Microsoft Word Dede-Qorqud-2-51

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                      36 
siyasi  lətifələrlə  bağlı  müxtəsər  bir  məlumat  verilmiş,  təəssüf  ki,  örnək 
göstərilməmişdir: “Sovet dönəmində raykom katibləri,  milis  işçiləri  belə 
“sağlam” tənqid atəşinə tutulurdular. Ölkəmizin siyasi mühiti dəyişdikcə 
keçmiş  rəhbərlər  haqqında  lətifələr  kəskinliyi  ilə  üzə  çıxdı.  Xalq  xoşla-
madığı rəhbərlər haqqında qoşub-düzdüyü lətifələri bu gün də açıq-aşkar 
söyləyir. Belə lətifələr acı həqiqətləri əks etdirir. Lətifələrdə ümumiləşdi-
rilmiş məmur obrazları gülüşlə islah olunur” (3,183). 
Fikrimizcə,  siyasi  lətifələr  heç  də  məmur  obrazlarını  islah  etmək 
məqsədilə yaranmır, xalq haqsızlığı, ədalətsizliyi, zorakılığı və s. incə bir 
yumorla ifşa edir. Amma bir şey danılmazdır ki, siyasi lətifələr dövrünün 
acı  həqiqətlərini  əks etdirən  mükəmməl  folklor örnəkləridir. Onların  ye-
nidən  nəşrinin  tariximizin  bir  sıra  qaranlıq  səhifələrinə  işıq  tutacağına 
şübhə yoxdur. 
İşin  elmi  nəticəsi.  Azərbaycan  folklorunun  ayrı-ayrı  janrlarına aid 
örnəklərin  toplanması,  tanıtdırılması  və  dünyada  təbliğinə  mühacirətdə 
xüsusi  diqqət  yetirilmişdir.  Nəşr  edilən  lətifələrin  içərisində  siyasi  məz-
munda  olanlar  sovet  dövrünün  gerçəkliklərini  göstərdikləri  üçün  böyük 
əhəmiyyətə malikdir. 
İşin  elmi  yeniliyi.  Azərbaycanın  mühacir  ziyalılarının  lətifələrlə 
bağlı  tədqiqatları  və  toplama  fəaliyyətləri  ayrıca  təhlil  obyektinə  çevril-
mişdir. 
İşin  tətbiqi  əhəmiyyəti.  Məqalədən  ali  və  orta  məktəblərdə  həm 
mühacirət  folklorşünaslarının  fəaliyyətinin,  həm  də  xalq  ədəbiyyatının 
janrlarından lətifələrin tədrisi zamanı mənbə kimi istifadə oluna bilər. 
 
ƏDƏBİYYAT 
1.  Abbaslı  İsrafil.  Folklorşünaslıq  axtarışları.  2  cilddə,  I  cild,  Bakı,  Nur-
lan, 2009, 512 s. 
2. Abbaslı Sönməz. Azərbaycan lətifələrinin regional xüsusiyyətləri. Filo-
logiya üzrə fəlsəfə doktoru dissertasiyasının avtoreferatı, Bakı, 2012, 29 s. 
3.  Alarlı  Bilal.  Komik  janrın  özəllikləri.  Azərbaycan,  2013,  sayı  10, 
s.172-183 
4. Aslan Haver. Sözlü  edebiyatımızda hiciv. “Hazer”, İstanbul, 1980 yıl, 
2 may, sayı 14, s.3- 11 
5. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. 6 cilddə, I c., Bakı, Elm, 2004, 760 s. 
6. Caferoğlu Ahmet. Folklorumuzda  milli  hayat ve dil bakiyeleri. C.H.P, 
Konferanslar serisi, Kitap 16, İstanbul, 1940, s. 21-36 
7. Caferoğlu Ahmet. Hoca Nasreddin. İstanbul Universitesi “Türk dili ve 
edebiyatı” dergisi, IX, İstanbul, 1959, s. 19-26 
8. Cəfəroğlu Əhməd. Xoca Nəsrəddin. Çevirən Qədir İsmayıl. Ədəbiyyat 
qəzeti, Bakı, 2 aprel 1999, № 13 (3138) 

---

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                      37 
9. Hadjibeyli Djeyhoun. La Dialekte et le folklore du Karabagh (Azerba-
idjani du Caucase). Journal Asiatique, Paris, 1933, CCXII, p. 31-144 
10. Hacıbəyli Ceyhun bəy. Qarabağın dialekti və folkloru (Qafqaz Azər-
baycanı). Bakı, Ozan, 1999, 48 s.  
11. Hakki Behruz (Çöl gülü). Ata sözleri (Ata sözlerinin kökleri ve şifahi 
halk edebiyatından örnekler). Köln, Azerbaycan yayın evi, 1998, 192 s. 
12. “Kafkasya” (Der Kaukasus). Münhen: sayı 10 
13. “Kafkasya” (Der Kaukasus). Münhen: sayı 16 
14. Kazımoğlu Muxtar. Gülüşün arxaik kökləri. Bakı, Elm, 2005, 186 s. 
15. Mehmetzade Mirza Bala. Sovyet Azərbaycanda türk dilinin ruslaştır-
ma ve imha siyaseti hakkında. “Kurtuluş”, Berlin: 1936, yıl 3, haziran, sayı 20, 
s.572-576 
16. “Mücahid”. Ankara, 1955, sayı 3  
17. “Mücahid”. Ankara, 1955, sayı 4 
18. “Mücahid”. Ankara, 1955, sayı 5 
19.  Molla  Həsrəddin  lətifələri.  Tərtib  edən:  M.Təhmasib,  Bakı,  “Turan” 
Nəşrlər Evi, 2002, 216 s. 
20. Müəllifin öz arxivindən. 
21. Nəbiyev Azad. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. II cild, 2006, Bakı, Elm, 
618 s. 
22.  Süleymanlı  Mübariz.  Əhməd  Ağaoğlunun  ”İslama  görə  və  islamiy-
yətdə qadın” əsərinə elmi-tənqidi yanaşmalar. Bakı, “Letterpress”, 2008, 148 s. 
23. Vəliyev Vaqif. Azərbaycan folkloru. Bakı, Maarif, 1985, 416 s.  
24. 
http://www.1917.com/Gallery/Jokes/Radek.html
 

---

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                      38 
Jalə COŞĞUN 
İstanbul Aydın Universitetinin müəllimi 
e-mail: [e-mail]  
 
TÜRK VƏ SLAVYAN SEHRLİ NAĞILLARINDA BAŞLANĞIC-
GİRİŞ FORMULLARI 
Xülasə 
Məqalə türk və slavyan sehrli nağıllarında başlanğıc-giriş formullarına həsr olun-
muşdur.  Nağıllarda  başlanğıc-giriş  formulları  xüsusən  iki  formada  özunu  göstərir:  za-
manla bağlı başlanğıc formulları, məkanla bağlı başlanğıc formulları. Müqayisəli araş-
dırma nəticəsində aydın oldu ki, türk nağıllarında daha çox zaman formullarından, slav-
yan nağıllarında isə məkan formullarından daha çox istifadə olunur. 
Açar sözlər: türk, slavyan, nağıl, başlanğıc, formul, məkan, zaman  
 
ИНИЦИАЛЬНЫЕ ФОРМУЛЫ В ТЮРКСКИХ И СЛАВЯНСКИХ 
ВОЛШЕБНЫХ СКАЗКАХ 
Резюме 
Статья посвящена инициальным формулам тюркских и славянских волшеб-
ных сказках. В сказках инициальные формулы выявляются особенно в двух фор-
мах: формулы времени и формулы пространство. В сравнительном анализе выяс-
няется что, в тюркских сказках больше использовано формулы времени, а в слав-
янских сказках часто встречается формулы пространство.  
Ключевые слова: тюрк, славянин, сказка, начало, время, пространство 
 
THE INITIAL FORMULS IN TURKISH AND SLAVS MAGICAL TALES 
Summary 
The article about beginning formul the turks and the slavs fairy tale. In the fairy-
tale  have  two  form-time  and  space.  In  comparative  the  turks  and  the  slavs  fairy-tale 
known that the turks fairy-tale have very form-time. The slavs fairy-tale have very form 
space form. 
Key worlds: turkish, slavs, tale, beginning, time, space.  
 
Məsələnin  qoyuluşu:  Folklorun  əsas  janrlarından  olan  nağıllarda 
formulların  araşdırılması  əsas  məsələlərdəndir.  Bununla  bağlı  folklorşü-
naslıqda kifayət qədər tədqiqatlar da aparılmışdır. Məqalədə türk və slav-
yan sehrli nağıllarında başlanğıc-giriş formullarının öyrənilməsi məsələsi 
qoyulmuşdur. 
İşin  məqsədi:  Məqalədə  qarşıya  qoyulan  başlıca  məqsəd  türk  və 
slavyan sehrli nağıllarında başlanğıc-giriş formullarının işlənmə xüsusiy-
yətlərinə aydınlıq gətirməkdir. 
Nağıl yaradıcılığının önəmli cəhətlərindən biri də formullarla bağlı-
dır. Nağıl formulları ilə bağlı bu günə qədər folklorşünaslıq elmində apa-
rılan  tədqiqatlardan  bəllı  olur  ki,  nağıllarda  bir  neçə  ənənəvi  formullar 

---