Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

61 

*Ekologiyadakı  çirklilik  başda  olmaqla,  texno-

logiyanın  səbəb  olduğu  zərərlərin  mülki  məsu-

liyyət hüququna təsir etməsi, buna görə də, xüsusi 

ilə  dəniz  yolu  ilə  həyata  keçirilən  daşımalarda, 

daşıyan  şəxsin  məsuliyyətinin  yenidən tənzimlən-

məsi; 

*Đmperativ  (əmredici)  normalar  ilə  mühafizə 

edilməli olan şəxslərin qrubuna istehlakçının, xalq 

pay  sahibinin,  sığortalının,  internetdə  əqd  bağla-

yan şəxsin və əqdin standart şərtlərinin qarşı tərə-

finin (qəbul edənin) əlavə edilməsi; 

*Beynəlxalq  konvensiyaların,  ticarət  qanunları-

nın mövzusuna  daxil  olan  bir  çox  sahəni təfsilatlı 

bir şəkildə tənzimləməsi;  

*Đki tərəfli xarici ticarətin,  çox tərəfli  Beynəlxalq 

T icarətlə əvəz edilməsi;  

*Qloballaşma  anlayışının  təşkilatlanmış  forması 

olan  Dünya T icarət T əşkilatının  (W TO) fəaliyyə-

tə başlaması; 

Qısaca  qeyd  edilən  bu  yeniliklər, təşkilatlanmalar 

və  quruluşlar,  həmin  təşkilatların  qaydalarını  və 

sistemlərini də yanında gətirdi. Qanunlar, xüsusilə  

AĐ-na üzv olan ölkələrin qanunları, bu sürətli axı-

nın  arxasınca  demək olar  ki,  çəkilərək  aparıldı  və 

davamlı olaraq dəyişdirildi.  

Son  əlli  illik  dövrdə,  həm  yeni  qanunlar  qəbul 

edildi,  həm  də  ki,  əsas  qanunlar  daha  əvvəl  rast 

gəlinməyən bir sıxlıqla dəyişdirilirdi.  

6762  sayılı  qanunda  isə,  son  əlli  il  ərzində  mey-

dana  gələn  yeniliklərə  cavab  verən  bir  dəyişiklik 

edilmədi. 

B. AĐ-nın Tam Üz vlüyünə Namizə dlik və   AĐ-

nın Müzakirələ rə Başlanma Qərarı 

T ürkiyə  1960-cı  illərdən  sonra,  AĐĐ/AT-nin  ortaq 

üzvüdür.  14  Aprel  1987-ci  ildə  üzvlük  üçün,  mü-

raciət edib, 11.12.1998-ci il tarixində Avropa Or-

taqlıq  Şurasının  Gömrük  Đttifaqı  mərhələsinə 

keçilməsi qərarlaşdırıldı və 10/11 Dekabr 1999-cu 

ildə  çağrılan  Helsinki  Sammitində  (zirvəsində) 

AĐ-nın  tam  üzvlüyünə  namizəd  olduğu  qərarlaş-

dırıldı.  T ürkiyə  ilə  AĐ  arasında  2001-ci  ildə  bağ-

lanan  saziş,  T ürkiyənin  AĐ-na  tam  üzv  olma 

prosesini sürətləndirdi. 

Ortaq  üzvlük  ilə  başlayan hüququn  uyğunlaşdırıl-

ması  öhdəliyi,  Gömrük  Đttifaqına  daxil  olmaqla, 

daha da “xüsusiləşdi” (özəlləşdi). T ürkiyə, rəqabət 

və  əqli  mülkiyət  hüququna  dair  qanunvericilik 

aktları  başda  olmaqla,  AĐ-nın  bir  çox  qanununu 

milli hüququna daxil etdi.  

AĐ-nın  üzvlüyünə  namizəd  olmaqla,  T ürk  dilinə 

“ Avropa  Müktəsabatı”  (T ürkiyənin  Milli  Qanun-

*Adaleti tehlikeye  atan  yanlılığın  adeta kök-

leşmesi;  

*Uzman  hukukçuluğunun  tüketicinin  aleyhi-

ne işlemesi; 

*Elektronik (e) işlemlerin ve ticaretin, hem ti-

careti hem şirketler hukukunda yönetim kuru-

lu  ile  genel  kurula  daveti, katılmayı,  oy  ver-

meyi,  bilgi  almayı ve  vermeyi  kökten  etkile-

mesi;  

*Çevre  kirliliği  başta  olmak  üzere teknoloji-

nin yol açtığı tahribatın sorumluluk hukukunu 

etkilemesi, bu sebeple özellikle deniz taşıma-

cılığında  taşıyıcının  sorumluluğunu  yeniden 

şekillendirmesi ve tanımlaması;  

*Emredici  kurallarla  korunması  gereken kişi-

ler  arasına,  tüketicinin,  halk  pay  sahibinin, 

sigortalının, elektronik ortamda işlem yapanın 

ve  genel  işlem  şartlarının  muhataplarının 

katılması;  

*Uluslararası konvansiyonların ticaret kanun-

larının konusunu oluşturan birçok alanı ayrın-

tılı  bir  tarzda  düzenlemeleri;  iki  taraflı  dış 

ticaretin  çok  taraflı  uluslararası  ticarete  dö-

nüşmesi;  

*Küreselleşme  anlayışının  yapılaşması  olan 

Dünya  T icaret  Örgütünün  (WTO)  faaliyete 

geçmesidir.  

Satırbaşları ile anılan bu gelişmeler, örgütlen-

meler  ve  oluşumlar;  kuramlarını,  öğretilerini 

ve  düzenlerini  birlikte  getirmiştir.  Kanunlar, 

özellikle  AB  üyesi  ülkelerin  kanunları  bu 

hızlı  akışın  arkasından  adeta  sürüklenmiş, 

sürekli  değiştirilmiştir.  Son  elli  yıl  hem  yeni 

konuların  kanunlaştırıldığı  hem  de  temel 

kanunların,  daha  önce  görülmemiş  sıklıkla 

değiştirildiği bir  dönem olmuştur. 6762 sayılı 

Kanunda ise geçen elli yıl  içinde bu  gelişme-

lere  karşılık  verebilecek  değişiklikler  yapıl-

mamıştır.  

B. AB Tam Üyeliği Adaylığı ve  AB'nin 

Müz ake relere  Başlanması Kararı 

T ürkiye  1960'lardan  beri  AET/AT 'ın  ortak 

üyesidir;  14  Nisan  1987'de  üyelik  için  baş-

vurmuş,  11.12.1995  tarihinde,  Ortaklık  Kon-

seyi  Gümrük  Birliği  aşamasına  geçilmesini 

kararlaştırmış  ve  10/11  Aralık  1999'da  yapı-

lan  Helsinki  Zirvesi'nde tam  üye  adayı  konu-

munu  almıştır. T ürkiye  ile  AB  2001 yılında, 

T ürkiye'nin  katılma  sürecine  hazırlanmasına 

hizmet edecek olan katılma ortaklığı anlaşma-

sını imzalamışlardır. 

---

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

62 

vericiliyinin  Avropa  Đttifaqı  Qanunvericiliyinə 

uyğunlaşdırılması)  olaraq  tərcümə  edilən  “ acquis 

communautaire”nin,  T ürk  Hüququna  daxil  edil-

məsi  məcburiyyəti  meydana  gəldi.  Bu  məqsədlə,  

Nazirlər  Kabineti,  2001/  2129  sayılı  “ Avropa 

Müktəsabatının Həyata Keçirilməsinə Dair T ürki-

yənin  Milli  Proqramı  (planı)”  ilə  “ Avropa  Mük-

təsabatının  Həyata  Keçirilməsinə  Dair  T ürkiyə 

Milli  Proqramının  (planı) T ətbiq  Edilməsi,  Koor-

dinasiyası  və  Yoxlanmasına  Dair  Qərar”ını  (R. 

Qəzet 24.03.2001) təkrar, 24352) dərc etdi.  

Bu  qərarları,  2003-cü  ildə  qə bul  edilən,  2003/ 

5630  sayılı  və  23.06.2003 tarixli”  Avropa  Mütə-

sabatının  Həyata  Keçirilməsinə  Dair  Milli  Proq-

ram”  və “ Avropa  Müktəsabatının  Həyata  keçiril-

məsinə  Dair  T ürkiyə  Milli  Proqramının  T ətbiq 

Edilməsi,  Koordinasyası  və  Yoxlanılmasına  Dair 

Qərar”(RQ. 24.07.2003. 25178) təkrar) əvəz etdi.  

Qeyd  edilən  qərarlar,  AĐ-na  tam  üzvlük  prose-

sində  T ürkiyənin  qısa və  orta müddət  ərzində hə-

yata keçirəcəyi  işləri  nəzərdə tutur və həmin  işlə-

rin ümumi çərçivəsini göstərir. Çünki, AĐ-nın üzv 

ölkələrin  milli  hüquqlarının  müxtəlif  sahələrində 

həyata  keçirilən  uyğunlaşdırma  prosesi  ilə  mey-

dana gələn hüquqa və reformlara (yeniliklərə) uy-

ğun  gəlməyən 6762  sayılı T ürk T icarət  Qanunun, 

AET /AT -nın  ticarət,  şirkətlər,  sərmayə  bazarı 

(birja), daşıma və sığorta hüququ haqqındakı əsas-

namələrinə  uyğun  olaraq  dəyişdirilməsi  ehtiyac 

halına gəldi. 

AĐ  komissiyası  “ acquis  communautaire”  ilə  əla-

qədar  olaraq  bu  bəyanatı  verdi;  “ Müraciət  edən 

(hər)  ölkə  ittifaqa  üzv  olmaqla  birlikdə,  sazişləri 

və  sazişlərin nəzərdə tutduğu  hədəfləri,  sazişlərin 

qüvvəyə  minməsindən  sonra  qəbul  edilən  bütün 

tənzimləmələri, qərarları və ittifaqın qurulması və  

gücləndirilməsi  məqsədi  ilə  açıqlanan  fikirləri 

imtina  etmədən  qəbul  etməlidir  (ARG.  1972.  Nr. 

73,3). 

AĐ  komissiyası  7  Oktyabr  2004-cü  il  tarixində, 

T ürkiyə  ilə  müzakirələrə  başlanmasını  AĐ-na  üzv 

olan  dövlətlərin,  dövlət  və  hökümət  rəhbər-

lərindən  qurulan  şuraya təklif  etdi  və  həmin  Şura 

17  Dekabrda  bu  təklifi  qəbul  etdi.  Bəhs  edilən 

proses, 6762  saylı  qanunun təkcə  acquis  commu-

naitiare-yə 

uyğunlaşdırılması 

məcburiyyətini 

meydana  gətirmədi,  bundan  başqa,  T ürkiyə  Qa-

nunvericiliyinin  gələcəkdə  dərc  ediləcək  olan 

əsasnamələrə  də  uyğun  olmasını təmin  etmək,  AĐ 

komissiyasının  qurduğu  təcrübəli  mütəxəssislər-

dən ibarət alt komissiyaların AĐ hüququnun  şəkil-

ləndirilməsinə  dair  hesabatlarında  nəzərdə tutulan 

təklifləri təhlil etmək, AĐ-nın ticarət hüququ sahə-

Ortak  üyelik  ile  başlayan  hukukî  uyumun 

sağlanması  yükümü,  Gümrük  Birliğiyle  bir-

likte somutlaşmış ve T ürkiye, rekabet ve fikrî 

mülkiyet hukukuna ilişkin düzenlemeler başta 

olmak üzere çeşitli AT düzenlemelerini ulusal 

hukukun bir parçası haline getirmiştir.  

Üye adaylığı ise, T ürkçeye "AB müktesebatı" 

diye  çevrilen  "acquis  communautaire"nin 

T ürk  hukukuna  aktarılması  zorunluğunu  ge-

tirmiştir.  Bu  amaçla  Bakanlar  Kurulu,  2001/ 

2129 sayılı "Avrupa Müktesabatının Üstlenil-

m esine  Đlişkin  Türkiye  Ulusal  Program ı"  ile 

"Avrupa Birliği Müktesabatının Üstlenilm esi-

ne  Đlişkin  Türkiye  Ulusal  Program ının  Uygu-

lanm ası,  Koordinasyonu  ve Đzlenm esine  Dair 

Karar"ı  (RG.  24.03.2001

mük

,  24352)  yayın-

lamıştır.  

Bunların  yerini  2003  yılında  çıkarılan,  2003/ 

5930  sayılı  ve  23.06.2003  tarihli  "Avrupa 

Müktesebatının  Üstlenilm esine  Đlişkin  Ulusal 

Program"  ve  "Avrupa  Müktesebatının  Üstle-

nilmesine Đlişkin Türkiye Ulusal Program ının 

Uygulanması,  Koordinasyonu  ve  Đzlenmesine 

Dair  Karar"  (RG.  24.07.2003,  25178

mük

)  al-

mıştır.

  

Anılan  düzenlemeler,  AB'ye  tam  üyelik  sü-

reci  içinde,  T ürkiye'de  kısa  ve  orta  vadede 

gerçekleştirilmesi  öngörülen  çalışmaları  kap-

samakta,  bu  çalışmaların  genel  çerçevesini 

çizen  yönlendirici  bir  nitelik  taşımaktadır. 

Çünkü  AB'nin,  üye  ülkelerin  ulusal  hukukla-

rında  çeşitli  dallarda  gerçekleştirdiği  uyum-

laştırma  ile ortaya  çıkan  ortak  hukuka  ve  do-

layısıyla  geleceğin  hukukunun  biçimlendiril-

mesine ilişkin çalışmalara ve reformlara uzak 

kalmış  6762  sayılı  Kanunun,  adaylık ve  mü-

zakere  sürecinde,  AET /AT'ın  ticaret,  şirket-

ler, sermaye piyasası, taşıma ve sigorta huku-

kuna  ilişkin  yönergeleri  ile  tüzüklerine  göre 

değiştirilmesi kaçınılmaz bir gereklilik haline 

gelmiştir.  

AB  Komisyonu acquis  communautaire  ile  il-

gili  olarak  şu  açıklamayı  yapmıştır.  "Başvu-

ruda  bulunan  (her)  ülke  Topluluğa  üye  ol-

ması  ile  birlikte,  Anlaşm aları  ve  Anlaşm ala-

rın öngörülmüş hedeflerini, Anlaşmaların yü-

rürlüğe  girm esinden  itibaren  verilm iş  her 

türlü  düzenlem eleri,  kararları  ve  Topluluğun 

kurulm ası  ve  güçlendirilm esi  amacıyla  açık-

lanm ış  görüşleri  çekincesiz  kabul  etm ek  zo-

rundadır" [ABRG 1972, Nr. 73, 3]. 

AB  Komisyonu  7  Ekim  2004'de, T ürkiye  ile 

müzakerelere  başlamasını  AB'ye  üye  devlet-

---