Microsoft Word Az ekonomi After Corrections doc

47 

---

Doç. Dr. Osman Nuri Aras, Elçin Süleymanov 
Qonşu ölkələr daha yüksək inflyasiya rəqəmlərinə sahib olduqlanndan, manat bu 
ölkələrin valyutalan qarşısında dəyər qazanmışdır. 
Milli Bankın siyasətləri və bunu dəstəkləyən neft müqavilələri nəticəsində 
1997-
1998-ci illərdə xarici investisiya daxil olmalannda artışlar səbəbiylə manat 
ABŞ dollan qarşısında dəyər qazanmışdır. Həddən artıq istifadə olunan milli 
valyutamız ilə yanaşı 1998-ci ildə baş verən Rusiya böhranının datəsiriylə ixrac 
gəlirlərində önəmli miqdarda azalmalar baş vermişdir. Ancaq, 1999-cu ildən etibarən 
efektif valyuta bazarında manatın dəyəri aşağı salınmış və Azərbaycanın ticari rəqabət 
şansı artırılmağa çahşılmışdır. 1999-cu ilin ikinci yan- sında, 1995-ci ildən etibarən 
tətbiq olunmağa başlanan valyuta siyasətlərində yumuşama ilə birlikdə yenidən milli 
valyuta yüksəlməyə başlamışdır^^. 1999-cu ilin ortalarından etibarən milli valyutanın 
tənzimlənməsi məqsədli bazar mexa- nizmasma, yəni dalğalı məzənnə rejiminə 
keçilmiş, milli valyuta ABŞ dollan qarşısında 7% nisbətində devalüasiya edilərək 
ixrac məhsullanna rəqbət üstünlüyü qazandırılmağa cəhd edilmişdir. 
Qısacası 1999-cu ildəki maliyyə stabilliyi, sərt pul siyasəti və devalüasiya ilə 
manat güc qazanmış və stabillik əldə etmişdir. 
Manatın devalüasiya səbəbiylə ixrac məhsullan xaricdə ucuz, daxildə isə baha 
qiymətə istehlak olunmağa başlamışdır. Bundan əlavə idxal xam maddəni əsas alan 
ixrac məhsullarının xərcləri artmış, digər ifadəylə idxal baha olduğu üçün ixrac yolu 
ilə əldə edilən valyuta gəlirləri, pul vahidi manata qarşı dəyər qazanan ölkələrə geri 
getməyə başlamışdır. 
2000-
2003-cü illər arasında yumşaq bir devalüasiyaya məruz qalan manatın 
2004-
cü ildə bir az dəyər qazandığını müşahidə edirik. Manatın dəyər qazanmasının 
səbəbləri isə belə açıqlanır: 2004-cü ildə tədavüldəki pul kütləsi 31% artarkən ölkəyə 
böyük həcmdə valyuta daxil olmaları valyuta məzənnələrinə təsir edir. Neft və təbii 
qaz istehsalının artması və ÜDM-dəki artışla birlikdə ölkəyə valyuta daxil olmaları 
daha da artacaqdır. Bunlar isə manatın dəyər qazanmasına səbəb olacaqdır. 
Azərbaycanın milli valyutası olan manatın dəyəri günlük olaraq Bakı Bank- 
lararası Valyuta Birjasında müəyyənləşir. 
Real və nominal valyuta məzənnələri arasında ciddi fərqlər var. Valyuta 
məntəqələri və banklar Milli Bankın müəyyənləşdirdiyi məzənnə üzərindən ən çox 
(-1-/-) 5 manat fərqlə alım və ya satım edə bilməkdədir. 
Azərbaycanın valyuta ehtiyatları kifayət qədərdir. Azərbaycan Mərkəzi Bankının 
(AMB) valyuta ehtiyatları 201 O-cü ildə təxminən altı milyard dollar olmuşdur. Bu 
miqdar ölkənin təqribən 5 aylıq mal və xidmət idxalı qədərdir. Valyuta ehtiyatlarının 
artışı daha çox AMB-nm valyuta bazarında həyata keçir- 
Kamalov, s.72.