Microsoft Word Design Glo Kongre doc

II International Congress
 
 
305 
2000 
2392 
60854 
22 
2749 
639 
30879 
76 
648 
33 
262 
16938 
5981 
26047 
2005 
2170 
55282 
888 
2281 
980 
39561 
94 
926 
59 
385 
13819 
5127 
25185 
Kaynak: http://www.enerji.gov.tr 
Türkiye  zengin  linyit  kaynaklarını  yeterince 
değerlendirememektedir.  Hidrolik  kaynakların  da 
henüz  3/4'ü  kullanılmamıştır.  Elektrik  enerjisi 
üretiminde “al ya da öde” baskısıyla alınan pahalı 
Rus  doğalgazına  yönelinmiştir.  Türkiye’nin  8,3 
milyar  ton  linyit,  1,1  milyar  ton  taş  kömürü,  82 
milyon ton asfaltit ve 1,6 milyar ton bitümlü şist, 
433  milyar  kwh/yıl  hidroelektrik  potansiyeli  ve 
yenilenebilir  (güneş,  rüzgar,  jeotermal,  biomas, 
dalga-gelgit) enerji kaynakları vardır. Ancak; Tür-
kiye’de  yenilenebilir  enerji  kaynakları  konusunda 
yeterli  düzeyde  Ar-Ge  ve  yatırım  çalışmaları  ya-
pılmamaktadır.  
4.2. Türkiye’nin Enerji Gereksinimi 
Türkiye’nin  enerji  tüketiminde  petrolün  payı 
%  41,  doğalgazın  %  20’dir.  Türkiye  gereksinim 
duyduğu  petrolün  yaklaşık  %  10’unu,  doğalgazın 
da % 7-8’lik kısmını üretebilmektedir. 
Türkiye  petrol  gereksinimini  Kerkük-Yumur-
talık  Petrol  Boru  Hattı’yla  Irak’tan,  bunun  yanı 
sıra  Rusya,  Suudi  Arabistan,  Cezayir,  Libya  ve 
Kazakistan’dan  ithal  etmektedir.  Ancak;  Kerkük-
Yumurtalık  Petrol  Boru  Hattı,  Kerkük-Hayfa 
Hattı’nın genişletilmesiyle Đsrail üzerinden Pazar-
lanması  çalışmaları  hızlanmıştır (Cumhuriyet  Ga-
zetesi, 17.03.2007, 9).   
Türkiye tükettiği doğal gazın % 60’nı Rusya’-
dan  boru  hatları  yoluyla  karşılamaktadır.  Bunun 
yanı sıra Đran’dan boru hattı yoluyla, Mısır, Cezayir 
ve Nijerya’dan taşıma yoluyla temin etmektedir.  
Yerli  üretimin  tüketimi  karşılama  oranı  % 
35’tir. Enerji gereksiniminin % 65’i ithalatla karşı-
lanmaktadır. Türkiye’de genel enerji tüketimi için-
de  fosil  kaynakların  (petrol,  doğalgaz  ve  kömür) 
payı % 90’lar civarındadır. 
Türkiye’nin enerji tüketimi Çizelge 2’de veril-
miştir.  Türkiye’de  enerji  tüketimi  hızla  artmakta-
dır ve bu artış en çok doğalgazda görülmektedir.  
Çizelge 2: Türkiye’de Enerji Tüketimi 
Yıl 
Taş 
Kömürü 
Bin Ton 
Linyit 
Bin Ton 
Asfaltit 
Bin Ton 
Petrol 
Bin Ton 
Doğalgaz 
10
6 
m
3 
Hidrolik 
Bin Ton 
Jeotermal 
Bin Ton 
Isı 
Bin Ton 
Güneş  Rüzgar 
Odun 
Bin Ton 
Hayvan ve 
Bitki 
Artıkları 
Toplam 
Bin TEP 
1980 
4630 
15243 
558 
15309 
23 
11348 
60 
 
 
 
15765 
12839 
31973 
1990 
8191 
45891 
287 
22700 
3418 
23148 
80 
364 
 
28 
17870 
8030 
52987 
2000 
15525 
64384 
22 
31072 
15086 
30879 
76 
648 
33 
262 
16938 
5981 
80500 
2005 
19421 
56577 
738 
30016 
27314 
39561 
94 
926 
59 
385 
13819 
5127 
91576 
Kaynak: http://www.enerji.gov.tr 
4.3. Türkiye’nin Enerji Dış Ödemeleri 
Türkiye 2006 yılında 16 milyar dolarlık petrol 
ve 10 milyar dolarlık doğalgaz ödemesi yapmıştır. 
Türkiye’de  tartışılan  en  önemli  konulardan  biri 
1000  m
3 
doğalgaza  yaklaşık  300  dolar  olarak  en 
yüksek ikinci fiyatı ödemesidir. 
Türkiye dış enerji alımlarını Rusya, Irak, Đran, 
Azerbaycan,  Cezayir,  Nijerya  ve  Bulgaristan’dan 
yapmaktadır. 
Türkiye ithal gaza dayalı elektrik üretim poli-
tikası ve Uluslararası tahkim nedeniyle, imzaladığı 
uluslararası anlaşmalardaki  “al  ya  da  öde” hük-
mü gereğince önümüzdeki yıllarda hem ekonomik 
hem  de  enerji  güvenliği  açısından  bir  hayli  zor-
lanacaktır.  
Türkiye,  mutlaka  ulusal  kaynaklarını  geliştir-
mek; petrol, doğalgaz ve kömür alanında yıllardır 
durma noktasına gelen yurt içi aramacılığını yeni-
den  ve  bir  “master  plan”  dahilinde  canlandırmak 
zorundadır (Pamir, 2003, 3).  
4.4. BTC’nin Türk Ekonomisine Katkısı 
Proje  toplam  maliyeti  3  milyar  doları  geçen 
BTC  Petrol  Boru  Hattı’na  Türkiye’nin  katkısı  1.4 
milyar doları bulmuştur.  BTC’nin Türkiye’ye  yıllık 
300 milyon dolar gelir sağlaması beklenmektedir.   
BTC  Projesi  ile  Türkiye  ayrıca;  hattın  yapı-
mında Türk şirketleri 2,5 milyar dolarlık iş imkanı 
ve  100.000  kişiye  istihdam  sağlamanın  yanı  sıra 
gereksinimi  olan  20  milyon  ton  petrolü  hattan 
alarak navlun ödemekten kurtulacaktır. 
BTC’nin  Türkiye’ye  ekonomik  katkılarının 
yanı  sıra  stratejik  güç  ve  jeopolitik  önem  kazan-
dıracak  ve  Ceyhan  önemli  bir  petrol  piyasası 
merkezi haline gelecektir.  
5. “ENERJĐ GEÇĐDĐ” OLMANIN 
TÜRKĐYE’DE YARATTIĞI ÇEVRE 
SORUNLARI 
Türkiye’nin “enerji geçidi” olmasında BTC’-
nin  en  önemli  katkısı  boğazlardan  geçen  tanker 
sayısının  azalması  ve  50  milyon  ham  petrolün 
Karadeniz-Marmara-Ege  deniz  yolunu  kullanma-
ması demektir. Ancak; Ceyhan’ın daha ağır çevre 
sorunlarını  yaşayacağı  açıktır.  Endemik  bitkiler, 

---

Caucasus and Central Asia in the Globalization Process
 
 
306 
balıkçılık  ve  turizm  açısından  yaşanacak  sorunlar 
şimdiden bölgede açıkça görülmektedir. 
BTC’nin Türkiye’de geçtiği 600 su yoluna, top-
rağa  etkileri  olacaktır.  Herhangi  bir  sızıntı  duru-
munda  hat  boyundaki  su  kaynaklarının  ve  toprağın 
kirlenmesi  olasıdır.  Bu  kirlilikten  canlı  varlıkların 
yanı sıra doğa ve kültür varlıkları da etkilenecektir.    
6. “ENERJĐ GEÇĐDĐ” OLMANIN 
TÜRKĐYE’DE YARATTIĞI 
GÜVENLĐK SORUNLARI 
6.1. Dış Güvenlik Sorunları 
BTC’nin  faaliyete  geçmesiyle  ABD  bölgede 
daha  etkin  olmak  isteyecek  ve  küresel  güçlerin 
dikkati  bu  bölgeye  yoğunlaşacaktır.  ABD  bu 
bölgede daha fazla müdahaleci olmak isteyecektir. 
Bunun  yanı  sıra  BTC’den  çıkarları  etkilenen 
ülkeler Türkiye’yi rahat bırakmayacaklardır. 
Rusya’da  Hazar  Bölgesi  enerji  kaynaklarının 
taşınmasını ve pazarlamasını elinden çıkarmamak 
için bir yandan Havza ülkelerini anlaşmalarla bağ-
layacak,  diğer  yandan  da  siyasal  ve  ekonomik 
yaptırımlarla zorlayacaktır. 
ABD  kökenli  taşıma  projelerine  alternatif 
projeler  getirecek,  “enerji  geçidi”  olarak  Türkiye 
dışındaki ülkelere yönelecektir. 
6.2. Đç Güvenlik Sorunları 
Türkiye  bölücü  terör  sorununu  uzun  süredir 
yaşamakta, can ve mal kaybına uğramaktadır. Te-
rör örgütleri Türkiye’nin ekonomik yönden zayıf-
latmak ve güçlenmesini engellemek için, enerji te-
sislerine eylemler düzenlemekte ve ormanları yak-
maktadır.  Ekonomik  ve  siyasal  açıdan önemli  bir 
tesis olan BTC, daha önceden Kerkük-Yumurtalık 
Petrol Boru Hattı’nda olduğu gibi, terör örgütleri-
nin hedefi durumundadır. 
7. GENEL DEĞERLENDĐRME 
7.1. Bulgular ve Öneriler 
B.1.  Hazar  Havzası  petrol  ve  doğalgazının 
potansiyel  rezervi,  kaynak  çeşitliliği  ve  güvenli 
akış açısından önemli bir kaynaktır. 
Ö.1.  Türkiye  özellikle  doğalgaz  konusunda 
Rusya’ya “al ya da öde” bağımlılığından kurtula-
rak  başta  Azerbaycan,  Türkmenistan  ve  Özbekis-
tan olmak üzere hem pazarlama imkanı veren (re-
export)  hem  ucuz  hem  de  daha  güvenli  olan 
Hazar kaynaklarına yönelmelidir.  
B.2.  Hazar  Havzası’nın  uluslararası  denizlere 
ve pazara doğrudan çıkışının olmaması, pazarlara 
uzaklığı ve Rusya’nın taşıma  yollarını kendi üze-
rinden  geçecek  biçimde  düzenlemeler  yapması 
(boru hatları ve anlaşmalar) Havza ülkelerini siya-
sal ve ekonomik yönden zorlamaktadır.    
Ö.2.  Hazar  Havzası’ndaki  Türk  Cumhuriyet-
leri  doğal  kaynaklarının  (petrol  ve  doğalgaz) 
uluslararası  pazarlara  ulaştırmada  Türkiye’yi 
enerji  geçidi  olarak  görmelidirler.  Bu  geçit  hem 
güvenli hem de daha ekonomiktir.  
B.3.  Bağımsızlığını kazanan Azerbaycan eko-
nomik  gelişimi  için  öncelikli  olarak  enerji  ihra-
catını seçmiştir. 
Ö.3.  Azerbaycan’ın  petrol  ve  doğalgaz  gelir-
leri bütçesinin neredeyse % 50’sini oluşturmakta-
dır. Azerbaycan bu geliri öncelikle ülkenin eğitim 
ve sanayisine harcayarak bilgiyi bilime, bilimi tek-
nolojiye, teknolojiyi sanayi üretimine dönüştürme-
lidir. 
B.4.  BTC  Petrol  Boru  Hattı  Türk  Dünyasını 
bir  araya  getiren  ve  Türk  Dünyası  ile  fiili  bağı 
oluşturan bir projedir.  
Ö.4. BTC ve bunun yanı sıra BTE gibi proje-
ler Azerbaycan ve Türkiye’yi birbirine iyice yak-
laştırmıştır.  Bu  projelerden  başka  Trans-Hazar 
Hattı ve diğer Türk Cumhuriyetleriyle ortak proje-
ler hayata geçirilmeli ve bu projeler sadece petrol 
ve doğalgaz ile sınırlı kalmamalıdır. 
B.5.  Kerkük-Yumurtalık  Petrol  Boru  Hattı, 
Kerkük-Hayfa  Hattı’nın  devreye  girmesiyle  öne-
mini  kaybedecek  ve  Irak  petrolünün  pazara  çıkış 
yönü Türkiye’den Đsrail’e kayacaktır. 
Ö.5. Türkiye  Kerkük-Yumurtalık  Petrol  Boru 
Hattı’nın kapanmaması için bir yandan diplomatik 
girişimlerde bulunmalı bir yandan da Hazar Hav-
zası’na yönelik alternatifler geliştirmelidir.  
B.6.  BTC  hem  Azerbaycan  hem  Gürcistan 
hem  de  Türkiye’de  iç  güvenlik  sorunlarının  çık-
masına neden olacaktır. 
Ö.6. Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan BTC’-
deki iç güvenlik konusunda ortak eğitim ve askeri 
işbirliği yapmalı, hattın güvenliği konusunda bilgi 
ve deneyimi paylaşmalıdırlar  
B.7.  BTC  hem  Azerbaycan  hem  Gürcistan 
hem  de  Türkiye’de  çevre  sorunlarının  çıkmasına 
neden olacaktır. 
Ö.7. BTC’nin çevresel etkilerinin en aza indi-
rilmesi  için,  hattın  her  iki  tarafı  kuşak  biçiminde 
ağaçlandırılmalı,  hattın  bakım  ve  denetimleri  dü-
zenli  olarak  yapılmalı  ve  su  kaynakları  korunma-
lıdır.  
B.8.  Türkiye’nin  Hazar  Havzası’ndaki  TPAO 
kanalıyla  yaptığı  petrol  ve  doğalgaz  aramaları 
yeterli değildir. 
Ö.8.    Türkiye’nin  petrol  kaynaklarının  ulusal 
çıkarlara uygun olarak işletilmesi ilkesi ve  Türki-
ye’de çıkarılacak petrol ve doğalgazın bir bölümü-
nün  ülke  gereksiniminin  karşılanmasında  kullanı-
lacağına ilişkin bir kuralın konulduğu Türk Petrol 
Yasası  çıkarılarak  TPOA  ekonomik  ve  yönetsel 

---