Microsoft Word daromad va almashtirish samarasi doc

2 – chizma. 

Past  va  normal  sifatli  tovarlar  uchun  daromad – iste’mol  

chizig’i 

Ko’rinib  turganidek,    daromad  ortib  borishi  bilan  past  sifatli  tovar  

iste’moli    avval    ortib    boradi,    daromad    ma’lum    miqdorga    yetgach  

kamayishni  boshlaydi.  Normal  tovar  iste’moli  esa  doim  ortib  boruvchanlik  

xususiyatini  namoyon  qiladi. 

Endi  absissa  o’qiga   ham,   ordinata  o’qiga   ham   normal  sifatli   tovar 

qo’yib  tahlil  qilamiz. 

o 

3 – chizma.  

Normal  sifatli  tovarlar  uchun  daromad – iste’mol  chizig’i 

---

6 

 

Chizmadan    ko’rinib    turganidek,    daromad    ortib    borishi    bilan    ikkala  

tovarning  iste’moli  ham  bir  xilda  ortib  boradi.  Daromad – iste’mol  chizig’i  

absissa    o’qi    bilan    ham,    ordinata    o’qi    bilan    ham    bir    xil    45°    li    burchak  

tashkil  qiladi.   

Demak,    daromad    iste’mol    chiziqlari    tovarlarning    narxi  

o’zgarmaganda,    daromad    o’zgarishi    bilan    iste’molchining    tovar    tanlovi  

holatining  bir  holatdan  ikkinchisiga  o’tishini  aks  ettiradi. 

Engel  chiziqlari 

Nemis    olimi    Ernst    Engel    iste’molchi    daromadi    o’zgarishining  

iste’mol  tarkibiga  qanday  ta’sir  qilishini  o’rganib  chiqqan.  Buning  uchun  u  

iste’molchi    daromadi    o’zgarganda    oziq  –  ovqat    mahsulotlariga,    standard  

sifatli    sanoat    mahsulotlariga    va    oliy    sifatli    tovar    va    xizmatlarga    bo’lgan  

talabining    o’zgarishini    tadqiq    qilgan.    Engel    o’z    tadqiqotlari    yakunida  

izlanishlari    natijalarini    grafik    shaklida    tasvirlagan    va    bu    grafik    fanga  

“Engel  chiziqlari”  nomi  bilan  kirgan.   

 

4 – chizma.  

Engel  chiziqlari 

Absissa    o’qiga    R  –  iste’molchi    daromadi    joylashtirilgan.    Ordinata  

o’qida    esa    Q  –  sotib    olinadigan    tovarlar    miqdori    berilgan.    Bu    grafikda  

---

7 

 

Q

1

oziq – ovqat  mahsulotlariga  bo’lgan  talab  miqdorini,  Q

2

  standard  sifatli  

sanoat  mahsulotlariga  bo’lgan  talab  miqdorini,  Q

3

  esa  oliy  sifatli  tovar  va  

xizmatlarga  bo’lgan  talab  miqdorini  bildiradi. 

Grafikdan  ko’rinib  turibdiki,  oziq – ovqat  mahsulotlariga  bo’lgan  talab  

daromadning   har   qanday   holatida   mavjud.  Chunki,   inson   yashashi   uchun  

oziq  –  ovqat    mahsulotlarini    albatta    iste’mol    qilishi    kerak.    Iste’molchining  

daromadi  ortib  borishi  bilan  oziq – ovqat  mahsulotlariga  talab  ortib  boradi,  

lekin  juda   katta  sur’at  bilan  emas.  Bizning   grafikda  Q1  R  ortishi  bilan  

asta  –  sekin    ortib    bormoqda,    lekin    iste’molchi    daromadi    9  ga    yetgandan  

so’ng   iste’mol   tovarlariga   talab  deyarli   o’zgarishsiz   holatga   kelib   qoladi.  

Chunki    insonning    oziq  –  ovqat    mahsulotlariga    bo’lgan    talabi    cheksiz  

o’suvchi    emas,    boshqacha    qilib    aytganda    inson    nochor    bo’lsa    ham,  

milliarder  bo’lsa  ham  bir  kosa  ovqatga  qorni  to’yadi.   

Iste’molchilarning    standard    sifatli    sanoat    mahsulotlariga    talabi  

daromadi    ma’lum    darajaga    bizning    grafikda    3  ga    yetgandan    so’ng  

boshlanadi.    Chunki,    standard    sifatli    tovarlarga    bo’lgan    talab    shakllanishi  

uchun    iste’molchi    avvalo    oziq  –  ovqat    mahsulotlari    bilan    ta’minlangan  

bo’lishi    kerak.    Negaki,    hech    kim    qorni    och    holda    televizor    ko’rmaydi  

yokiyegani  hech  narsasi  bo’lmasa,  xolodilnik  sotib  olmaydi. 

Iste’molchilarning    daromadi    oziq  –  ovqat    mahsulotlaridan    ortib  

qolishni    boshlasa,    ular    jamg’arma    tashkil    qilihni    boshlashadi,    chunki  

standard    sifatli    tovarlarning    narxi    unchalik    ham    arzon    emas    va  

jamg’armasiz  ham  oziq – ovqat  mahsulotlarini,  ham  normal  sifatli  tovarlarni  

sotib  olish ancha  mushkul  hisoblanadi. 

Grafikdan   ko’rinib   turganidek,   iste’molchi   daromadi  4  ga   yetgandan  

so’ng,  standard  sifatli   tovarlarga   bo’lgan   talab   deyarli  o’zgarishsiz   qolib,  

bir    xillikni    namoyon    qilyapti.    Bu    shuni    anglatadiki,    iste’molchi    normal  

sifatli  tovarlarga  bo’lgan  ehtiyojini  qondirib  bo’lmoqda  va  endi  unda  oliy  

---

8 

 

sifatli    tovarlar  –  zeb-ziynat    buyumlari,    avtomashina,    qo’shimcha    uchastka  

kabi  ko’p  mablag’  talab  etuvchi  tovarlarga  talab  paydo  bo’la  boshlaydi. 

  Iste’molchi    daromadi    5  ga    yetgach,      u    oliy    sifatli    tovarlarni    sotib  

ola  boshlaydi,  uning  oliy  sifatli  tovarlarga  bo’lgan  talabi  o’suvchi  bo’ladi,  

daromad    7  ga    yetgach    esa,    talab    miqdori    birmuncha    barqarorlashadi,  

chunki    bu    davrga    kelib,    oliy    sifatli    tovarlarga    bo’lgan    ehtiyoj    ancha  

to’yingan  bo’ladi  va  talab  miqdorining  ortishi  emas  bir  miqdorda  bo’lishi  

ham  iste’molchini  qanoatlantiradi. 

Lekin,  iste’molchining  daromadi  ortib  boraveradi  va  u  ortiqcha  pulga  

standard    sifatli    tovarlardan    ko’proq    sotib    oladi.    1ta    televizorni    ikkitaga  

aylantiradi  yoki  oddiy  televizorni  plazmalisiga  almashtiradi. 

Demak,  daromad – iste’mol  chiziqlari  iste’molchining  daromadi  ortishi  

bilan    normal    yoki    past    sifatli    tovarlarga    bo’lgan    talabining    qay    tarzda  

o’zgarishini  ifodalaydi. 

Engel  chiziqlari  bilan  insonlarning  oziq – ovqat  mahsulotlari,  standard  

sifatli  sanoat  mahsulotlari  va  oliy  sifatli  tovarlarga  bo’lgan  talabning  qay  

tarzda  o’zgarishini  o’rganish  mumkin.