Microsoft Word cap 6 02 2012. doc
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aydın Dadaşov
- Rejissorluğun üslub problemləri
Aydın Dadaşov 136 modernizmdən və onun psixoloji – dram janrından söhbət gedə bilməzdi. Sovetlər birliyinin dağılması ilə, uzanan keçid dövrü, imperiyanın revanşist qüvvələrinin daşnaqların əli ilə ortaya atdıqları torpaq azadlığı problemimiz, tarixən ictimai fikrin formalaşmasında müstəsna rolu olan teatr sənətinə də, ağır zərbələr vururdu. Yeri gəlmişkən 6 noyabr 1860-cı ildə prezident seçilən, “yer kürəsinin son ümidi olan demokratiyaya” qarşı qiyamların yatırılmasında ali baş komandan kimi qətiyyətli addım atan, 19 noyabr 1863-cü ildə Qettisberqdəki şəhidlər xiyabanının açılışında: “Bu həlak olanlar ona görə canlarından keçdilər ki, Allahın köməyi ilə azadlığın dirçəlişi- nə nail olan xalqın hesabına, xalq idarəçiliyinin xalqın mənafeyinə xidmət etməsi heç zaman yer üzündən silin- məz!” 130 cümləsi ilə 600.000 nəfərin həyatı bahasına tamam- lanmış vətəndaş müharibəsinin mahiyyətini açıqlayan, 14 aprel 1865-ci ildə “Seçki bülleteni güllədən güclüdür!” 131 şüarını xalqa xitab edən, teatr lojasında, eyforiyalı aktyor tərəfindən güllələnməsi ilə terrora məruz qalan respublikaçı Avraam Linkoln kimi simaların önəm verdiyi demokratik proses son nəticədə dünyanın mütərəqqi ölkələrində vətəndaş cəmiyyətinin bərqərar olmasına rəvac verdi. 17 mart 1991-ci ildə avtoritarlığı səciyyələndirən referendum yolu ilə SSRİ-nin saxlanmasına səs verdiril- məsinə baxmayaraq, Sovetlər birliyinin dağılması, Ukrayna və Baltikyanı ölkələrin müstəqilliklərini elan etmələri, həmin ilin sonunda müstəqil respublikaların yaranmasını hüquqi cəhətdən rəsmiləşdirən Belovejski anlaşması ilə milyonlarla insanı represiyalara məruz qoyan imperiyanın öz tarixini başa 130 Р.Н. Иванов. Авраам Линкольн и гражданская война в США. М., 2004. с. 364. 131 Yенə орада. с. 397. Rejissorluğun üslub problemləri 137 vurduğu keçid mərhələsində “demokratiyanın aşağıdan yuxarıya bütün vəzifələr seçkilidir” prinsipinin teatrlara da tətbiqi ilə çoxluğun nümayəndsi kimi “balina” aktyorların rejissorlarla haqq-hesab çəkmələri adi hal aldı. Digər yollarla teatrlara baş rejissor təyin olunanlar bu yaradıcı peşənin imicinin itirilməsinə səbəb oldular. Nəticədə afişalarda, proqramlarda, yazılan məqalələrdə ikinci fiqura çevrilən baş rejissorun adının, soyadının direktordan sonra yazılması da adi hal aldı. Bütün məhrumiyyətlərə baxmayaraq özünün sənətinə sədaqətini qoruyan Cənnət Səlimovanın yaradıcılıq əzmi qarşısıalınmaz bir tələbat idi. Aydın Dadaşov 138 BAKI KAMERA TEATRINDA CßNNßT SßLÈMOVANIN TAMAØALARI -ci il artıq ölkə miqyasında belə mərkəzləşmənin ləğv olunduğu, bü- töv respublikaların küncə çəkildiyi bir mərhələ yaradıcılıq modelinə də təsirini göstərdi. Həmin ərəfədə Cənnət Səlimova tələbələrini və sonradan təhsil alan bir neçə həvəskarı başına yığıb, rəfiqəsi, sevimli aktrisası İrina Aleksandrovna Perlova ilə birlikdə Dzjerzinski adına klubun uçub tökülən, təmirsiz, siçovulların meydan oxuduğu otaqlarda yaratdığı Kamera Teatrında işə başlayır. Yeri gəlmişkən çox dramatik taleyi olan İrina Aleksandrovna Perlovanın din xadimi olan babasını qızı Esfi- ra və nəvəsi Male ilə birgə müharibə dövründə faşistlər Odes- sada, həyətində edam etmişlər... Teatr sənətkarlarının ailə- sində böyüyüb boya-başa çatan anası aktrisa, atası rejissor olan İrina hələ altı yaşında olanda atasının quruluş verdiyi tamaşalarda səhnəyə çıxırdı... Minskdə teatr institutunun aktyorluq fakültəsində Stanislavski məktəbinin davamçıların- dan olan Dmitri Alekseyeviç Orlovun sinifini bitirəndən sonra talenin qisməti ilə Bakıya gələrək uzun illər Rus Dram Teatrında baş rolların ifaçısı kimi səhnəyə çıxırdı. Kamera Teatrında aktyorlara sənət dərsi keçməkdən əlavə Cənnət xanımın və özünün quruluş verdiyi tamaşalarda əsas diqqəti aktyor sənətinə, səhnə hərəkətinə, nitq mədəniyyətinə yönəl- dirdi. Kamera Teatrının aktyorları bu sənətin bir çox sirlərini gözəl şeirlər də yazan İrina Perlovadan da öyrənmişlər. 1990 Rejissorluğun üslub problemləri 139 Az müddət ərzində canlı ünsiyyət üzərində qurulan Ka- mera Teatrının özünün tamaşaçı zümrəsini formalaşdırma- sının əsas səbəbi Cənnət xanım Səlimovanın səhnə sənətinin nəzəri, sosioloji problemlərinə dərindən bələdçiliyi, yaradıcı heyəti teatral ideya ətrafında birləşdirmək bacarığı oldu. Əl- bəttə ki, yaradıcı heyətdəkilərinin sayı-hesabı olmayan, hərə- sinin öz dəsti – xətti, peşəkar üslubu olan Rus Dram Teatrın- dan fərqli olaraq Bakı Kamera Teatrında yeni yaradıcılıq laboratoriyasını qurmaq mümkün oldu. Və Peterburqdakı Ki- çik Dramatik Teatrın analogiyasına çevrilən bu sənət ocağın- da bir ailəvi mühitin yaranmasına zahiri şəraitsizlik belə sədd çəkə bilmədi. Kamera Teatrına gələn müxtəlif ölkələrin səfir- ləri tamaşaların bədii səviyyəsinə, sənətkarların sənət yanğısı- na heyran qalsalar da, məkanın dözülməzliyinə heyrətlənmə- yə bilmirdilər. Azərbaycan və dünya dramaturgiyasının nadir inciləri ilə tamaşaçıları tanış etməyi bacaran Kamera Teatrı ictimai fikrin, mədəni səviyyənin formalaşmasında müstəsna rol oy- nadı. *** Cəlil Məmmədquluzadənin insan azadlığı, cəmiyyət kontekstindən kənarda qalmanın faciəsini göstərən “Danabaş kəndinin əhvalatları” satirik povesti əsasında qurulan tamaşa əsərin zəif mənəvi zənginliklə qaba heyvərəliyin qarşıdur- masını göstərməklə hazırda dünyada gündəmdə olan gender problemini də diqqət mərkəzində saxlayır. Cəmiyyətin barometri olan qadın hüquqsuzluğu şəraitində mizan tərəzinin mütləq pozulacağı əsərin ideya daşıyıcısına çevrilir. Vaxtilə varlı olub, kasıblaşdıqda əzablara sinə gərən Məhəmmədhəsən əminin Allah adamı olduğunun vurğulan- dığı povestin səhnə həllinin “Məkkəyə gedən yol” adlan- Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|