Microsoft Word Calal Abdullayev ?s?rl?ri doc
Yüklə 2,29 Mb.
|
98 Yaratmaq, yaşatmaq, qurmaq həvəsi, Sevib-sevilənin coşqun əməyi Dumanlı bir dərə, bir dağ ətəyi, Cürə, saz, kamança, tütək, neylə tar, Bir munis, mehriban, insani rəftar Eşqdən hər zaman xəbər verəcək.
«Sən də varsan», «Nə deyim», «Könlümün aynasında», «Qış köçüb, ilk bahardır», «Ən əziz şey», «Məni yandırma», «Sahildə», «Ötür- müşəm səni mən qayıdıram geriyə», «Gözəlliyin qüdrəti», «Gözəlliyə dair» və onlarca başqa şeirləri, mahnıları məhəbbət mövzusunda yazılan əsərlərdir. Göründüyü kimi,
eyni mövzuya bu qədər çox əsər həsr etmək şairdən bu aləmin bütün sirlərini, incəliklərini bilmək, hər dəfə onun yeni bir xüsusiyyətini göstərmək bacarığı tələb edir. M. Rahim bu işin öhdəsindən müvəffəqiyyətlə gələ bilir. Hər yeni şei- rində bu bitib-tükənmək bilməyən mövzunun bir orijinal tərəfini işıqlandırmağa çalışır. Bu, ona görə mümkün olur ki, şair məhəbbət və gözəlliyi zahirdə axtarmır, dərinliklərə enməkdən çəkinməyərək, insan ruhunun ən gizli nöqtələrinə baş vurur, pak, ülvi məhəbbəti tərənnüm edir: Mən gözəlin yazmıram zahiri surətini, Şeirimin ruhunda gör insan məhəbbətini. «Gözəlliyin qüdrəti» şeirində aslan üstündə oturmuş bir gözəli təsvir edən rəsm əsərindən danışılır. Bəs necə olmuşdur ki, yırtıcı hey- van gözəli parçalamır. Şair həmin mənzərədən aldığı təəssürata belə poetik məna verir:
Görünür, gözəlliyin əsrarəngiz qüdrəti Aslanların gücündən qüvvətlidir dünyada.
Yaxud «Ən əziz şey» adlı əsəri xatırlayın. Kabardin folklorundan istifadə yolu ilə yaradılmış bu süjetli şeir son dərəcə mənalıdır. Ər öz arvadı Səlimətə deyir ki, bu evdə çox istədiyin, sevdiyin əziz şey nə varsa hamısını apar, mən başqasına evlənmək istəyirəm. Səlimət bu münasibətlə məclis qurdurmuş, ziyafət zamanı içib keflənən ərini arabaya qoyub atası evinə aparmışdır. Yolda sərxoşluqdan ayılan kişi arvadından soruşduqda ki, bəs arabada məndən başqa bir şey görmü- 99 rəm, nə üçün istədiyin şeyi götürmədin? Səlimət belə cavab verir:
Səni qərara gəldi alıb aparsın ürək. Məmməd Rahim məhəbbət məfhumunu yalnız aşiqlə-məşuq ara- sında baş verən intim hisslərlə məhdudlaşdırmır. O, məhəbbət anla- yışını daha geniş, daha ülvi mənada götürüb onu bir sıra yüksək mənəvi keyfiyyətlərin məcmusu kimi dərk edir. Şairin lirik əsərlərinin qəhrəmanı həyatın, canlı fəaliyyətin, qurub yaratmağın, həqiqi insan və insanlığın vurğunu, gözəl idealların pərəstişkarı kimi çıxış edir. Məhəbbət şairin lirik rübabında gəncləri, ümumiyyətlə, insanları xe- yirli işlər görməyə çağıran, onların ürəklərini gözəl hisslərlə dolduran bir mənəvi nemət kimi böyük məftunluqla tərənnüm olunur. Müəllifin «Sahildə» adlı şeirində oxuyuruq:
Oğlan tutubdur qızın barmağının ucundan, Buraxmayacaq əsla elə bil ovucundan. Odlu baxışlarından ah nələr oxunurdu, Məhəbbət ağ göyərçin, sevimli gözlər yuva, Fərəhlə qanadlanıb gözdən-gozə qonurdu...
Kitabdakı «Azarla söhbət» və «Qara su» diqqəti xüsusilə cəlb edir. Bu şeirlər hər şeydən əvvəl özünün səmimi deyilişi, şairin həyati faktlara fəlsəfi münasibəti nöqteyi-nəzərindən maraqlı şeirlərdir. Həmin əsərləri oxuyan kimi aydın olur ki, şair bu hissləri bilavasitə yaşamış, ürəyinin bir parçasını misralarda əritmişdir. Şairin həssas- lıqla təsvir etdiyi həyat eşqi bizi də həyəcanlandırır, gözəl hisslər aşılayır. «Azarla söhbət» şeirinin bu misralarına diqqət yetirin:
Gündə bir xəstəlik kəsir yanımı; Mən deyirəm ki, yox, Mələk xanımı Tək qoyub dünyadan gedə bilmərəm. Belə bir hərəkət edə bilmərəm. Laləzar görməsəm Ceyrançölümü Bu gözəl dünyadan köçən deyiləm. Get xəbərdar elə cəllad ölümü Hələ badəsini içən deyiləm. Şairin arzu və istəkləri müqəddəs, həm də ölümdən güclüdür: 100
Həyat sevdasıyla çırpınır könlüm, Nəkaradır azar, nəçidir ölüm...
Yaxud «Qara su» şeirini alaq. Şair öz əsərinə Zülalinin aşağıdakı məşhur beytini təsadüfi epiqraf verməmişdir:
Qürbətdə, deyirdin ki, Zülali,
vətənim var– Ensin gözünə qara su, Ağsu vətən oldu.
Əsərdə həyat və ölüm, sağlamlıq və xəstəlik kimi anlayışlar qarşı- laşdırılaraq, onların poetik mənası təsirli şəkildə açılır. Şair deyir ki, qara su deyilən xəstəlik mənim gözümü tutsa, yenə də ona təslim olmaram; çünki qəlbimi, varlığımı əbədi olaraq Vətənə, xalqa bağış- lamışam; qoy xəstəlik bu məramımı yaxşı bilsin:
Kor olsam əlində qoy bilsin bunu Könlümün gözüylə görəcəyəm mən. Ona ömrüm boyu heç bir qara su, Bir zülmət pərdəsi enməyəcəkdir. Odlu məhəbbətim Vətənə, xalqa Kor olsam da yenə sönməyəcəkdir...
Şairin «Qəm karvanı», «Ölüm», «Çəkmə haqqında ballada», «Qa- dın paltarı haqqında ballada», «Usta Kərim», «Dördləmələr» və s. şeirləri də gözəl əsərlərdir. Kitabda bir silsilə təşkil edən «Ərəbistan» şeirləri də müvəffəqi- yyətlidir. Şərq ölkələrinə səyahət zamanı alınan təəssüratın güclü inikası olan bu şeirlərdə şairin başqa xalqlara dostluq münasibəti öz bədii əksini tapmışdır. «Bağdad gecələri», «Ərəb qızı», «Mister Corca müraciət», «Dörd kommunist», «Fatimənin taleyi», «Ərəb kəfən to- xudu» və başqaları müəllifin ərəb xalqının həyatı ilə nə qədər ya- xından maraqlandığını, onu öz xalqı qədər sevib poeziyamıza gətir- diyini göstərən ən yaxşı sübutdur. Bu əsərlərdə oyanan, öz haqqını tələb edən bir xalqın mübarizəsi, fəlsəfəsi beynəlmiləlçi bir şairin rübabi poeziyasında layiqincə əks olunur. Şair qaragöz ərəb qızlarını azəri gözəllərindən seçmir, onların hüsnünü eyni səmimiyyətlə
Yüklə 2,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|