AZƏRBAYCAN İQTİSADİYYATI: reallıqlar və perspektivlər
139
Azərbaycanda aqroturizmin təşkili iqtisadi məsələlərlə yanaşı, bir
sıra sosial məsələlərin də həllinə şərait yaradır. Aqroturizmin əsas
müştəriləri şəhər əhalisi olduğundan onların qarşılıqlı əlaqəsi nəticə-
sində ictimai-mədəni mühitləri yaxınlaşır, şəhərlə kənd arasında fərqin
aradan qaldırılması üçün real şərait yaranır. Onu da göstərmək lazım-
dır ki, aqroturizm digər istirahət formalarından bir neçə cəhətdən fərq-
lənir. Aqroturizmin inkişafı kənd yerlərində işlə təminata şərait yara-
dır və kənd yerlərindən miqrasiya azalır.
Azərbayanda qeyri-neft sahələrinin inkişafı iqtisadiyyatda tarazlı-
ğın yaradılması üçün əsas şərtdir və Azərbaycan hökumətinin bu sahə-
də iqtisadi siyasəti daha da inkişaf etdirilərsə qarşıda duran məqsədlə-
rə minimum 5 il müddətinə çatmaq olar. Respublikada mövcud olan
bürokratik əngəllərin qarşısının alınması zəruridir. Bundan əlavə, öl-
kədə tam azad iqtisadi mühit yaradılmaqla böyük biznesin inkişafına
təkan vermək lazımdır. Bundan başqa, qeyri-neft sektorunda dövlət
həvəsləndirilməsi və himayəsi ilə iri şirkətlərin yaradılmasına ehtiyac
var. Düzdür, bu layihələr çox böyükdür və ilk baxışda onların reallaş-
dırılması qeyri-mümkün görünə bilər. Lakin bu işlər ən yaxın perspek-
tivi əhatə etməli və uyğun sektorlar üzrə transmilli şirkətlərin rüşeym-
ləri yaradılmalıdır. Qeyd edək ki, bu şirkətlərin ilk fəaliyyət bazarları
üçüncü dünya ölkələri ola bilər.
1994-cü ildən başlayaraq Azərbaycan iqtisadiyyatına xarici inves-
tisiyaların axını prosesi başlamışdır. Neft sektoru ilə yanaşı, qeyri-neft
sektoruna investisiya qoyuluşları əsasən kredit vəsaitləri hesabına olsa
da bu sahəyə yatırılmış birbaşa investisiyaların da payı diqqəti cəlb
edir. Qeyri-neft sektorunun investisiya yatırımları həm daxili, həm də
xarici kapital mənbələri hesabına həyata keçirilmişdır. Respublikada
siyasi sabitliyin əldə edilməsindən sonra Azərbaycan iqtisadiyyatına
xarici investisiya axını sürətlə artaraq 2001-ci ilin sonu üçün 1091,8
mln. dollar təşkil etmişdir. Son 10 ildə isə ölkə iqtisadiyyatına 130
milyard dollar məbləğində investisiya yönəldilmişdır. Əgər 2003-cü
ildə əsas kapitala yönəldilən investisiyaların yalnız 26,8 faizi qeyri-
neft sektorunun payına düşürdüsə, 2012 –ci ildə bu göstərici 3 dəfə
artaraq 75 faizə çatmışdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın qeyri-neft sektoruna qoyu-
lan investisiyaların əksər hissəsini xaricdən (beynəlxalq təşkilatlardan,
kommersiya bankları və dövlətlərdən) bu sektorda müxtəlif investisiya
layihələrinin həyata keçirilməsi üzrə alınmış kreditlər təşkil edir.
Arif Şəkərəliyev, Qoşqar Şəkərəliyev
140
2005-2012–ci illərdə Azərbaycan İqtisadiyyata kredit qoyuluşları
(ilin axırına, mln.manat)
2005 2009 2010 2011 2012
İqtisadiyyata
Kredit qoyuluşları
qısamüddətli
1440,9
913,2
8407,5
2359,9
9163,4
2567,1
9850,3
2951,2
12243,7
3508,3
Yekuna görə faizlə
uzunmüddətli
63,4
527,7
28,1
6047,6
28,0
6596,3
30,0
6899,1
28,7
8735,4
Yekuna görə faizlə 36,6 71,9 72,0 70,0 71,3
Vaxtı keçmiş borc-
lar
68,2
303,5
492,9
633,8
748,8
2005-2012-ci illərdə Azərbaycan İqtisadiyyatına yönəldilən
investisiyalar
2005 2009 2010 2011 2012
İnvestisiya qoyu-
luşları bütün
mənbələr üzrə
(xarici investisi-
yalar nəzərə alın-
maqla): ln.manat
6733,4 10475,0 14118,9 17048,8 20250,7
mln.dollar 7118,5 13033,5
17591,5 21588,9 25777,3
Xarici investisi-
yalar: mln.manat
4628,5 4395,1 6619,7 6849.8 8102,7
mln.dollar
4893,2 5468,6 8247,8 8673.9 10314,0
Daxili investisi-
yalar: mln.manat
mln.dollar
2104,9
2225,3
6079,9
7564,9
7499,2
9343,7
10199,0
12915,0
12148,0
15463,3
Qеyd еtmək llаzımdır ki, sоn dövrdə ölkənin qеyri-nеft sеktоrunа
invеstisiyа yаtırаn ölkələrin mаrаgı хеyli аrtıb. Bеlə ölkələrə Türkiyə,
Nidеrlаnd, АBŞ, Irаn,Аlmаniyа Rusiyа , Böyük Britаniyа, Birləşmiş
Ərəb Əmirlikləri, Isvеçrə, Itаliyа, Frаnsа və Yаpоniyаnı göstərmək
оlаr. Bunu аşаgıdаkı cədvəl mаtеriаllаrındаn dаhа аydın görmək оlаr.
AZƏRBAYCAN İQTİSADİYYATI: reallıqlar və perspektivlər
141
Dünyа ölkələri tərəfindən 2005-2012-ci illərdə yаtırılmış
xarici investisiyalar (mln. ABŞ dolları)
2005 2008 2009 2010 2011 2012
Cəmi xarici
investisiya
4893,2 6847,4 5468,6 8247,8 8673,9 10314,0
Maliyyə kreditləri
ondan:
698,4*) 2357,9 1438,3 3405,9 3692,5 3135,5
Neft sənayesinə 3799,9 3350,7 2412,7 2955,3 3407,8 4287,8
Neft bonusu
1,0
3,5
1,0
2,0
19,9
2,0
Birgə müəssisələr və
xarici firmalar ondan:
230,5 494,1 624,4
659,6 886,0 1094,5
Türkiyə 96,2
60,8
76,8
147,5
89,1
185,9
Niderland 1,2
43,8
28,0
163,5
173,3
186,0
ABŞ 24,8
108,8
117,6
40,0
73,8
92,5
İran 1,2
-
6,8
3,2
11,2
-
Almaniya 21,5
48,2
38,8
17,0
32,5
45,6
Rusiya 5,1
5,8
50,3
11,7
35,0
21,8
Böyük Britaniya
39,5
146,4 160,0
144,0 148,8 149,3
Birləşmiş Ərəb
Əmirlikləri
5,7 38,5 43,2 30,3 75,3 92,4
İsveçrə -
3,7
16,0
11,7
26,7
79,4
İtaliya 4,6
2,0
9,8
-
-
22,1
Fransa 2,6
-
4,5
6,2
14,3
14,4
Norveç -
-
40,3
3,6
6,9
-
Dostları ilə paylaş: |