Microsoft Word Cavid Veliyev kitap sonn doc
Yüklə 1,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Edebi mühit
İREVAN ŞEHRİ 145 tişmiştir. Bu eğitim ocağına farklı zamanlarda Mehdi Kazımov, Behlul Yusifov, Hamit Memmedzade gibi tanınmış eğitimciler başkanlık etmişlerdir. 1936 yılından İrevan Azer‐ baycanlı Pedagoji Okulu Azerbaycan bilimine ve eğitimine seçkin isimler yetiştirmiştir. Azerbaycan SSC Bilimler Akade‐ misi Başkanı olmuş olan Yusuf Memmedeliyev bunlardan biridir. Azerbaycan Yüksek Pedagoji Universitesi`ni bitirdik‐ ten kısa bir süre sonra, 1928‐1929 yıllarında İrevan Pedagoji Okulu'nda ve işçi fakültesinde öğretim görevlisi olarak çalıştı. O, İrevan Azerbaycanlılarının sosyal hayatına da aktif olarak katılmıştır. Y.Memmedeliyev aynı dönemde Ermenistan'da Etnik Azınlıklar Komisyonu üyesi olmuş, azınlıkların hukuki statüsü, gençlerin, özellikle de kızların eğitim durumu ile ilgili çalışmalar yapmıştır. 182 1926 yılının ortalarından itibaren İrevan Yeni Türk Al‐ fabe Komitesi ve Ermenistan Halk Eğitim Komiserliği`ne bağlı Etnik Azınlıklar Şubesi'nin ortak yayını olan aylık "Halk Eği‐ tim" dergisi bulunmaktaydı. Bala Efendiyev’in ve Mehdi Kazımov’un kurucusu olduğu "Halk Eğitim" dergisi Azerbay‐ canlı öğretmenlerin kültürel‐eğitim ve pedagojik ihtiyaçlarını karşılamak, eğitimin yeni metot ve yöntemlerle yapılmasına yardım etmek amacını taşıyordu. Derginin ayda bir yayın‐ lanması planlansa da 1926 yılından 1932 yılına kadar toplam 9 sayısı çıkabilmiştir. Ermenistan yönetimi derginin faaliyeti‐ ni önce engellemiş, sonra ise tamamen kapatmıştır. 183 1928 yılından İrevan'da Tarım Meslek Yüksekoku‐ lu`nun Azerbaycan bölümü faaliyete başlamış ve bölüm 1933 yılında İrevan Azerbaycan Tarım Yüksekokulu`na dönüşmüş‐ tü. 1937 yılından İrevan Pedagoji Üniversitesi`nin 3 Fakülte‐ si'nde Azerbaycan Bölümü (dil‐edebiyat, fizik‐matematik, 182 Akademik Yusif Məmmədəliyev. Bakı, 1996, “NPB”, s.13. 183 Cəlal Allahverdiyev. a.g.e., s. 66. NAZİM MUSTAFA 146 tarih‐coğrafya) mevcuttu. 1948‐1953 yıllarında Azerbaycanlı‐ ların Ermenistan'dan sürgünü sonucunda Azerbaycan okulla‐ rı de zarar gördü. İrevan Pedagoji Yüksekokulu 1948'de alel acele Azerbaycan'ın Hanlar (şimdiki Göygöl) bölgesine taşın‐ dı. İrevan Devlet Pedagoji Üniversitesi ve Ermeni Devlet Öğ‐ retmen Üniversitesi'nin Azerbaycan Bölümleri (dil‐edebiyat, tarih, fizik‐matematik) Bakü'deki pedagojik kurumlara taşın‐ dı. Aynı dönemde İrevan kentinde eğitim dili Azerbaycan Türkcesi olan Kirov Kızlar ve Ezizbeyov Erkekler okullarının öğretmen ve öğrencilerinin büyük çoğunluğu Azerbaycan'a göç etmek zorunda kalmıştı. Böylece Azerbaycanlı pedagojik kadronun İrevan kentinden uzaklaştırılmasını isteyen Erme‐ nistan yönetiminin arzusu gerçekleşmiş oldu. Sadece 1954 yılında bünyesinde iki fakülte (fizik‐ matematik ve Azerbaycan Dili ve Edebiyatı) olmak üzere İrevan Pedagoji Üniversitesi'nde yeniden Azerbaycan bölümü açıldı. Üniversitede sadece Azerbaycan Dili ve Edebiyatı Bö‐ lümü bağımsız olarak faaliyet gösteriyordu. Bölüme önce Ekber Yerevanlı, onun vefatından sonra ise Knyaz Mirzeyev başkanlık etmişti. Üniversitenin Azerbaycanlı bölümünde belli derslerin öğretimi için Bakü'den akademisyenler davet edilirdi. 1961 yılında İrevan Pedagoji Üniversitesi'nde Fizik‐ Matematik ve Edebiyat‐Tarih Fakülteleri kapatılmış, yerine 25 öğrencinin eğitim aldığı Sınıf Pedagojisi Öğretmenliği Fa‐ kültesi açılmıştı. 1970 yılında Sınıf Pedagojisi Öğretmenliği Fakültesi de kapatılmış, yerine 25 öğrencilik Edebiyat‐Tarih Fakültesi açılmıştı. 1960'ların ortalarından itibaren Ermenistan`da milli‐ yetçiliğin yükselmesi ve saldırıların artması İrevan`da yaşa‐ yan Azerbaycanlılar şehrin merkezinden çevre illere göçme‐ sine neden oldu. Azerbaycanlı ailelerin bir kısmı ise tamamen İREVAN ŞEHRİ 147 Ermenistan`ı terk etmek zorunda kaldılar. Bazı Azerbaycanlı aileler çocuklarını şehirdeki Rusça eğitim veren okullarda okutmak zorunda kalıyorlardı. Tüm bunlar sırayla İrevan kentinde Azerbaycanlı öğrenci ve öğretmenlerin azalmasına neden oldu. Ermenistan SSC Eğitim Bakanlığı'nın 1981‐1982 verilerine göre, Ermenistan'da 155 Azerbaycan ve Azerbay‐ can Türkçesinde eğitim veren sınıfların mevcut olduğu 38 karma okulda toplam 48 bin 812 Azerbaycanlı öğrenci eğitim almıştır. Aynı dönemde İrevan kentinde bulunan Azerbaycan‐ lı bir sekiz yıllık ve bir de ortaokulda toplam 176 öğrenci eği‐ tim almıştır. Bunlardan 36`sı Ezizbeyov adına sekiz yıllık okulda, 140’ı ise Ahundov Orta Okulu’nda okuyorlardı. 184 İrevan şehri Azerbaycan bilimine bir takım önemli şah‐ siyetler kazandırmıştır. Uzun süre Ermenistan SSC Eğitim Bakanlığı`nda çalışmış olan Nureddin İbrahimov’un hazırla‐ dığı listeden de anlaşıldığı üzere SSCB dağılana kadar İrevan kentinden 110‐dan fazla insan çeşitli bilim dallarında yetiş‐ miştir. Bir gelenek olarak Ermenistan SSC Eğitim Bakan yar‐ dımcılarından biri Azerbaycanlıydı. Bu görevde çeşitli zaman‐ larda Rahim Allahverdiyev, Rıza Velibeyov, Suren Şerifov, İsrafil Memmedov çalışmışlardır. 1980`li yılların ortalarından itibaren Ermenistan`da ya‐ şayan Azerbaycanlılara yönelik yeni bir saldırı dönemi başla‐ tıldı. 1988 yılının Şubat ayında M.F. Ahundov İrevan Azerbay‐ canlı Orta Okulu’nun binası Ermeni radikaller tarafından ya‐ kıldı ve okul kapatıldı. Genellikle, 1988‐1989 yıllarında 155 Azerbaycan okulu dışında, 38 karma okullardaki Azerbaycan‐ lı bölümleri kapatıldı. Yapılan milliyetçi saldırılar sonucunda 48 bin 681 öğrenci ve 3 bin 992 öğretmen Ermenistan'dan zorla Azerbaycan`a kovuldu. 184 Misir Mərdanov. A.g.e., s.149. NAZİM MUSTAFA 148 Edebi mühit İrevan şehri Azerbaycan'ın eski kültür merkezlerinden biri olmuştur. Tebriz, Erdebil, Bakü, Gence, Şuşa kentlerinde olduğu gibi, İrevan kentinde de ünlü şairler, yazarlar, bilim ve kültür adamları yetişmiştir. İrevan kentinde oldukça zengin bir edebi ortam oluşmuştur. İrevan kentinde şair ve yazarla‐ rın eserlerinin birçoğu savaşlar ve yerli Azerbaycanlı nüfusun defalarca yer değişmesi sonucunda kaybolmuştur. Özellikle, XIX. yüzyılın başında Rusya Çarlığı birliklerinin şehri işgalin‐ den sonra değerli elyazmaların büyük çoğunluğu imha edil‐ miştir. Esasen camilerde ve medreselerde muhafaza edilen değerli elyazmaların çoğunluğu yakılmıştır. Bununla birlikte, Azerbaycan'daki ve komşu devletlerdeki arşivlerde ve kütüp‐ hanelerde İrevan edebiyatına ait birçok örneğe rastlanır. Ortaçağ'da doğu şiirinin seçkin temsilcilerinin eserleri şairler tarafından tercüme edilir ve edebi meclislerde şiir ustaları tarafından okunuyordu. Sadi Şirazi'nin 1258 yılında Farsça kaleme aldığı Gülistan eseri Yakın ve Orta Doğu'da en çok okunan, okullarda okutulan ve tercüme edilen eserlerden idi. Gülistan`ın Azerbaycan çevirisinin nadir elyazmalarından biri Muhammed bin Hüseyin Revani’ye aittir. Revani’nin 1657‐58 yıllarında tamamladığı Tercümeyi Gülistan`ın elyaz‐ ması 107 sayfadır ve hazırda Tebriz'deki Milli Kütüphane'de muhafaza edilmektedir. Aynı elyazmayı Azerbaycanlı Hacı Muhammed Nahçıvani 1923 yılında kütüphaneye hediye et‐ miştir. 185 İrevan Hanlığı'nın Rusya birlikleri tarafından işgalinden sonra 1829‐1831 yılları arasında hanlığın topraklarında araş‐ tırma yapan Rus tarihçi İvan Chopin, İrevan'da gençlerin ço‐ 185 Möhsün Nağıoğlu, “Rəvaninin “Gülüstan” tərcüməsi” məqaləsi. “Elm və həyat” jurnalı, №2, 2010‐cu il. Yüklə 1,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|