Microsoft Word Design Glo Kongre doc

Caucasus and Central Asia in the Globalization Process
 
 
318 
de en fazla pay enerji kaynaklarına aittir. Yabancı 
sermayenin  bu  ülkelere  çekilmesinde  de  enerji 
kaynakları önemlidir (www.orkun.com.tr, 2007). 
Dünya  petrol  rezervlerinin  yüzde  25‘inin, 
doğalgaz  rezervlerinin  ise  yüzde  12‘sinin  bulun-
duğu  Hazar  bölgesi,  proje halindeki petrol  ve  do-
ğalgaz  hatlarının  da  faaliyete  geçmesiyle,  dünya 
enerji merkezi haline gelecek ve dünya siyasetinin 
önemli  aktörleri  arasındaki  yerini  alacaktır. 
Hazar‘a  kıyısı  olan  Azerbaycan,  Rusya,  Kazakis-
tan, Türkmenistan ve Đran‘ın içerisinde bulunduk-
ları  siyasi  belirsizlik  ve  karışıklıklar,  ABD’nin 
enerji  kaynaklarının  efendisi  olma  hayali  ve 
Avrupa  Birliği’nin  sürekli  artan  doğalgaz  ihtiyacı 
Hazar’ın 
önemini 
daha 
da 
artırmaktadır 
(www.emo.org.tr, 2007). 
Bölge  ülkelerinde,  enerji  alanında,  80’den 
fazla  uluslararası  şirket  arama,  geliştirme  ve  üre-
tim  faaliyeti  yürütmekte  olup,  küresel  aktörler  ve 
büyük şirketler bölgedeki devletlerde milyar dolar-
larla ifade edilen yatırımlar yapmaktadırlar. Sade-
ce 5 yıl içinde, stratejik hazar havzasında bulunan 
Türk Cumhuriyetleri ile Batılı petrol şirketleri ara-
sında toplam 40 milyar dolarlık çeşitli antlaşmalar 
imzalanmıştır (www.orkun.com.tr, 2007). 
Bölge ülkelerinin, bahsedilen statü sorunu ya-
nında  teknoloji  imkânlarının  zayıflığından  dolayı, 
yüzeye  çıkarıp,  dünyaya  pazarlamakta  güçlük 
çektiği böylesi bir ortamda, aktör ülkelerin de ka-
tıldığı  uluslar  arası  konsorsiyumlar  aracılığıyla 
enerji kaynakları değerlendirilmeye çalışılmaktadır 
(Küçükaksoy, 2004: 30). 
Hazara kıyısı olan ülkelerin mevcut kaynakları 
geliştirme  ve  işleme  noktasındaki teknik  yetersiz-
likleri ve bu devletlerin içinde bulundukları ekono-
mik  sorunları  aşmak  amacına  yönelik  kalkınma 
gayretleri nedeniyle ÇUŞ’lerin bölgesel yatırımları 
hızla artmaktadır. Bu noktada Johannesburg zirve-
sinde (2002) yoğun olarak ele alınan sürdürülebilir 
kalkınma  olgusunun  dikkatlerden  kaçtığı/kaçırıl-
dığı görülmektedir.  Öte yandan bölge ülkelerinin 
ekonomik  sorunlarının  varlığının  yanı  sıra,  eski 
Sovyetler döneminde de sürdürülebilir kalkınmayı 
dikkate  alan  kurumsal,  yasal  ve  bireysel  kültürün 
eksikliği de dikkat çekmektedir. Yeni Hazar Dev-
letleri bu anlamda bir kültürel mirası Sovyetlerden 
devralmadıkları için çevresel değerleri koruma ve 
geliştirme  noktasında  dikkatli  bir  kalkınma  gay-
retleri  de  sergilememektedirler.  Bu  yönde  bir  yö-
netim  anlayışının  ve  kültürün  varlığı  söz  konusu 
olsa  bile,  Hazar  Devletlerinin  (önemli  ekonomik 
sorunları  devam  ederken)  sürdürülebilir  kalkınma 
olgusunu  ne  kadar  dikkate  aldıkları  ve  alacakları 
da açık değildir. Ayrıca, uluslar arası kurumsal ya-
pıların; bölgede yatırımlara her açıdan destek olan 
(!)  gelişmiş  devletlerin  ve  yabancı  kuruluşların 
bölgeye  ilişkin  yatırımları  sırasında  sürdürülebilir 
kalkınma  kavramından  haberdar  değilmiş  gibi 
davranmaları  oldukça  vahim  bir  tabloyu  oluştur-
maktadır.  Bu  bölgedeki  sürdürülebilir  kıyı  yöne-
timi  ise;  ancak  Hazar  denizine  komşu  olan  tüm 
ülkeler arasında (Hazar denizine sınırı olan ülkeler 
Rusya,  Azerbaycan,  Đran,  Türkmenistan  ve  Kaza-
kistan ile bu bölgede yer alan Türkiye, Gürcistan, 
Ermenistan,  Özbekistan  ve  Kırgızistan)    tam  bir 
işbirliği  ve  birbirini  anlama  ile  uygulanabilir 
(Nadim, Bagtzoglou, Iranmahboob, 2006: 153). 
Sovyetler birliğinin dağılmasından sonra orta-
ya çıkan Cumhuriyetler bir yandan yetersiz serma-
ye ve diğer yandan eskimiş teknolojiler nedeniyle 
sahip  oldukları  petrol  ve  doğal  gaz  rezervlerini 
kendi  başlarına  işleyecek  ekonomik  potansiyele 
sahip  değildirler.  Bu  nedenle  petrol  zengini  bu 
Cumhuriyetler, mevcut rezervlerinin işletilmesi ve 
geliştirilmesi  için  batılı  büyük  petrol  şirketleriyle 
işbirliğine gitmektedir (Küçükaksoy, 2004: 32). 
Hazar  bölgesindeki  çevre  sorunlarının  küresel 
çevre  sorunları  üzerinde  de  önemli  etkileri  vardır 
(www.ccb.ucar.edu, 2007). Bu çalışma, Hazar Böl-
gesi  ölçeğinde  sürdürülebilir  kalkınmayı  dikkate 
almadan  gerçekleştirildiği  varsayımına  dayanan 
petrol  ve  doğal  gaz  üretim  ve  pazarlama  aşamala-
rının ortaya çıkardığı çevre sorunlarına işaret etmek 
amacına yönelik olarak hazırlanmıştır.  
KÜRESELLEŞMEYE ĐLIŞKIN GENEL 
BIR DEĞERLENDIRME  
Günümüz  dünyasında  uluslar  arası  ilişkilerin 
en  moda  kavramlarından  biri  olan  küreselleşme 
aslında  20.  yüzyılın  bir  buluşu  değildir.  Küresel-
leşme  ilk  çağlardan  bu  yana  tarih  sahnesinde  boy 
göstermektedir. Đnsanoğlu "tüm dünyayı kapsayan 
ve  etkileyen"  modern  anlamdaki  ilk  küreselleşme 
sürecine  19.  yüzyılda  Đngiltere’nin  kendi  çıkarla-
rına uygun olarak geliştirdiği dünya düzeni olarak 
bilinen Pax Britannica ile şahit oldu. Sanayi dev-
rimi  ile  otomasyon  ağının  gelişmesi  küreselleşme 
sürecine hız kazandırmıştır. Küreselleşme sürecini 
hızlandıran  en  önemli  unsurlardan  biri  de iletişim 
alanında  yaşanan  devrimdir.  20.yüzyılın  son  çey-
reğinde  yaşanan  iletişim  devriminde  uydu  yayın-
larının  ve  fiber  optik  kablo  bağlantılarının  büyük 
rolü vardır (DPT, 2000: 54-61). 
Küreselleşme  son  zamanlarda  yeni  ortaya 
çıkan veya şimdilerde daha da belirgin hale gelen 
çeşitli faktörlerin etkisi sonucunda, insani var olu-
şun sosyal, kültürel ve ekonomik yönleri bakımın-
dan coğrafi sınırların önemini yitirmeye başlaması 
ile  birlikte  toplumların da gitgide  bunun  bilincine 
varmaları sürecini ifade eden bir kavramdır (DPT, 
2000: 54-61). 
Küreselleşme olgusu "ekonomik, sosyal, siya-
sal,  çevresel,  kültürel  ve  hukuksal  boyutlan  olan 

---