Microsoft Word Design Glo Kongre doc

Caucasus and Central Asia in the Globalization Process
 
 
326 
geçerli olması, Rusya için ekonomik projelerin ne 
pahasına olursa olsun gerçekleştirilmek istenmesi, 
biyolojik çeşitliliğe değinilmemesi ve noktasal ol-
mayan  çevre  kirlenmesine  yönetmeliklerde  yer 
verilmemesi  ve  son  olarak  Türkmenistan  için 
belirlenmiş  çevre  standartlarının  mevcut  olmama-
sı,  kıyı  bölgesi  yönetimine  değinilmemiş  olması, 
biyolojik  çeşitliliğe  yer  verilmemesi  ve  devlet 
başkanının  kararları  çevresel  etkilerine  bakmadan 
tek  başına  ve  kesin  olarak  verebilmesi  yetkisine 
sahip olması şeklinde özetlenebilir.  
HAZAR'IN ÇEVRESEL SORUNLARI 
Hazar  zenginliklerinin  ortaya  çıkarılmasına 
ilişkin, teknik girişimler (sondajlar vb.) bu kaynak-
ların  taşınmasına  yönelik  vb  tüm  yatırımlar  kıyı-
larda ve denizde var olan çevresel değerleri tahrip 
etmektedir. 
Hazar’da  statü  ve  kaynakların  paylaşımı  gibi 
sürekli  gündemde  olan  sorunların  yanı  sıra  bir 
diğer sorun Hazar’ın ekolojisidir. Hazar’da mevcut 
paylaşım  sorunları  ile  beraber  telaffuz  edilen  ve 
boru hatları projeleri [Bakü – Tiflis – Ceyhan Ham 
Petrol  Boru  Hattı  Projesi;  Azerbaycan  –  Türkiye 
(Şahdeniz) Doğalgaz Boru Hattı Projesi; Türkme-
nistan  –  Türkiye  –  Avrupa  Doğalgaz  Boru  Hattı 
(Trans–  Hazar)  Projesi;  Türkiye–Yunanistan–
Đtalya  Doğalgaz  Boru  Hattı  (Güney  Avrupa  Gaz 
Ringi)  Projesi;  Mavi  Akım  (Doğalgaz)  Projesi; 
AKTAU (Kazakistan petrollerinin Bakü–Ceyhan’a 
aktarılması)  Projesi;  Orta  Asya  Doğal  Gaz  Boru 
Hattı Projesi–CENTGAS (Türkmenistan–Afganis-
tan–Pakistan)  Petrol  Boru  Hattı  Projesi;  Türkme-
nistan–Đran–Türkiye Doğalgaz Boru Hattı Projesi; 
Türkiye–Bulgaristan–Romanya–Macaristan 
Do-
ğalgaz  Boru  Hattı  (NABUCCO)  Projesi  (www. 
konrad.org.tr,  2007)]  ile  anılmaya  başlanan  çevre 
sorunları 1980’li yılların başlarında gündeme gel-
miş,  ama  daha  sonra  kıyıdaş  ülkelerin  bağımsız-
lıklarını kazanması ve büyük petrol oyununun baş-
lamasıyla  bu  sorun  ikinci  plana  itilmiştir  (www. 
turksam.org, 2007).  
Aslında zengin bir floraya sahip olan Hazar’da 
çevre  kaygıları  önemli  dayanaklara  sahip  olacak 
niteliktedir.  Ancak  bu  su  havzasında  çevre  so-
runlarını  gündeme  getirenler  bunu  bir  politika  ar-
gümanı olarak kullanmakta ve bu konuyu ileri sü-
rerek diğer bir mücadelenin yürütüldüğü alan olan 
boru  hatları  tartışmalarında  üstünlük  sağlamayı 
arzulamaktadırlar (www.turksam.org, 2007). 
Rusya Federasyonu ve Đran, Azerbaycan’ı Ha-
zar’ın  kaynaklarının  kullanılmasında  hassas 
ekolojik  dengeleri  gözetmemekle  suçlamaktadır. 
Ancak  bu  ülkeler  “ekoloji”  sorunlarını  sadece, 
Batı  çıkışlı  petrol  ve  doğal  gaz  boru  hatlarını  en-
gellemek  için  bir  “neden”  olarak  hatırlamaktadır-
lar. Rusya, Trans-Hazar gibi “Batı çıkışlı” petrol ve 
doğal  gaz  boru  hatları  gündeme  geldiğinde 
“Hazar’ın  ekolojik  sistemi”  ve  bölgenin  “sismik 
aktifliği”  gibi  tezler  ileri  sürerek  bu  projeleri  en-
gellemeye  çalışmaktadır. Ancak  Rusya’nın  her 
defa  ileri  sürdüğü  Hazar’ın  ekolojik  yapısının  za-
rar  göreceğine  yönelik  endişeleri  çokta  inandırıcı 
olmamaktadır. Zira SSCB döneminde de Hazar’ın 
kirletilmesinde-Hazar  petrollerini  hiçbir  tedbir 
almadan kullanan- Ruslar etkili olmuşlardır (www. 
turksam.org, 2007). 
Rusya  ve  Đran’ın,  Hazar’da  önem  verdiği 
(veya  verir  göründüğü)  Hazar’ın  eko-sistemi  as-
lında  sakınca  teşkil  edebilecek  niteliklere  ulaş-
maktadır. Bu ülkeler, Hazar’daki kirliliğin ve özel-
likle de petrol kirliliğinin, “mersin balığı” ve “hav-
yar”  üretimini  tehdit  edecek  boyutlara  vardığını 
savunmaya  başlamışlardır.  Örneğin,  Đran  Balıkçı-
lık  Bürosu  tarafından  yapılan  bir  açıklamada, 
petrol  sızıntıları,  kimyasal  ve  diğer  sınaî  atıklar 
nedeniyle  1990’dan  beri  aşırı  kirlenen  Hazar’ın, 
çok  yakın  bir  gelecekte  Karadeniz’in  durumuna 
düşeceği ifade edilmiştir (www.turksam.org, 2007). 
Hazar,  aslında  sadece  petrol  ve  doğal  gaz 
kaynakları itibariyle değil ve hem de zengin balık 
çeşitleriyle  ve  değerli  havyar  üretimi  açısında  da 
önem kazanan bir bölge niteliğindedir. Günümüz-
de  bir  ton  havyarın  bir  ton  petrolden  20  bin  defa 
daha  pahalı  olduğu  göz  önüne  alınırsa  Hazar’da 
biyolojik varlıkların korunmasının önemi daha iyi 
anlaşılacaktır.   Ancak  çevre  sorunu  endişesi  statü 
ve boru hatları oyununda bir araç olmadığı sürece 
bir anlam kazanacaktır (www.turksam.org, 2007). 
Deniz  Taşımacılığının  Etkileri:  Hazar  kay-
nak  petrol  ve  doğalgazın  uluslar  arası  piyasalara 
arzına ilişkin girişilen taşımacılık faaliyetleri çev-
resel değerlere  zarar  veren  bir  unsurdur.  Zira  De-
niz taşımacılığı ve taşımacılık kaynaklı atıklar de-
nizlerdeki  toplam  kirliliğin  %20'sini  oluşturmak-
tadır. Ancak yılda ortalama "altı yüz bin ton" pet-
rol  ve  türevi  maddenin  normal  gemicilik  operas-
yonları,  kazalar  ve  kaçak  sintine  boşaltmaları  ile 
denizlere atılması ürkütücü boyutta bir kirlenmeyi 
de  ifade  etmektedir.  Örneğin  Türk  Boğazlarından 
geçen  deniz  trafiği  son  yıllarda  giderek  artarak 
kritik  boyutlara  ulaşmıştır.  Đstanbul  Boğazından 
yılda  elli  binden  fazla  gemi  geçmektedir.  Bu  ge-
milerin  4303  tanesi  tankerdir  (www.turkishpilots 
.org.tr, 2007). Tanker taşımacılığı beraberinde ka-
za  riskini  taşımakla  birlikte  tanker  gemilerden 
denize  sızması  muhtemel  petrol  vb'nin  denizin 
doğal  yaşamına  ve  insan  yaşamına  doğrudan  do-
laylı  çeşitli  zararlarını  göz  ardı  etmemek  gerek-
mektedir.  Örneğin,  petrol  deniz  ortamına  saçıldı-
ğında bileşimindeki hafif ve çabuk buharlaşabilen 
kısımlan  bu  saçılma  esnasında  hızlı  bir  şekilde 

---