Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

74 

bu  mərhələdə  səhmlərin  birja  vasitəsi  ilə  satış 

üçün  xalqa  təklif  edilməsini  də  iradəyə  bağlamış, 

şəffaflıq  və  təsirli  nəzarəti  artırmış,  ləğv  edilmə 

iddiasını yenidən tənzimləmişdi. 

b. Tə k Şəxsdə n Đbarə t Səhmdar Cəmiyyə t 

AET -nun 89/667  saylı,  şirkətlərə  dair  12-ci  əsas-

naməsinin  verdiyi  imkandan  faydalanılaraq,  tək 

səhmdarı  (pay  sahibi)  olan  səhmdar  cəmiyyətin 

təsis  edilməsi  və  fəaliyyət  göstərməsi  layihədə 

tənzimləndi.  Qeyd  edilən  əsasnamə,  AĐ-nın  üzvü 

olan  dövlətlərə  tək  ortaqlı  məhdud  məsuliyyətli 

cəmiyyət  və  ya  məsuliyyəti  məhdudlaşdırılmış  ti-

cari  müəssisə  təsis  etmək (qurmaq)  imkanını  ver-

di.  T ək ortaqlı  səhmdar  cəmiyyətin  də  təsis  edil-

məsi üzv dövlətlərin istəyinə buraxıldı.  

Layihə,  Almaniya,  Finlandiya,  Hollandiya,  Đspa-

niya, Đsveçrədəki təcrübəni təhlil edərək tək ortaq-

lı  məhdud  məsuliyyətli  cəmiyyətlə  birlikdə  səhm-

dar cəmiyyətin təsis edilməsini tənzimlədi.  

c. Əsas Prinsiplər 

Layihə  iki  əsas  prinsipi  açıq  olaraq  tənzimlədi. 

Bunlardan  birincisi,  səhmdarların  bərabər  hüquq-

lu  olduğu  prinsipidir.  Ikincisi  isə,  səhmdarların 

şirkətə qarşı borclanmasının qadağan olduğu prin-

sipidir.  

Birinci  prinsipin  səhmdarlara  aid  (xas)  olması 

səbəbi  ilə  “ təşkilatın  idarə  edilməsi  prinsipinə 

zidd  olduğunu  (N.089)  irəli  sürmək  mümkündür. 

Lakin,  qanunun  358-ci  maddəsi,  idarə  heyətinin 

səhmdarlardan  başqa,  maraqlı  şəxslərə  də  bərabər 

davranmasına mane deyildir. 

Ayrıca, “ bərabər  hüquqluluq”  prinsipinin  maraqlı 

üçüncü  şəxslər  üçün  onların öz  aralarında,  yoxsa, 

başqa  qruplar  arasında  etibarlı  olacağı  problemi 

həll edilməmişdir. 

d. Minimum Niz amnamə Kapitalı və  Səhmin 

Minimum Nominal Dəyə ri 

Şirkətin  nizamnamə  kapitalının  minimum  həddi 

olacağı  kimi,  səhmin  nominal  dəyərinin  olması 

sistemi də eyni formada mühafizə edildi. Nominal 

dəyəri olmayan səhm və ya real olmayan nominal 

dəyərsiz  (hesabi,  təxmini)  səhm  sisteminə  keçil-

mənin,  mühüm  təcrübənin  itirilməsi  kimi  mənfi 

yönü  ilə  birlikdə,  əsaslı  bir  dəyişikliyin  həyata 

keçirilməsinin  vacibliyini  də  göstərdi.  Buna  görə 

də,  həmin  dəyişikliyə  hələlik  ehtiyac  olmadığı 

nəticəsinə gəlindi. 

e . Şirkətin Öz Səhmlərini Alması 

Şirkətin  öz  səhmlərini  alması  şəklindəki  6762 

sayılı  Qanunun  329-cu  maddəsi,  AET-nin  şirkət-

lərə  dair  2-ci  əsasnaməsinə  uyğunlaşdırılmaq 

Sanayi  ve  T icaret  Bakanlığı'nın  kuruluş  ve 

esas  sözleşme  değişikliklerinde  geçerli  olan 

iznini  sınırlayıp  6762  sayılı  Kanun'u  istisnalı 

normatif sisteme oturtan 4884 sayılı kanun da 

olumlu  tavrına rağmen  bütünlüğü  bozdu.  Ni-

hayet, 5083  sayılı T .C.  Devletinin Para  Biri-

mi  Hakkında  Kanun kuruluşun  yeniden  kale-

me  alınması  zorunluğunu  katmerli  bir  ihtiyaç 

haline getirdi.  

T asarı, istisnalı normatif düzeni korumuş, ku-

ruluşta  kurucu  işlem  sistemini  açıkça  düzen-

lemiş,  bu  aşamada,  halka  açılmayı  işleyebilir 

bir  rejime  bağlamış,  şeffaflığı  ve  etkin  dene-

timi gerçekleştirmiş, fesih davasını tekrar ön-

görmüştür.  

b. Te k Kişilik Anonim Şirke t 

AET 'nin  89/667  sayılı,  şirketlere  ilişkin  12. 

yönergesinin  tanıdığı  olanaktan  yararlanıla-

rak,  tek  pay  sahibi  bulunan  anonim  şirketin 

kurulmasına  ve  çalışmasına  olanak tanınmış-

tır.  Böylece  AB  üyesi  devletlerin  hukukları 

ile tam uyum sağlanmıştır. Yönerge, üye dev-

letlere tek ortaklı limited şirket veya sorumlu-

luğu sınırlandırılmış ticarî işletme kurmak se-

çeneklerini  sunmakta,  tek  paysahipli  anonim 

şirketi  de  üyelerin  tercihine  bırakmaktadır. 

T asarı,  Almanya,  Finlandiya,  Hollanda,  Đs-

panya,  Đsveç  örneklerini  izleyerek tek  ortaklı 

limited  şirket  yanında,  anonim  şirkete  de  yer 

vermiştir.  

c. Te mel Đlkele r 

T asarı  iki  temel  ilkeyi  açıkça  hükme  bağla-

mıştır.  Bunlardan  birincisi  evrensel  nitelik-

teki, paysahiplerinin eşit işleme tâbi tutulması 

ilkesidir.  Đkincisi  ise,  paysahiplerinin  şirkete 

borçlanmalarının yasaklanmasıdır.  

Birincisinin paysahiplerine  özgülenmiş  olma-

sının,  kurumsal  yönetim  ilkeleri  ile  örtüşme-

diği  (N.  089)  düşünüle bilir.  Ancak,  kanunun 

358.  maddesi,  yönetim  kurulunun  paysahip-

leri  dışındaki  ilgililere  de  eşit  işlem yapması-

na engel değildir.  

Ayrıca  eşit  işlem  ilkesinin  ilgililer  bağlamın-

da,  kendi  içinde  mi  uygulanacağı,  yoksa  çe-

şitli  çevreler  arasında  mı  geçerli  olması  ge-

rektiği  sorunu  kurumsal  yönetim  ilkelerince 

henüz açıklığa kavuşturulmamıştır.  

d. Asgarî Sermaye, Asgarî Đtibari De ğer 

Asgarî  sermaye  gibi,  payın  itibarî  değerinin 

bulunması  sistemi  de  aynen  korunmuştur. 

Đtibarî  değersiz  pay veya  gerçek olmayan  iti-

barî  değersiz  (hesabî)  pay  sistemine  geçme-

---

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

75 

məqsədi  ilə  dəyişdirildi.  Yeni  tənzimləmə, köhnə 

tənzimlənmə  ilə  müqayisə  edilməsi  mümkün  ol-

mayan  dərəcədə  yumşaq,  liberal  və  market-

makerliyə də imkan verən bir tənzimləmədir.  

f. Đdarə  He yəti 

Layihə  idarə  heyətini  həm  forma,  həm  də  funk-

siya  baxımından,  təşkilatın  idarə  edilməsi  qay-

dalarını  da  nəzərə  alaraq  yeni  normalar  ilə  tən-

zimlədi.  Bu  prosesi  həyata  keçirərkən,  ixtisaslaş-

mış  idarə  etmə  və  tam  şəffaflıq  prinsiplərini  də 

xüsusilə  nəzərə  aldı.  Ayrıca,  xüsusilə  xarici  sər-

mayəli şirkətlərdə idarə heyəti iclaslarının edilmə-

sini  asanlaşdırmaq  məqsədi  ilə,  iclasların  eletron 

(internet)  variantında  edilməsini  nəzərdə  tutdu. 

Đdarə  heyət  üzvlərinin “ diqqətli  olmaq”  öhdəliyi, 

ədalətli  və  tətbiq  edilməsi  mümkün  normalar  ilə 

tənzimləndi. 

Layihə,  nizamnamədə  göstərilməsi  şərti  ilə,  bir 

təşkilatlanma  əsasnaməsinə  görə  idarə  edilmənin 

qismən  və  ya tamamilə  verilməsini  nəzərdə  tuta-

raq, bir mənası ilə Amerikadakı “ Board Systemə” 

uyğun və 6762 sayılı Qanunda olan sistemi inkişaf 

etdirdi. Yeni sistem, executive /non-executive ida-

rə  heyət  üzvü  fərqliliyinin  tətbiq  edilməsinə  uy-

ğundur. Bu tənzimləmə Almaniya idarə heyəti nə-

zarət heyəti və Fransa President Directeur General 

sisteminin tətbiq edilməsinə də imkan verir. 

g. Sırada Sona Ge tmə , Đflasın Tə xirə  Salınması 

Ödəmə  qabiliyyəti olmayan (borca  batmış)  şirkə-

tin iflas etməsinə (müflis sayılmasına) qərar veril-

məsi  üçün,  idarə  heyətinin  məhkəməyə  müraciət 

etməsi  məcburiyyətini  ortadan  qaldıran  qayda,  

Đsveçrə  Borclar  Qanunundan  alınaraq,  layihədə 

tənzimləndi.  Həmin  qayda  əsasında  şirkət  borc 

bataqlığından  xilas  ediləcəkdir.  Qeyd  edilən  qay-

daya  görə,  şirkətdən  alacaqlı  olan  şəxs  (kredi-

torun)  bu  tələbin,  digər  bütün  tələblərin  qanunla 

tənzimlənən sırasında ən sonda yer almasını qəbul 

edir.  Bu  yol  ilə  ən  axırıncı  sıraya  gedən  alacaqlar 

(tələb hüquqları) silinmədiyi kimi, arxaya getməni 

qəbul edən kreditorun bu ifadəsi şirkətin balansını 

da dəyişdirmir.  

Borc  bataqlığı  davam  edib  şirkət  iflas  edərsə, 

digər  kreditorlar (alacaqlılar) müflis  şirkətin mal-

larının  bölüşdürülməsi  ilə  alacaqlarını  (tələblərin) 

tamamilə  almadan,  qanuni  sıralamada  ən  sona 

gedən  alacaqlıya  (kreditor)  hər  hansı  bir  ödəniş 

edilmir.  Đsveçrədə  faydalı  nəticələr verən  bu  yeni 

vasitə çox sayıda elmi əsərin yazılmasına da səbəb 

oldu. 

h. Təhlükələ rin Vaxtında Tə sbit Edilməsi 

Layihə təşkilati idarə edilmə prinsipinə uyğun ola-

raq,  təhlükəni  vaxtında  təsbit  edən  komissiyanın 

nin,  önemli  bir  birikimin  terkedilmesi  sakın-

cası  yanında,  köklü  bir  sistem  değişikliğini 

gerektirdiği  de  görülmüş,  buna  bu  aşamada  

ihtiyaç olmadığı sonucuna varılmıştır.  

e .  Şirke tin Kendi Hisse  Sene tle rini Đktisap 

Etmesi 

Şirketin kendi hisse senetlerini iktisap edebil-

mesi, 6762 sayılı Kanun m. 329'u çok aşan ve 

AET 'nin  şirketlere  ilişkin  2.  yönergesiyle 

uyum  içinde  bulunan  bir  düzenlemeye  bağ-

lanmıştır.  Yeni  düzenleme  eskisi  ile karşılaş-

tırılmayacak  kadar  esnek,  liberal  ve  market-

maker'lığa da olanak sağlayan bir yapıdadır. 

f. Yönetim Kurulu 

T asarı,  yönetim  kurulunu,  hem  yapısal  hem 

de  işlevsel  yönden  kurumsal  yönetim  kural-

larını  da  gözeterek,  yeni  hükümlerle  düzen-

lemiş;  bunu  yaparken  profesyonel  yönetimi 

ve tam  şeffaflığı  özenle  dikkate  almıştır.  Ay-

rıca,  özellikle  yabancı  sermayeli  şirketlerde, 

yönetim  kurulu  toplantılarının  yapılabilme-

sini kolaylaştırmak amacıyla son hükümlerde, 

toplantıların elektronik ortamda yapılabilmesi 

olanağını getirmiştir. Yönetim kurulu üyeleri-

nin özen yükümleri nesnel,  adil  ve  uygulana-

bilir kurallara bağlanmıştır.  

T asarı,  esas  sözleşmede  hüküm  bulunması 

şartı  ile  bir  örgütlenme  yönetmeliğine  göre, 

yönetimin kısmen  veya tamamen  devrini  ön-

görerek,  bir  anlamda  Amerikan  "Board 

System"e  uygun ve  6762  sayılı  Kanun’da  za-

ten  mevcut  bulunan  sistemi  geliştirmiştir. 

Yeni  sistem,  executive  /non-executive  yöne-

tim  kurulu  üyesi  ayrımının  uygulanmasına 

müsaittir.  Bu  düzenleme,  Alman  yönetim 

kurulu/gözetim  kurulu  ve  Fransız  Président 

Directeur  Général  sistemine  de  olanak  ver-

mektedir.  

g. Sırada Sona Gitme , Đflasın Ertelenme si 

Yönetim kurulunu, borca batıklık halinde şir-

ketin  iflâsına  karar  verebilmesi  için,  mahke-

meye  başvurmak  zorunluğundan  kurtaran  bir 

çare,  Đsv.  BK'dan  alınarak  Tasarı'ya  konul-

muştur. Bu çare, şirketi batık durumdan çıka-

racak kadar, şirket alacaklısının, alacaklarının 

diğer bütün alacakların kanûnen tabi oldukları 

sıraların  altına  gitmesini  kabul  etmeleridir. 

Bu  suretle  en  arka  sıraya  giden  alacaklar,  si-

linmedikleri  için,  arkaya  gitmeyi  kabul  eden 

alacaklıların  bu  beyanı  şirketin  bilançosunu 

değiştirmez.  Borca  batıklık  durumu  varlığını 

sürdür üp  şirket  iflâs  ederse,  diğer  alacaklılar 

---