara,
Mԥlum olsun hԥr úԥhԥrԥ;
øyiddi, ölmԥyincԥ
ArxasÕnÕ qoymaz yɟrԥ.
Pristav qubɟrnata,
Qubɟrnat yazsÕn sԥrdԥrԥ;
ønúallah, niúan vɟrԥr
Sana divanxana, piúik!
Mԥnim ԥzizlԥrim, piúiyin tԥrifini ɟúidԥndԥ, hamÕ AúÕq Ԥlԥsgԥrԥ dönԥ-dönԥ “sa÷ ol!”
dɟdi. AúÕq Ԥlԥsgԥr sazÕ köynԥyinԥ qoyanda, qonu-qonúu da öz ɟvlԥrinԥ gɟtdi.
O günü axúam ɟlԥdilԥr. Sabah hamÕnÕzÕn üzünԥ xɟyirliklԥ açÕlsÕn! SabahÕsÕ günü toy
baúladÕ.
Camaat bu iki gündԥ piúikdԥn, AúÕq Ԥlԥsgԥrin onu tԥriflԥmԥsindԥn danÕúÕrdÕ. Axúam
mԥclis qurulanda AúÕqdan xahiú ɟlԥdilԥr ki, piúiyԥ dɟdiyi tԥrifi oxusun. O, camaatÕn xahiúini
yɟrԥ salmadÕ.
_________________
AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________
217
Yanúaqda nԥ qԥdԥr adam varÕydÕsa bu mԥclisԥ cԥm olmuúdu. Kiúilԥr bir tԥrԥfdԥ, arvadlar
da bir tԥrԥfdԥ ԥylԥúmiúdilԥr.
A÷saqqallarÕn mԥslԥhԥti ilԥ AúÕq Ԥlԥsgԥr Abbas TufarqanlÕnÕn dastanÕnÕ baúladÕ. Camaat
ɟlԥ diqqԥtlԥ qulaq asÕrdÕ ki, gɟcԥnin nɟcԥ kɟçdiyindԥn xԥbԥrlԥri olmadÕ. Bir dԥ baxdÕlar ki,
xoruz banladÕ. AúÕq Ԥlԥsgԥr söhbԥti burda saxladÕ, qalanÕnÕ sabah gɟcԥ danÕúaca÷ÕnÕ bildirdi.
Onu da dɟyim ki, AúÕq Ԥlԥsgԥr mԥclisԥ göz gԥzdirԥndԥ gördü ki, arvadlarÕn arasÕnda,
dirԥyin yanÕnda bir gözԥl ԥylԥúibdi, gԥl görԥsԥn.
ȿlԥ gözԥl var ki, baxÕrsan camaldan yaxúÕdÕ, amma duruúu, tԥrpԥniúi, baxÕúÕ bildirir ki,
diyiúdi. AúÕq Ԥlԥsgԥr gördü ki, bu gözԥl o gözԥllԥrԥ bԥnzԥmir. Görkԥmindԥn bilinir ki,
qanaca÷Õ, mԥrifԥti yɟrindԥdi.
AúÕq Ԥlԥsgԥrin fikrindԥn kɟçdi ki, bu gözԥlԥ bir tԥrif dɟsin. Amma dastanÕn arasÕna bɟlԥ
söz salmaq istԥmԥdi. Hԥm dԥ Söyün bԥydԥn onun kim oldu÷unu öyrԥnmԥk üçün tԥrifi o biri
axúama saxladÕ.
Mԥclis da÷Õlandan sonra Söyün bԥy yɟnԥ AúÕq Ԥlԥsgԥri ɟvlԥrinԥ apardÕ. AúÕq Ԥlԥsgԥr
gɟcԥ rahat oldu. Sabah hamÕnÕzÕn üzünԥ xɟyirliklԥ açÕlsÕn! Sabah çay-çörԥkdԥn sonra AúÕq
Ԥlԥsgԥr Söyün bԥyԥ dɟdi:
– Söyün bԥy, maúallah, Yanúa÷Õn da qÕz-gԥlinlԥri çox gözԥldilԥr.
– AúÕq Ԥlԥsgԥr, bunlar ki, gözԥldilԥr, bԥs niyԥ birini tԥriflԥmԥdin?
Yoxsa tԥrifԥ layÕq olanÕ yoxdu?
– Niyԥ yoxdu, var. Çoxusu tԥrifԥ layÕqdÕ. AxúamkÕ mԥclisdԥ dirԥyin yanÕnda ԥylԥúԥn
gözԥlԥ dԥ ki hɟç söz ola bilmԥz. Duruúu, tԥrpԥniúi dԥ xoúuma gԥldi. Saza-söhbԥtԥ qulaq
asma÷Õndan da gördüm ki, hԥm dԥ ԥhli-haldÕ.
AúÕq Ԥlԥsgԥrlԥ Söyün bԥyin danÕúÕ÷Õna qulaq vɟrԥn XÕrda xanÕm söhbԥtԥ qarÕúdÕ; üzünü
Söyün bԥyԥ tutub dɟdi:
– AnaxanÕmÕ dɟyir.
Söyün bԥy dԥ XÕrda xanÕmÕn sözünü tԥsdiqlԥdi, sonra dɟdi:
– AnaxanÕm bu tԥrԥflԥrdԥ bir gözԥldi. HayÕf ki, yazÕ÷Õn baxtÕ gԥtirmԥdi.
– Nԥ olub?
– BԥdbaxtÕ bir gözԥl, qoçaq o÷lana vɟrmiúdilԥr. Bir il çԥkmԥdi, o÷lan Allah rԥhmԥtinԥ
gɟtdi. Ondan bԥri dԥ 3-4 ildi ki, nɟçԥ yɟrdԥn istԥyirlԥr, baxtÕndan küsüb, ԥrԥ gɟtmԥk istԥmir.
QardaúlarÕ, ata-anasÕ nԥ qԥdԥr öyüd-nԥsihԥt ɟliyirlԥrsԥ dԥ, qÕz ɟlԥ dɟdiyini dɟyir.