Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

59 

arasında ahəng təmin edilməmişdir, həm də qanun 

hazırlanma texnologiyasına əməl edilməyib. Buna 

görə  də,  TT K-un  normaları  dağınıqdır.  Bundan 

başqa,  qanun  layihəsi  üçün  lazımi  yoxlama müd-

dəti  verilməməsi və  hətta  gizlədilərək tələm tələ-

sik  qəbul  edilməsi  də,  məqsədə   uyğun  bir  qanun  

olmadığını təsdiqləyir. 

6762  sayılı T icarət  Qanununda,  qəbul  e dildikdən  

sonra  bir  çox  dəyişikliklər  aparılmışdır.  Bu  dəyi-

şikliklərdən  ən  mühümü, kooperativlərə  dair  nor-

maların  (TT K.m.  485-502),  bu  qanundan  çıxarı-

laraq,  ayrı  bir  qanun  halında  qə bul  edilməsidir.  

Qəbul  edilən  Kooperativlər  Qanunu  100  maddə-

dən ibarətdir.  

Lakin, T icarət  Hüququndakı  əsas  dəyişiklik T ica-

rət  Qanununda  deyil,  başqa  sahədə  meydana 

gəldi.  Həqiqətən  inkişaf  edən  T icarət  hüququ  bir  

çox  yeni  hüquqi  anlayış  və  məfhuma  ehtiyac 

olduğunu göstərdi. Qanunverici orqan T icarət Qa-

nununda  dəyişiklik  etmək  yerinə,  yeni  qanunlar 

ilə  bu  ehtiyaca  cavab  verməyə  çalışdı.  Belə  qa-

nunlara  örnək  olaraq  aşağıdakıları  göstərmək 

mümkündür.  

-  28.7.1981-ci  il  tarixli  və  2499  sayılı  Sərmayə 

Piyasası (Bazarı) Qanunu, 

-  1.12 1994-cü  il tarixli  və 4054  sayılı  Rəqabətin 

Mühafizəsi Haqqında Qanun, 

-  19.03.1985-ci  il  tarixli  və  3167  sayılı  Çeklə 

Ödənişlərin  T ənzimlənməsi  və  Çek  Hamillərinin 

(Hüquq Sahiblərinin) Müdafiəsi Haqqında Qanun, 

-  21.7.1971-ci  il  tarixli  və  1447  sayılı  T icarət 

Müəssisəsinin Girov Qoyulması Haqqında Qanun, 

-  4.12.1984-cü  il  tarixli  və  3095  sayılı  Qanuni 

Faiz və Təmərrüd (Gecikmə) Faizinə Dair Qanun, 

-  Əmtəə  Nişanı,  Patent,  Sənayə  Nümunəsi  və 

Coğrafi  Göstəricilərə  Dair  qəbul  edilən  551-556 

sayılı Qanun Qüvvəsindəki Qərarnamələr, 

və nəhayət, 

-  10.07.2003-cü  il  tarixli  və  4925  sayılı  Quru-

yoluyla  Daşıma  Qanunu  (Karayolu  T aşıma  Ka-

nunu). 

Bundan başqa, yeni qəbul e dilən qanun normaları 

ilə  qüvvədə  olan T icarət  Qanunun normaları  ara-

sında lazımi ahəng təmin edilmədiyi üçün, qanun-

vericilik təzadları  və  qarışıqlıqlar  meydana  gəldi. 

Məsələn, Səhmdar Cəmiyyəti hüququ ilə  əlaqədar  

normaları  tənzimləyən  Sərmayə  Bazarı  Qanunu 

ilə  T ürk Ticarət  Qanunu  arasında  bir  ahəng  yox-

dur.  Əslində,  inzibati  normaları  tənzimləmək 

məqsədi ilə  qəbul edilən  Sərmayə Bazarı Qanunu, 

T iaret  Kanununun  mer’iyet  ve  tatbik  şekli 

hakkında Kanun tasarıları 29.06.1956 tarihin-

de  genel  kurulda  oylanarak  kabul  edilmiştir. 

Kanun 1 Ocak 1957’de yürürlüğe girmiştir. 

6762  sayılı  bu  kanun  dil, terim,  ifade  ve  içe-

rik  bakımından 1926 tarihli  kanunla karşılaş-

tırılamayacak  kadar  iyi olmasına  rağmen,  20. 

yüzyılın  içerisinde  kabul  edilen  bir  kanunun 

taşıması  gereken  bir  çok  temel  özellikleri ve 

kaliteyi  taşımıyor  olması  nedeniyle  eleştiril-

miştir.  Bu  eleştiriler,  kanunun  yapılan  toplu 

iktibaslar  nedeniyle  melez  bir  kanun  olduğu 

ve  hükümler arası  ahengin temin  edilmediği, 

kanun  yapma  tekniğine  uygun  hareket  edil-

memiş  olması  nedeniyle  hükümlerin  dağınık 

olduğu, yeterli inceleme süresi verilmeden ve 

hatta gizlenerek alelacele çıkartıldığı için bir-

çok  yanlışlıkları  içerdiği  gibi  hususlarda  yo-

ğunlaşmaktadır. 

6762  sayılı  T icaret  Kanunu  sonradan  birçok 

değişiklik  geçirmiştir.  Bu  değişikliklerin  en 

önemlisi  Kooperatiflere  ilişkin  düzenlemeler 

içeren  T K.485-502  hükümlerinin  bu  kanun-

dan çıkartılarak ayrı bir kanun ile ve yaklaşık 

100  madde  ile  düzenlemeye  kavuşturulması 

yönünde gerçekleşmiştir. 

Ancak,  T icaret  hukukundaki  asıl  değişiklik 

T icaret  Kanunu  dışında  gerçekleşmiştir.  Ger-

çekten,  gelişen  ticaret  hukuku  birçok  yeni 

müessese  ve  kavrama  ihtiyaç  göstermiş;  ka-

nun  koyucu  da  ticaret  kanunu  içerisinde  de-

ğişikliğe  gitmekten ziyade yeni kanunlarla bu 

alanları düzenleme yoluna gitmiştir.  

-  28.7.1981  tarih  ve  2499  sayılı  Sermaye 

Piya-sası Kanunu,  

-  1.12.1994  tarih  ve  4054  sayılı  Rekabetin 

Korunması Hakkında Kanun,  

-  19.03.1985 tarih ve 3167 sayılı Çekle Öde-

melerin  Düzenlenmesi  ve  Çek  Hamillerinin 

Korunması Hakkında Kanun,  

-    21.7.1971 tarih ve  1447  sayılı Ticari Đşlet-

me Rehni Kanunu,  

-  4.12.1984 tarih ve 3095 sayılı Kanuni Faiz 

ve T emerrüt Faizine Đlişkin Kanun,  

-  Marka, Patent, Tasarım ve coğrafi işaretlere 

ilişkin  çıkarılmış  551-556  sayılı  Kanun Hük-

münde Kararnameler ve son olarak  

-  10.07.2003  tarih  ve  4925  sayılı  Karayolu 

T aşıma Kanunu bunlara örnek olarak gösteri-

lebilir. 

Öte  yandan, yeni  kabul  edilen  kanun hüküm-

---

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

60 

özəl  (mülki)  hüquqa  dair  normalar  da  tənzim-

ləyərək  T icarət  Qanıunun  tətbiq  sahəsinə  müda-

xilə  edib.  Bu  vəziyyət  hüquqşünaslıq  təhsili  alan 

və hüququ tətbiq edənlər üçün müxtəlif çətinliklər 

ortaya  çıxardı.  Məhz  buna  görə  də,  tətbiqatda 

Sərmayə  Bazarı  Qanunun  şamil  edildiyi  mübahi-

sələr uzun illərdir ki, məhkəmələrdə davam edir. 

3. Yeni Türk Ticarət Qanunu Layihəsi 

I.  Layihənin Hazırlanmasına Təsir Edə n 

Faktorlar 

A. 6762 saylı Qanuna Birbaşa Tə sir Edən 

Be ynəlxalq Sahə dəki Yeniliklər 

Yuxarıda  qeyd  e dildiyi  kimi,  6762  Sayılı  Qanun 

tətbiq  edildiyi  vaxt, yəni 20-ci  əsrin  ikinci  hissə-

sində  bir  T icarət  Qanunu  üçün  mühüm  sayılan, 

hətta  bir  mənası  ilə  fövqəladə  sayılan  bir  çox 

hadisə meydana gəldi və əsaslı nəticələr meydana 

gətirən dövrlər başlandı. Bu  dövrlərə misal olaraq 

aşağıdakıları göstərmək olar; 

*AĐĐ-AT/AĐ-nin qurulub  qlobal, iqtisadi, ticari və 

siyasi güc halına gəlməsi; 

*Avropa  Đqtisadi  Sahəsi,  GATT,  NAFTA   kimi 

dünya ticarətində mühüm yeri olan iqtisadi, bölgə  

təşkilatlarının fəaliyyətə başlaması; 

*Bəhs  edilən  təşkilatların  maddi  hüquq  normala-

rını tənzimləməsi  və  dövlətlər  üstü hüquq  sistem-

ləri meydana gətirməsi; 

*1960-cı  illərin  ortalarından  başlayaraq,  bazar  və 

rəqabət  iqtisadiyyatının  bütün  ölkələrdə  yayılma-

sı və bu məhfumların AĐ-ı tərəfindən ortaq dəyər-

lər  olaraq  qəbul  e dilməsi  və  onların  AĐ-nın 

Kopenhagen prinsiplərinə daxil edilməsi; 

*Müəssisələrin  artması,  yəni  şirkətlər  qruplarının 

çoxalması  və  beləliklə, müəssisənin  azadlığı  (sər-

bəstliyi) qaydası, yəni mənafeyinə uyğun olan qə-

rarları  alması  qaydası  ilə,  həqiqət  (realllıq)  ara-

sındakı təzadın getdikcə böyüməsi; 

*Müqavilənin  (əqdin)  Standart  Şərtlərini  nizam-

layan qanunlardakı mənfəət tənasübünü təsis edən  

köməkçi (dispozitif) normaların ləğv edilməsi; 

*Ədalətli  qərar vermək  qaydasını  pozan,  yerlipə-

rəstliyin və subyektiv davranmanın artması; 

*Mütəxəssis  hüquqşünasların  istehlakçıların  əley-

hinə fəaliyyət göstərməsi; 

*Elektron  (e)  variantda  (internetdə)  əqdlərin  bağ-

lanması,  internetdəki  ticarətin  artması,  şirkətlər  

hüququndakı  idarə  heyəti  və  ümumi  heyət  iclas-

larına iştirakçıların internet vəsitəsi ilə dəvət edil-

məsi, iştirak etməni, qərarların alınmasını, səs ver-

məni, məlumat alınmasını təməldən sarsıtdı; 

leri  ile  mer’i T icaret  Kanunu  hükümleri  ara-

sında  gereken  ahengin temin  edilememiş  ol-

ması  nedeniyle  mevzuat  çok  başlılık  ve  karı-

şıklık içerisindedir. Örneğin, anonim şirketler 

hukuku  ile  ilgili  düzenlemeler  getiren  Ser-

maye  Piyasası  Kanunu  ile  T ürk  T icaret  Ka-

nunu  arasında  bu  anlamda  bir  ahenksizlik 

vardır. Daha çok idari düzenlemeler getirmesi 

gereken  Sermaye  Piyasası  Kanunu  özel  hu-

kuka ilişkin hükümler getirerek Ticaret Kanu-

nunun  alanına  müdahale  etmiş  durumdadır. 

Bu  durum  hukuku  öğrenen  ve  uygulayanlar 

açısından  zorluk  çekilmesine  sebep  olmakta 

özellikle  Sermaye  Piyasası  Kanununa  dayalı 

davalar  belirsizlik  nedeniyle  uzun  yıllar 

sürebilmektedir.  Netice  itibariyle  6762  sayılı 

mer’i T icaret  Kanunu  bugünün  ve  geleceğin 

ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır.  

3. Yeni Türk Ticaret Kanunu Tasarısı 

I. Tasarının Hazırlanmasinda Etkili Olan 

Se be ple r 

A. 6762 sayılı Kanunu Doğrudan Etkile yen 

Uluslar arası Gelişmeler 

Yukarıda  da  ifade  edildiği  üzere,  6762  sayılı 

Kanunun uygulandığı 20. yüzyılın ikinci yarı-

sında, bir ticaret kanunu için önemli, hatta bir 

anlamda  sıradışı  olaylar cereyan  etmiş, kalıcı 

sonuç doğuran dönemler başlamıştır. Bunlar:  

*AET -AT /AB'nin kurulup bir küresel, ekono-

mik, ticarî ve siyasi güç hâline gelmesi;  

*Avrupa  Ekonomik  Alanı,  GATT ,  NAFT A 

gibi dünya ticaretinde yeri ve etkisi olan, eko-

nomik,  bölgesel  birliklerin  çalışmaya  başla-

maları;  

*Söz  konusu  örgütlerin  maddî  hukuk  kural-

ları  koymaları  ve  uluslarüstü  hukuk  rejimleri 

yaratmaları;  

*1960'ların ortalarından itibaren serbest pazar 

ve  rekabet  ekonomisinin  tüm  ülkelerde  yay-

gınlık kazanması, bu kavramların AB için or-

tak  değerler  olarak  kabul  edilmesi  ve  AB'nin 

Kopenhag kriterleri arasına girmesi;  

*Đşletmeler  arası  yoğunlaşmaların,  yani  şir-

ketler topluluklarının artması ve böylece işlet-

menin  bağımsız  hareket  ettiği,  hep  menfaati-

ne  olan  kararları  alması  gerektiği  şeklindeki 

hukuk  dogması  ile  gerçek  arasındaki  çelişki 

sorunsalının büyümesi;  

*Genel  işlem  şartlarının  kanunlardaki  men-

faatler  dengesini  kuran  yedek hükümleri  uy-

gulamadan kovması;  

---