Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

78 

-  Hakimiyyətdən  sui-istifadə  edilməsi  halında 

idarə  heyətinə  qarşı  məsuliyyət  iddiasının  qal-

dırmaq hüququ verildi(T K.m. 194). 

-    T am  hakimiyyətdə  ikən  əməl  etməməsi  tələb 

edilən  təlimatlara  əməl  etməsi  halında  səhmdara 

qarşı məsuliyyət iddiasını qaldırmaq hüququ (T K. 

m. 204). 

-  Nəzarətçi  təyin  edilməsini  tələb  etmək  hüququ 

(T K.m.399 6). 

-  Ümumi  heyətin  qəbul  etdiyi  qərarların etibarsız 

sayılmasının  müəyyənləşdirilməsini  tələb  etmək 

hüququ (T K.m. 447). 

- Qanunun tələb etdiyi şərtlərə uyğun gələn təsfiyə 

məmurunun  seçilməsini tələb  etmək  hüququ  (T K. 

m.537). 

3.  Bəzi hüquqlardan  istifadə  edilməsi  daha  təsirli 

və asan hala gətirildi, inter alia; 

- təmsilçini  ümumi  heyət  iclasından  əvvəl təlimat 

almasının məcburiliyi (TK.m.428,429). 

-  Məlumat tələb etmək hüququ (T K.m. 437). 

-  Yoxlamaq hüququ (T K.m. 437). 

4. Şəffaflığı təm in edən vasitələrin sayı artırıldı.  

-  Web sitesi (adresi) (T K.m.1502;1505). 

5.  Səs  verm ədən  im tiyaz  (üstünlük)  hüququ  m əh-

dudlaşdırıldı (TK.m . 479). 

6.  Bağlanm a  sistem i  özbaşınalıqdan  və dəqiq  ol-

mayan norm alardan xilas edildi (TK.m . 453,455). 

7.  Xəbərdar  edilm ə  (məlumat  verm ək)  öhdəliyi 

nəzərdə tutulm uşdur. inter alia 

Bir səhmdarın, şirkətdəki səhmlərinin sayı, müəy-

yən  bir  səviyyəyə  çatmasa,  (T K.m.198.1)  haki-

miyyət müqaviləsinin  bağlanması  (TK.m.  198.2); 

şirkətin  birləşməsi  müqaviləsinin  imzalanması, 

birləşmə  mərhələsində  iştirak  edən  səhmdarların 

mal  varlıqlarında  dəyişmə olması  (TK.m.150) ki-

mi  hallarda,  məlumat  vermək  öhdəliyi  nəzərdə 

tutuldu. 

8.  Đdarə  heyəti  üçün bəzi  mühüm  mövzulara  dair 

ifadə  verm əsi  və  ya  hesabat  (raport)  verm əsi  öh-

dəliyi nəzərdə tutuldu. Inter alia 

-  Bağlı  ortaqlığın  (şirkət)  idarə  heyətinin  şirkətlər 

qrubu  ilə  münasibətlərə  dair  raportu  (T K.m. 

199.1-3). 

-  Hakim  ortaqlıq  (şirkəti)  səhmdarının  şirkət  qru-

bundakı  münasibətlərinə  dair  raportu  (T K.  m. 

199.4). 

-  T əşkilati  idarə  edilmə  prinsiplərinin  təhlilinin 

açıqlanması (T K.m.375.1/f; 1507). 

-  Birleşme,  bölünme  ve tür  değiştirmede  so-

rumluluk davası (T K m. 194). 

-  Hakimiyetin  kötüye  kullanılması  halinde 

yönetim  kuruluna  sorumluluk  davası  (T K m. 

202.2)  ve  alacaklıların  davasına  müdahale 

(T K m. 202.3). 

-  Tam  hakimiyette  uyulmaması  gereken tali-

matlara  uyan  paysahibine  sorumluluk  davası 

(T K m. 204). 

-  Denetçi atanması davası (T K m. 399.6). 

-  Genel  kurul  kararlarının hükümsüzlüğünün 

tespiti davası (T K m. 447). 

-  Kanuni  şartlara  uygun  tasfiye  memuru 

seçimi talebini içeren dava (T K m. 537). 

3)  Bazı  hakların  kullanılması  6762  sayılı 

Kanun’a  nazaran  daha  etkili  ve  kolay  hale 

gelm iştir, inter alia, 

-  Kurumsal temsilci sistemi (T K m. 428, 429). 

-  T emsilcinin  genel  kuruldan  önce  talimat 

alma zorunluluğu (T K m. 428, 429). 

-  Bilgi alma hakkı (T K m. 200, 437). 

-  Đnceleme hakkı (T K m. 437). 

4) Şeffaflığı sağlayan araçlar artm ıştır. 

-  web sitesi (T K m. 1502, 1505). 

5) Oyda imtiyaz sınırlandırılm ıştır (TK m. 479).  

6)  Bağlam  sistemi  keyfîlikten  ve  ucu  açık  dü-

zenlemelerden kurtarılm ıştır (TK m. 493, 495). 

7)  Bildirim  yüküm leri  öngörülmüştür.  Inter 

alia,  

Bir  paysahibinin  şirkette  belirli  pay  yüzdele-

rine  ulaşması  (T K  m.  198.1); hakimiyet  söz-

leşmesi  kurulması  (T K  m.  198.2);  birleşme 

sözleşmesinin imzalanmasından sonra, birleş-

meye  katılan  ortaklıkların  malvarlıklarında 

de-ğişiklik  olması  (T K m.  150)  gibi  hallerde 

bildirim yükümü öngörülmüştür. 

8) Yönetim kurulunun önem li bazı konularda 

beyanda bulunması veya rapor verm esi yükü-

mü getirilm iştir. Inter alia, 

- Bağlı ortaklık yönetim kurulunun toplulukla 

ilişkiler raporu (T K m.199.1-3). 

- Hakim ortaklık paysahibinin topluluk ilişki-

leri raporu (TK m. 199.4). 

-  Kurumsal  yönetim  ilkeleri  değerleme  açık-

laması (T K m. 375.1/f, 1507). 

-  Kuruluş  (T K  m.  349)  ve  sermaye  artırımı 

beyannamesi. 

---

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

79 

-  Şirkətin təsis  edilməsinə  (T K.m.349) və  nizam-

namə  kapitalının  artırılmasına  dair  bəyannamə 

verilməsi. 

m. Azlıq Hüquqları 

Layihədə  azlıq  hüquqlarına  dair  üç  əsas  yenilik 

tənzimləndi. 

a. Azlıq hüquqlarından təsirli (faydalı) bir şəkildə  

istifadə  edilməsinə  mane  olan,  “ gündəliyə  bağlı-

yıq”  qaydasına  əsaslı  istisnalar  gətirildi.  (m. 364, 

463, 438-440). 

b.  Azlıq  hüquqları  sisteminin  mərkəzində  xüsusi 

nəzarətçinin təyin edilməsi  hüququ  yer  alır.  Çün-

ki, həmin  nəzarətçinin  raportu, məsuliyyət  iddiası 

ilə başlayan məhkəmə işinə gedən yolu  aça bilən  

və  lazım  gəldikdə  balansın  müzakirə  edilməsini 

təxirə  sala  bilən  bir  raportdur.  Xüsusi  nəzarətçi 

texnologiyası  fəaliyyət  göstərmədiyi  halda  azlıq 

hüquqlarından  gözlənilən  fayda  əldə  edilə  bilmə-

yəcəkdir. 6762 saylı Qanunda nəzərdə tutulan sis-

tem  faydalı  deyildir.  Çünki,  bir  tərəfdən  gündə-

likdə maddə olmasının vacibliyi, mübahisələrə sə-

bəb  olduğu  kimi,  digər  tərəfdən  də  xüsusi  nəza-

rətçini  ümumi  heyət  seçirdi.  Layihə,  bu  çatışmaz-

lıqları  həll  etdi,  xüsusi  nəzarətçinin  (auditorun) 

məhkəmə  qərarı  ilə  təyin  ediləcəyini  tənzimlədi 

və  xüsusi  ehtiyaclara  cavab verən  şəkildə “xüsusi 

nəzarətçi” yenidən tənzimləndi (m.438-440).  

Bunun  kimi,  ümumi  heyətin  iclasının  çağırılması 

üçün idarə heyəti üçün imperativ iddia müddətləri 

nəzərdə tutulmuşdur (T K.m. 412). 

c.  Azlığa  şirkətin  ləğv  edilməsini tələb  etmək  hü-

ququ verildi (T K.m.531). 

-  Maliyyə tabellərini  yoxlayan  nəzarətçinin, haqlı 

səbəbləri  və  obyektivliyi  pozduqda  azlıq  tərəfin-

dən  vəzifədən  çıxarılması  və  əvəzinə  yeni  bir 

nəzarətçinin təyin  edilməsi  tələbi  ilə  məhkəmədə 

iddia qaldırmaq imkanı verildi (T K.m. 389.4). 

-  Qapalı  tipli  səhmdar  cəmiyyətlərdə  hissə  sə-

nədlərinin  (səhmlərin)  hazırlanmasını  tələb  et-

mək hüququ azlığa verildi (T K.m. 486). 

n. Səhmdarın Şirkə tdən Çıxarılması (Squeeze 

Out) 

AĐ-nın  2004-cü  il tarixli “take  over  bids”  əsasna-

məsində,  Forum European  ilə yuxarıda  qeyd  edi-

lən  093-də  Səviyyəsi  Çox  Yüksək  Olan  Mütə-

xəssislərin  Raportunda  və  AĐ-na  üzv  olan  bir  çox 

ölkə  qanunlarında,  “ şirkətin  səhmlərinin  90%  - 

95%-nə  sahib  hakim  səhmdara  5%-10%  arasında 

səhmə  sahib  olan  azlığın  səhmlərini  satın  alaraq 

onları şirkətdən çıxarmaq (squeeze out) hüququnu 

verdi”.  Layihə,  böyük  çoxluğa  (80-95%)  bu  hü-

ququ iki halda verdi; 

m. Azlık Hakları 

T asarı’da azlık hakları ile ilgili olarak üç yön-

den  iyileştirme  yapılmıştır:  (a)  Azlık hakları-

nın  etkin  bir  şekilde  kullanılmasını  engelle-

yen, gündeme bağlılık ilkesine haklılık temeli 

güçlü istisnalar getirilmiştir (m. 364, 463, 438 

-  440).  (b)  Azlık  hakları  sisteminin  merke-

zinde  özel  denetçi  atanması  yer  alır.  Çünkü 

onun raporu, sorumluluk davasına giden yolu 

açabilecek;  gereğinde  bilanço  müzakereleri 

ertelenebilecektir.  Özel  denetçi  mekanizması 

işlemezse,  azlık  haklarından  beklenen  yarar 

elde  edilemez.  6762  sayılı  Kanun’da  sistem 

sakattı.  Çünkü,  bir taraftan  gündemde  madde 

bulunmasının  gerekip  gerekmediği  tartışma-

lara  yol  açıyor,  diğer  taraftan  özel  denetçiyi 

genel  kurul  yani  çoğunluk  seçiyordu.  T asarı, 

bu aksaklıkları gidermiş, denetçinin mahkeme 

tarafından  seçilmesi  sağlanmış  ve  özel  ihti-

yaçlara cevap verecek şekilde denetçi yeniden 

kaleme  alınmıştır  (m.  438-440).  Bunun  gibi 

genel  kurulun toplantıya  çağrılmasında  yöne-

tim  kurulunu  bağlayıcı  süreler  konulmuştur 

(T K m. 412) (c) Aynen paysahipliği hakların-

da  olduğu  gibi  azlık  hakları  listesine yenileri 

eklenmiştir. Inter alia, 

-  Azlığa  şirketin  feshini  isteme  hakkı  tanın-

mıştır (T K m. 531). 

-  Finansal  tabloları  inceleyen  denetçinin, 

haklı  sebeplerin  varlığı  ve  tarafsızlığı  ihlâl 

etmesi halinde azlık tarafından görevden alın-

ması ve yerine yenisinin atanması davası açıla-

bilmesine olanak sağlanmıştır (TKm. 389. 4). 

-  Kapalı  anonim  şirketlerde  pay  senetlerinin 

basılmasını talep hakkı azlığa verilmiştir (T K 

m. 486). 

n. Paysahibinin Şirketten Çıkarılması 

(Squeeze Out) 

AT 'ın  2004  tarihli  "takeover  bids"  yönerge-

sinde,  Forum  European  ile  yukarıda  093’de 

Yüksek Düzeyli Uzmanlar Raporunda ve bir-

çok  AB  üyesi  ülkenin  kanunlarında  anılan, 

şirketin  paylarının  en  az  %90-%95'ine  sahip 

hakim  paysahibine,  %5-%10  arasında  paya 

sahip  azlığın, yani  azlığı  oluşturan  paysahip-

lerinin  paylarını  satın  alarak  onları  şirketten 

çıkarmak (squeeze out) hakkı tanınmıştır. Ta-

sarı, büyük çoğunluğa bu hakkı iki halde tanı-

mıştır:  -Bölünmede  (T K  m.  141.2)  -T am 

hakimiyet halinde (TK m. 208).  

---