Microsoft Word biznesin mu?Ssis?Nin qiymetlendirilmesi

101 
 
Zəruri  (qənaətbəxş)  gəlirlilik  səviyyəsi  diskontlaşdırma 
dərəcəsi ilə verilir.
 
Cədvəldə  verilmiş  düsturlarla  hesablama  çox  əməktutumlu 
prosesdir.  Ona  görə  də  diskontlaşdırılmış  qiymətlərə  əsaslanan 
metodların  tətbiqini  asanlaşdırmaq  üçün  mütəxəssislər  xüsusi 
statistik  cədvəllər  işləmişlər  ki,  bu  cədvəllərdə  mürəkkəb 
faizlərin, diskont vuruqların, pul vahidinin diskont qiymətinin və 
s. zaman fasiləsindən və diskontlaşdırma əmsalının qiymətindən 
asılılığı verilmişdir. 
NPV göstəricisi, araşdırılan layihənin qəbul edilməsi halında 
müəssisənin  iqtisadi  potensialının  dəyişməsinin  proqnoz 
qiymətini  əks  etdirir.  Müxtəlif  layihələrin  NPV  göstəricilərini 
cəmləmək  olar.  Bu  NPV-nin  mühüm  xüsusiyyətlərindən  biri 
olub  onu  digərlərindən  fərqləndirir  və  bu  metodu  optimal 
investisiya  layihəsinin  tətbiqi  zamanı  əsas  metod  kimi 
istifadəsinə imkan verir. 
İ
nvestisiyanın rentabellik indeksinin Pİ hesablanması metodu 
ə
vvəlki metodun davamıdır. O, aşağıdakı düsturla hesablanır: 
# =
(1 + ) $
 
Ə
gər Pİ >1 olarsa, layihə qəbul olunur, Pİ <1 olarsa, ondan 
imtina  olunur,  Pİ=1  olduqda,  layihə  nə  mənfəətli,  nə  də  zərərli 
hesab olunur. 
NPV-dən  fərqli  olaraq  bu  göstərici  nisbi  göstəricidir.  Ona 
görə  də  eyni  NPV  qiymətinə  malik  layihələr  arasından  birini 
seçdikdə o çox rahatdır. 
İ
nvestisiyanın  rentabellik  norması  (İRR)  (gəlirliliyin  daxili 
norması)  dedikdə  diskontlaşdırma  əmsalının  elə  qiyməti  başa 
düşülür ki, layihənin NPV-i sıfıra, İRR=r olsun, bu halda 
NPV=
∑
( İ%%)
−
= 0 
İ
nvestisiyanın  rentabellik  norması  bu  layihə  ilə  assosiasiya 
olunan məsrəflərin maksimal mümkün nisbi səviyyəsini göstərir. 

---

102 
 
Belə ki,  əgər layihə kommersiya bankının ssudası hesabına tam 
maliyyələşdirilirsə,  İRR-in  qiyməti  bank  faiz  dərəcəsinin 
mümkün  səviyyəsinin  yuxarı  sərhəddini  göstərir.  Bu  sərhəddin 
keçilməsi layihəni zərərə aparır. 
İ
stənilən  müəssisə  öz  fəaliyyətini  (o  cümlədən  investisiya) 
müxtəlif 
mənbələrdən 
maliyyələşdirilir, 
avanslaşdırılmış 
resurslardan  istifadə  haqqı  kimi  faiz,  dividend,  mükafat  və  s. 
istifadə  edir.  Bu  məsrəflərin  nisbi  səviyyəsi  avans  kapitalının 
“qiyməti”  (PP)    adlanır,  o  da  müəssisədə  onun  fəaliyyətinə, 
rentabelliyinə  vəsait  qoyuluşlarının  qaytarılma  minimumunu 
göstərir. 
Ə
gər  İRR>  PP  olarsa,  layihəni  qəbul  etmək,  İRR
olduqda  onu  kənarlaşdırmaq,  İRR=PP  olduqda  isə    onun  nə 
mənfəətli, nə də zərərli olmasını bilmək lazımdır. 
Gəlirliyin daxili normasını investisiya kapitalının artım surəti 
kimi də vermək olar. 
NPV və İRR meyarları layihənin reallaşdırılması səmərəsini 
(səhmdarların  rifahının  artımı)  xarakterizə  edir.  Əgər  ayrıca 
investisiya layihəsini qiymətləndirmək  zəruridirsə, hər iki meyar 
vahid həllə gətirib çıxarır. 
 
                                                                             Cədvəl 14.3                        
          NPV  və  İRR  meyarlarının  ayrıca  layihəni 
qiymətləndirərkən uyğunluğu. 
               
NPV >0 
İ
RR> i 
Layihə 
investorun 
rifahının 
yüksəlməsini  təmin  edir.  Layihə 
qəbul olunur. 
NPV <0 
İ
RR< i 
Layihə  investorun  rifahının  aşağı 
düşməsinə  səbəb  olur.  Layihə 
kənarlaşdırılır. 
NPV= 0 
İ
RR= i 
Layihənin  reallaşması  investorun 
rifahını dəyişməyəcək. 

---

103 
 
 Diskontlaşdırma  dərəcəsinin  seçilməsi  layihələrin  təhlili 
üçün  vacibdir.  Ona  görə  ki,  kapitalın  qoyuluşunun  mövcud 
alternativ  variantlarına  görə  hər  bir  layihə  qiymətləndirilir. 
Bundan  əlavə  diskontlaşdırma  dərəcəsi  layihələrin  aralıq 
gəlirlərinin  investisiya  olunması  zamanı  investorun  təmin  edə 
biləcəyi gəlirliliyi əks etdirir. 
İ
nvestisiyanın  rentabellik  norması  hesablanarkən,  layihənin 
aralıq  gəlirlərinin  yenidən  investisiya  olunması,  İRR-ə  bərabər 
olan gəlirliliyi təmin imkanı yaranır. 
İ
nvestisiyanın  rentabellik  norması  meyarının  çatışmayan 
cəhəti ondan ibarətdir ki, o, layihənin reallaşdırılması nəticəsinin 
mütləq və nisbi göstəriciləri arasında əksliklərə malikdir. 
NPV və  İRR meyarları  müxtəlif həcmli kapitala qoyuluşları 
olan  rəqabət  aparan  layihələrin  qiymətləndirilməsi  zamanı 
müxtəlif nəticələrə gətirib çıxarır. 
İ
nvestisiyanın  rentabellik  normasının  çatışmayan  cəhətlərini 
nəzərə  alan  tədqiqatçılar  onun  əvəzinə  MİRR  meyarından 
istifadəni  təklif  edirlər.  Bu  meyarları  verilmiş  gəlirlilik  norması 
halında  layihənin  bütün  aralıq  gəlirlərinin  yenidən  investisiya 
olunması  şərti  ilə  gözlənilən  gəlirlilikdir.  MİRR  meyarından 
istifadə layihənin reallaşdırılmasının nəticəsinin mütləq və nisbi 
göstəriciləri arasındakı fərqi aradan qaldırır. 
Beləliklə,  iki  rəqib  layihələrin  müqayisəsi  zamanı  NPV  ən 
yaxşı  meyardır.  Əgər  menecer  nisbi  göstəricilərdən  istifadə 
edirsə, MİRR meyarı vasitəsilə daha yaxşı qərar qəbul olunur. 
İ
nvestorun  ilkin  məsrəfləri  qaytara  biləcəyi  müddət 
ödəmənin diskontlaşdırma dövrü adlanır. Bu metod-dünya uçot-
analitik  təcrübəsinə  ən  geniş  yayılmış  və  sadə  metoddur.  Lakin 
ondan  layihə  haqqında  əlavə  informasiya  almaq  imkanı  kimi 
istifadə etmək məqsədəuyğun hesab olunur. 
İ
nvestisiyaların  ödəmə  müddətinin  hesablanılma  müddətləri 
vəziyyətdən asılıdır və 14.4 cədvəlində verilmişdir. 
 
 

---