“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium
58
bir komissiya da bu mövzuda müxtəlif mülahi-
zələr irəli sürdü. Bu mülahizələri əsasən iki yöndə
təhlil etmək olar. Birinci qrup, Đsveçrə Borclar
Qanunun 1936-cı il tarixində dəyişdirilən 3-5-ci
hissələrinin tərcümə edilərək, eyni formada qəbul
edilməsini müdafiə edirdi. Đkinci qrup isə, qüv-
vədə olan qanunun dəyişdirilərək və əlavələr də
edilərək qəbul edilməsini müdafiə edirdi. Bu məq-
sədlə; 1938-ci il tarixində Ədliyyə Nazirliyinin
rəhbərliyində bir komissiya quruldu. Lakin, apa-
rılan uzun müddətli çalışmalardan bir nəticə əldə
edə bilməyən komissiya dağıldı. Bu dövrdə, Đkinci
Dünya Müharibəsinin də başlanması, qanun layi-
həsi hazırlanması çalışmalarına fasilə verilməsi ilə
nəticələndi.
Nəhayət 1946-cı ildə Ədliyyə Naziri, Prof. Dr.
Hirşə yeni bir Ticarət Qanunu layihəsini hazır-
lamaq vəzifəsini verdi. Prof. Dr. Hirş tərəfindən
hazırlanan layihə Ədliyyə Nazirliyinin vəzifələn-
dirdiyi hakimlər tərəfindən məzmun, qrammatika
və üslub baxımından yoxlanıldı və 1948-ci ildə
Ədliyyə Nazirliyinə təqdim edildi.
Bu layihə üç il boyunca çap edilməyərək, giz-
lədildi. Həmin Layihə 17.2.1951-ci il tarixində
Ədliyyə Naziri Xəlil Özyörükün təklifi ilə Vəkil-
lər Heyətində (Nazirlər Kabinetində) qəbul edilən
qərarla T BMM-nə təqdim edildi. T BMM-nin
Ədalət Daimi Komissiyasında, bir köməkçi ko-
missiya da qurularaq layihə yoxlanıldı. Seçki
dövrünün 1954-cü ildə sona çatması səbəbi ilə
hazırlanan layihə qanunlaşmadı və yenidən Ədliy-
yə Nazirliyinin Daimi Komissiyasına təqdim edil-
di və 1956-cı ilə qədər həmin komissiyada qaldı.
Lazımi yoxlama və düzəltmə imkanı tapmadan
Ədliyyə Nazirliyinin Daimi Komissiyasında və
Nazirlər Kabinetinin Daimi Komissiyasında qəbul
edilən layihə 15.06.1956-cı il tarixində T BMM-
nin ümumi heyətinə təqdim edildi. 15 gün olan
yoxlama müddəti ərzində hər hansı bir dəyişdirmə
təklifi verilmədiyi üçün, 1745 maddədən ibarət
olan T ürk T icarət Qanun Layihəsi ilə 49 maddə-
dən ibarət T ürk T icarət Qanunu T ətbiq Şəkli Haq-
qındakı Qanun layihəsi 29.06.1956-cı il tarixində
T BMM-nin ümumi heyətdə alınan qərar ilə qəbul
edildi və bununla 6762 saylı T ürk Ticarət Qanunu
1 Yanvar 1957-ci il tarixində qüvvəyə mindi.
6762 sayılı bu qanun dil, terminlər, ifadə və məz-
mun baxımından 1926-cı il tarixli qanundan çox
yaxşı olmasına baxmayaraq, 20-ci əsrdə qəbul
edilən qanunlarda olması tələb edilən bəzi ə sas
xüsusiyyətlərin və keyfiyyətin olmaması səbəbiy-
lə tənqid edilmişdi. Bu tənqidlərdən başqa, həmin
qanun, zəif bir qanun olduğu kimi, həm normaları
1926 tarihli bu kanun, 1.1.1957 tarihinde yü-
rürlüğe giren mevcut 6762 sayılı Ticaret Ka-
nunu ile yürürlükten kaldırılmıştır.
II. 1956 tarih ve 6762 sayılı Türk Ticaret
Kanunu
1926 tarihli Kanunda var olan eksiklik ve
yanlışlıklar Kanunun yürürlüğe girişinin
onuncu yılında yeni bir Kanuna olan ihtiyacı
belirgin hale getirmişti. Đlk olarak 1936 yılın-
da Adliye Vekili Şükrü Saraçoğlu tarafından
bir komisyon teşekkül ettirilmiş ve hakimler
ve savcılar arasında anketler yapılmıştı. Đstan-
bul T icaret ve Sanayi Odası tarafından oluş-
turulan bir komisyon da bu konuda çeşitli
görüşler ileri sürmüştü. Bu görüşler esas iti-
bariyle iki kısımda değerlendirilebiliyordu.
Birinci görüş Đsviçre borçlar Kanununun 1936
yılında tadil edilmiş 3-5. kısımlarının tercüme
edilerek aynen kanunlaştırılmasını savunur-
ken, ikinci görüş sahipleri yürürlükteki kanu-
nun tadil ve ıslah edilmesi gerektiğini görüşü-
nü savunuyorlardı. Bu maksatla 1938 yılında
Adliye Vekaleti nezdinde bir komisyon kurul-
du. Ancak aylar süren çalışmalardan bir so-
nuç alınamayarak komisyon dağıldı. Araya
giren Ekinci Dünya Savaşı da bu çalışmalara
bir süre ara verilmesine sebep oldu.
Nihayet 1946 yılında Adliye Vekaleti Prof.
Hirş’e yeni bir Ticaret Kanunu tasarısı hazır-
lama görevini tevdi etti. Prof.Hirş tarafından
hazırlanan tasarı önprojesi Adliye Vekaletinin
görevlendirdiği bazı hakimlerce metin, dil ve
üslup bakımından gözden geçirilmiş ve 1948
yılında Adliye Vekaletine tevdi edilmiştir.
Bu tasarı üç sene boyunca gizli tutulmuş ve
neşredilmemiştir. T asarı nihayet 7.2.1951
tarihinde Adliye Vekili Halil Özyörük’ün tek-
lifiyle Vekiller heyetinden geçerek 17.2.1951’
de T BMM.ne sunulmuş ve Adliye Encüme-
nine havale edilmiştir. Adliye Encümeninde
tali bir komisyon kurularak tasarı incelen-
miştir. Seçim döneminin 1954’de sona ermesi
nedeniyle tasarı hükümsüz kalmış ve yeniden
Encümene sevkedilmiştir. 1956 yılının başına
kadar da Encümende kalmıştır.
Yeterli inceleme ve düzeltilme imkanı bulun-
madan Adliye Encümeni ve Vekalet Encüme-
ninden geçen tasarı 15.06.1956’da T BMM
genel kuruluna getirilmiştir. Onbeş günlük
inceleme süresi içerisinde herhangi bir tadil
teklifi verilmediği için 1745 maddelik T ürk
T icaret Kanunu ile 49 maddeden oluşan T ürk