Microsoft Word Design Glo Kongre doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
332 RUSYA FEDERASYONU’NUN HAZAR’DAKĐ DOĞALGAZ POLĐTĐKASI VE BÖLGE DEVLETLERĐ AÇISINDAN ORTAYA ÇIKAN SONUÇLAR Evrim EKEN The School of International Relations, Department of Theory and History of International Relations, St. Petersburg State University St. Petersburg / RUSSIA RUSSIA’S GAS POLICY IN CASPIAN REGION AND THE CONSEQUENCES FOR THE REGIONAL STATES ABSTRACT This paper examines how the natural gas in the Caspian region 1 has become an instrument which maintains Russia to return to the geopolitical competition and what the other powers’ responses are to this situation. After the collapse of the USSR, the West was more effective in oil policy than gas policy that Caspian states could not success to get out of the Russian sphere of influence. Alternative projects for exporting the region’s gas to the other markets, either are realized slowly or for a long time there was no serious action in order to realize them. Russia has taken the region’s gas under its control by long-term agreements in gas sphere. These agreements were occurred the suitable conditions for Russia to develop closer relations with regional states in the field of economy, policy and security. On the other hand, Russia’s effective energy diplomacy in Europe was resulted in Europe’s increasing dependency on Russia in gas sphere. As a result, Europe became more active to find alternative resources. Instead of some financial and security problems Caspian gas is one of these alternatives that the EU decided to support some projects like Nabucco. In this study, the interests and roles of the regional powers like Turkey, Iran, China and India, and global powers like the EU and the USA will also be taken into account. The efforts of so-called powers for realizing their interests and the reasons that cause failures while realizing the projects will be analyzed. Enerji kaynakları, gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomilerin temel gereksinimlerinden biridir. Bu kaynakların her ülkede bulunmayışı ise tüketici ülkeleri üretici ülkelere bağımlı kılmaktadır. Söz konusu bağımlılıktan kurtulma ihtiyacı ve bu kay- nakların bir gün tükeneceği gerçeği birçok ülkeyi alternatif enerji kaynakları arayışına itmiştir. An- cak ortaya konan projeler, maliyetlerinin yüksek- liği ve üretici ülke lobilerinin baskıları nedeniyle sınırlı düzeyde hayata geçirilebilmektedir. Dola- yısıyla, üretici ülkelerin tüketici ülkeler karşısın- daki avantajlı konumu devam etmekte, hatta kay- nakların hızla tükenmesine karşılık hızla artan enerji ihtiyacı, ihracatçı ülkeleri daha da avantajlı kılmaktadır. Mevcut fosil kaynakları içinde doğalgaz çev- resel avantajları ve ucuzluğu nedeniyle, son yıllar- da daha fazla tercih edilir hale gelmiştir. Peki, bahsedilen “avantajlı konumdan” kastedilen nedir ve her üretici ülke eşit derecede avantajlı konuma sahip midir? Sahip oldukları doğalgaz kaynakları- nın (tahmini ve ispatlanmış) miktarına ilişkin fark- lı rakamlar ileri sürülmekle beraber, önemli mik- tarda fosil enerji kaynaklarının bulunduğu Hazar ülkeleri açısından durum nedir? Bu çalışmada, çok temelde Hazar ülkeleri açısından Rusya’nın izledi- ği politikaların ne gibi sonuçlar doğurduğu ve böl- gesel ve küresel düzeyde ne gibi karşı politikaların üretildiği ortaya konulmaya çalışılacaktır. 1 In this study even it is not a littoral state, Uzbekistan will be analyzed together with the other littoral States because of its large gas resources and strong dimensions with the region. Doğalgaz üreticisi ülkelerin avantajlı konu- mundan kastettiğimiz, sadece, tüketici ülkeler ile olan enerji alışverişindeki, fiyatların belirlemesi ve ulaştırılacak doğalgazın miktarı gibi ekonomik ve teknik meselelerdeki avantajlı konumları değildir. Zaten enerji alışverişini sadece ekonomik çıkarla- rın sağlanmaya çalışıldığı bir zemin olarak gör- mek de mümkün değildir. Özellikle yakın dönem uluslararası ilişkiler tarihi, enerji alışverişi içinde olan ülkeler arasındaki politik ilişkilerin ve bu ülkelerin çatışan ya da uzlaşan politik, askeri, stra- tejik çıkarlarının yapılan enerji anlaşmaları veya enerji konularında ortaya çıkan krizler üzerinde etkili olduğunu gösteren onlarca örnekle doludur. Bu durum bize, enerjinin çoğu kez politik çıkar- ların sağlandığı bir araç olduğunu söyleme olana- ğını vermektedir. Aynı durum rekabet içindeki üretici ülkeler için de geçerlidir. Yani, üretici ülkeler arasındaki enerji ilişkilerinde de politik çıkarlar kimi zaman ekonomik çıkarların önüne geçmektedir. Rusya ve Hazar ülkeleri arasındaki enerji ilişkileri ise bunun tipik bir örneğidir. Diğer taraftan, özellikle doğalgaz açısından Rusya’ya bağımlı olan AB ül- keleri ve Türkiye açısından da Rusya’nın Hazar’- da izlediği politikalar önemli sonuçlar doğurmak- tadır. Dolayısıyla, üretici ülkeler arasında olduğu kadar, bazı tüketici ülkeler ile bazı üretici ülkeler arasında da geçiş yollarının belirlenmesi, var olan projelerde bu ülke şirketlerinin yer almasının sağ- lanması gibi konularda bir rekabet yaşandığı ve bu II International Congress 333 rekabetin özellikle finansal faktörlerin etkisi altın- da tüketici ülkeleri avantajlı konuma taşıma olası olduğu ileri sürülebilir. Ancak, bu olasılığın gerçekleşmesi, söz konu- su tüketici ülkelerin ne kadar ciddi düzeyde bu rekabete dâhil olmak istedikleri ile ilgili bir du- rumdur. Aşağıda detaylı olarak ele alacağımız üzere, özellikle AB ve ABD’nin Hazar’daki do- ğalgazın diğer pazarlara, Rusya’ya alternatif yol- lardan taşınmasını sağlayacak projelere olan katı- lımları bu ülkelerin bu rekabete dâhil olmak konu- sunda ne kadar istekli olduklarını göstermesi açı- sından önemlidir. Bununla beraber bu ülkelerin tek taraflı olarak ortaya koydukları iradenin alter- natif yollar yaratılması için yeterli olmadığının; Rusya’nın engelleyici politikaları, düşünülen alter- natiflerin yüksek maliyetleri, bölgedeki istikrarsız politik ve ekonomik yapı gibi nedenlerin de alter- natifler yaratılması önünde engel teşkil ettiğinin altı çizilmelidir. Rusya’nın bölgede izlediği politikalar hangi temel hedeflere sahiptir? Bu hedefleri gerçekleş- tirmek için ne gibi adımlar atılmıştır? Bölge dev- letlerinin bu politikalar karşısındaki tutumu ne olmuştur? Rusya’nın izlediği politikalar, bu bölge- deki kaynaklara ulaşarak yeni enerji alternatifleri yaratmaya çalışan diğer devletler için (AB, Tür- kiye vb.) ne gibi sonuçlar doğurmaktadır? (Hazar Doğalgaz Hatları) 1. RUSYA FEDERASYONU’NUN HAZAR’DA ĐZLEDĐĞĐ DOĞALGAZ POLĐTĐKASININ TEMEL ESASLARI, HEDEFLERĐ VE TEMEL PROBLEMLER Rusya’nın ispatlanmış doğalgaz rezervleri açısından dünyada ilk sırada yer almaktadır. Uluslararası enerji kuruluşlarının ve bazı enerji şirketlerine göre Rusya Federasyonu dünyadaki ispatlanmış doğalgaz kaynaklarının %27’sine sahiptir. Mevcut üretimin aynı oranda devam et- mesi durumunda da bu kaynakların 80 yıl yete- ceği hesaplanmıştır. 1 Rusya Federasyonu Enerji Bakanlığı’nın yaptığı açıklamalara göre ise, ülke dünyadaki ispatlanmış doğalgaz kaynaklarının % 35’ine sahiptir. 2 Zengin doğalgaz kaynakları ile Đran (%15) ve Katar (%14) Rusya’yı takip et- mektedir. Görüldüğü üzere, dünya doğalgazının yaklaşık 2/3’ü Asya’da ve dış yatırıma ihtiyaç duyan ülkelerde bulunmaktadır. 1 BP, Quentifying Energy BP Statistical Review of World Energy, London, Haziran 2006, s. 22. 2 Konstantin Simonov, Energetiçeskaya Sverhderjava, Moskova, Algoritm, 2006, s. 6. Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|