Microsoft Word C?f?rov ?D?Biyyat
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
Nizami Cəfərov 202 zamanın geniş ictimai, ideoloji, mənəvi münasibətləri konteks- tində təqdim etməkdən ibarətdir. Indiki halda çox böyük əhə- miyyət daşıyan həmin yaradıcılıq üslubu xalqın unudulmuş və ya unutdurulmuş dəyərlərini özünə qaytarmaq, həm də bunu təmkinlə, əsaslı şəkildə, bütün mövcud miqyası ilə etmək zəru- rətindən irəli gəldiyi üçün, əlbəttə, təqdirə layiqdir. Nəriman Nərimanov, Abdulla Şaiq, Səməd Vurğun, Sü- leyman Rüstəm, Mirzə Ibrahimov, Nizami adına Ədəbiyyat Institutu, Müasir Azərbaycan yazıçıları… kimi fundamental əsərlər siyahısına artıq on ildir ki, mütəmadi nəşr olunan «Füyuzat» jurnalını da əlavə etmək tamamilə təbiidir. Lakin «Füyuzat»ın XXI əsrin əvvəllərində yenidən nəşri- nə, nə qədər əhəmiyyətli olsa da, yalnız tarixi xidmət qarşısında minnətdarlıq kimi baxmaqla kifayətlənmək doğru olmazdı. Çünki o dövrün «Füyuzat»ı ilə bu dövrün «Füyuzat»ı arasında gərgin hadisələr, inqilablar, üsyanlarla dolu yüz illik bir məsafə var… O dövrün «Füyuzat»ı tarix səhnəsinə çıxanda milli şüur ancaq və ancaq özünün müasir dünyagörüşlü bir sıra ziyalıları- nın timsalında öz közərtilərini nümayiş etdirirdi ki, onlar da hələ «biz kimik və ya kimlərdən ibarətik?» sualına cavab axtarırdılar. Və bu cavablar da çox zaman həmin sualı verənlərin sayı qədər müxtəlif idi. Bu dövrün «Füyuzat»ı isə müstəqil dövləti, aydın (və mükəmməl) dünyagörüşü, formalaşmış milli ideologiyası (və idealları) olan bir xalqın məcmuəsidir. O dövrün «Füyuzat»ı həm dildə, həm də fikirdə türkçü oldu- ğunu elan etmiş, öz mövqeyinə həmişə sadiq qalmağa çalışmışdır. Bugünkü gerçəkliklər baxımından yanaşsaq, bir tərəfdən, haqlı idi… Özünü əsrlər boyu «türk» kimi tanımış, hətta türk xalqlarının təbii diferensiasiyasından sonra da (XX əsrin 30-cu illərinə qədər) «türk» adlandırılmış bir xalqın dahi mütəfəkkiri- nin (və məcmuəsinin) türk birliyi mövqeyində dayanması təsa- düfi sayıla bilməz. Və o da təsadüfi deyil ki, yüz il sonra həmin ehtiyac – türk dünyasının inteqrasiyası məsələsi bir daha ortaya çıxaraq şüurlara hakim olmuşdur… Ədəbiyyat söhbətləri 203 Ancaq etiraf etməliyik ki, digər tərəfdən, «türkçülük» düşüncəsinin (və hərəkatının) analitik dərkinə ehtiyac vardı ki, bu özünü çox keçəmədən – I Dünya müharibəsindən dərhal sonra bütün kəskinliyilə göstərdi. Və məlum oldu ki, türk birliyi ideyası heç də «Füyuzat»ın təsəvvür etdiyi kimi mütləq yox, əgər belə demək mümkünsə, nisbi və ya assosiativ birlik olma- lıdır… Əslində, XX əsrin 20-ci, 30-cu illərində müstəqil Türkiyə Cümhuriyyətində yaşayan Əli bəyin özü də, görünür, tarixin gedişatı ilə hesablaşmalı, mövqeyini dəqiqləşdirməli olmuşdu. Lakin «türkçülük – turançılıq» ideyası (və «Füyuzat») tarixə necə vardısa o cür həkk olunmalı idi… Və olundu da… Artıq tarixə çevrilmiş o dövrün «Füyuzat»ından fərqli olaraq bu dövrün «Füyuzat»ı həm düşüncə, həm də dil etibarilə azərbaycançılıq mövqeyində dayanır. Lakin azərbaycançılıq, bəzilərinin təsəvvür etdiklərinin əksinə olaraq, türkçülüyü inkar eləmir. Birincisi, türkçülük azərbaycançılığın mənşəyində daya- nan üç mühüm mənəvi-ideoloji komponetdən biridir… Ikincisi isə, nə qədər paradoksal görünsə də, azərbaycançılıq eyni zamanda türkçülüyün tərkib hissəsidir… Teymur Əhmədovun təşəbbüsü (və redaktorluğu) ilə nəşr olunan «Füyuzat» artıq on ildir ki, həm azərbaycanlı, həm də azərbaycanca bilən oxucuları feyziyab edir. Məcmuənin yüksək poliqrafik zövqlə hazırlanmış nömrələrini vərəqlədikcə görürsən ki, hər bir materialın öz informativ missiyası mövcuddur. Və heç bir yazı təsadüfən çap edilməmişdir… «Füyuzat» məcmuəsi bu on il ərzində həm elmi, həm bədii, həm də publisistik mate- riallarının dəyəri ilə ölkənin mətbuat aləmində seçilməklə, bir tərəfdən, tarixi yaşadır, digər tərəfdən, tarix yazır… 2017 Nizami Cəfərov 204 Anarın ədəbi gəncliyi… Və ədəbi gəncliyin Anarı Azərbaycan ədəbi ictimaiyyəti Anarı, heç şübhəsiz, ilk gəncliyindən tanıyır – əvvəla Rəsul Rza ilə Nigar Rəfibəylinin övladı (burada «övlad» sözünün qarşısında bir «istedadlı» sözü də yazmaq istəyirdim, ancaq qərara gəldim ki, «Rəsul Rza ilə Nigar Rəfibəylinin övladı» kifayət eləyir) kimi, sonra görkəmli ata-anasından fərqli olaraq ədəbiyyatda şeirlə deyil, nəsrlə məşhurlaşan, 60-cı illərdən başlayan «yeni nəsr»in bir neçə «gənc klassik»indən biri kimi… Əlbəttə, Anarın ədəbi gəncliyinin miqyasını, ilk növbədə, onun «Bayram həsrətində» (1963), «Yağış kəsdi» (1968), «Ağ liman» (1970) və «Molla Nəsrəddin 66» (1970) kitabları müəy- yən edir ki, həmin kitablara gənc yazıçının hekayə, povest və dram əsərləri daxildir. Ilk kitabı «Bayram həsrətində» getmiş hekayələr – «Keçən ilin son gecəsi», «Asılqanda işləyən qadının söhbəti», «Bayram həsrətində» və «Dörd çahar» hekayələri göstərdi ki, Anar qələmi əlinə xüsusi missiya ilə alıb: sovet ədəbiyyatının ən dərin intim, munis, özünəməxsus hisslərinə qədər ideolojiləşdirməyə çalışdı- ğı insanı bütün təbii istəkləri, ruhi-mənəvi inersiyası, psixoloji təbəddülatları ilə birlikdə təsvir etmək… Və yazıçı sənətkarlığı- nı bədii yalanın yox, bədii həqiqətin çoxluğunda, mükəmməl- liyində göstərmək… …Körpə vaxtlarında onu çox istədiyindən tez-tez qucağına alan qonşu oğlanın burnunu dişləmiş qız on dörd-on beş yaşla- rına çatanda ondan (artıq bəstəkar olmuş Faiqdən) təhtəlşüur bir duyğu ilə əsl istək – məhəbbət gözləyir… Faiq dərsdən evə qayıdan Gülarənin qarşısına bir dəstə gül «atır»… Əhvalatı ana- sına danışan qıza Fatma xala bu hərəkətin təsadüfi olmadığını deyir… «Ən xəfif, ən gizli, özü-özünə belə etiraf edə bilmədiyi, arzuladığı bir şeyi eşidərkən Gülarə qəribə bir hal keçirdi. Bu Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|