Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum
93 Đşsizlik sığorta haqqını sığortalılar, işəgötürən- lər və dövlət ödəyər. Đşsizlik sığortası haqqı, SSQ-un 77 və 78-ci maddələrində göstərilən sı- ğorta haqqına əsas olan aylıq əmək haqqından hər nə ad altında olursa olsun, aylıq ödənilən cəmin üzərindən 1% sığortalıdan, 2% işəgötü- rəndən və 1% dövlətdən alınır (Đş. S.Q. m.49/1). Üçüncü şərt isə əmək müqaviləsi başa çatan işçinin sosyal müdafiə fondundan gəlir və ya aylıq müavinət almamasıdır. Əmək müqaviləsi, işsizlik ödənişinə haqq qazandıran hallardan biri ilə başa çatmasına baxmayaraq, sosyal mü- dafiə fondundan gəlir və ya aylıq müavinət alan şəxslərə işsizlik ödənişi verilmir. Məsələn, kütləvi surətdə işdən çıxarılan işçilərdən biri, yaşa görə aylıq verilməsi üçün Sosyal Sığor- talar Təşkilatına müraciət edir və ona aylıq maaş bağlanarsa, həmin şəxs artıq işsizlik ödə- nişi tələb edə bilməz. Kütləvi surətdə işdən çıxarılan işçilərin işsizlik ödənişi ala bilməsi üçün, son şərt isə bəhs edi- lən işçilərin Məşğulluq Đdarəsinə (Đş T əşkila- tına) müəyyən müddət ərzində mürəciət edərək, yeni bir işə girmək istədiklərini ifadə etmələ- ridir. (Đş. S.K.md. 51/1). Đşəgötürən, əmək müqavilələsini işsizlik ödəni- şi almaq hüququnu verən əsaslardan biri ilə ləğv etdiyi sığortalı haqqında: nümunəsi Sığor- ta Təşkilatı tərəfindən hazırlanmış ərizəni, üç nüsxədə tərtib edib, 15 gün ərzində bir nüsxə- sini Sığorta T əşkilatına göndərməli, bir nüsxə- sini sığortalı işsizə verməli və bir nüsxəsini də iş yerində saxlamalıdır (Đş.S.Q. md. 48/4) [6] .
və xidmətlərdən faydalana bilməsi üçün, işdən çıxma ərizəsi ilə birlikdə, əmək müqaviləsinin ləğv edildiyi tarixdən etibarən otuz gün ərzində Sığorta T əşkilatına birbaşa müraciət etməlidir. Qarşısı alına bilməyən səbəblərdən başqa səbəb- lər ilə müraciət edə bilməyən şəxs üçün həmin müddət, işsizlik ödənişi almağa hüququ olan müddətin cəmindən çıxılır (Đş. S.K.md. 48/5). Fikrimizə görə, Đş.Q-un 24-cü maddəsində edil- məli olan dəyişiklik ilə, işəgötürənlər kütləvi surtədə işçiləri işdən çıxarmadan müəyyən müddət əvvəl T ürkiyə Məşğulluq T əşkilatına edəcəkləri müraciət, eyni müddət daxilində Đşsizlik Sığortası Qanunu normalarına görə, edilməsi məcburi olan xəbərdarlığı əvəz etmə- lidir və bundan əlavə işçinin fərdi olaraq T əş- kilata müraciəti tələb edilməməlidir. mutad olan brütü üzerinden % 1 sigortalı, %2 işveren ve %1 Devlet payı olarak alınır (Iş.S.K. md. 49/1). Üçüncü koşul ise, hizmet sözleşmesi sona eren işçinin sosyal güvenlik kuruluşundan gelir veya aylık almıyor olmasıdır. Hizmet sözleş- mesi, işsizlik ödeneğine hak kazandıran sona eren hallerden biri ile sona ermiş olmasına rağmen, sosyal güvenlik kuruluşlarından gelir veya aylık alan kişilere işsizlik ödeneği bağ- lanmaz. Örneğin toplu halde işten çıkarılan işçilerden birisi, kendisine yaşlılık aylığı ba ğ- lanması için Sosyal Sigortalar Kurumuna baş- vursa ve aylık bağlansa, artık işsizlik ödeneği talebinde bulunamaz. Toplu işten çıkarılan işçilerin işsizlik ödeneği alabilmesi için son koşul ise, sözü edilen işçi- lerin Iş Kurumuna süresi içinde şahsen başvu- rarak yeni bir iş almaya hazır olduklarını kay- dettirmeleridir (Iş. S.K.md.51/1). Işveren, hizmet sözleşmeleri işsizlik ödeneği almaya hak kazandıracak hallerden birisine dayalı olarak sona ermiş sigortalı hakkında; ör- neği Kurumca hazırlanacak üç nüsha işten ayrılma bildirgesi düzenleyip, 15 gün içinde bir nüshasını Kuruma göndermek, bir nüshasını sigortalı işsize vermek ve bir nüshasını da işyerinde saklamakla yükümlüdür (Iş.S.K. md. 48/4)
[6] . Sigortalı işsizin, bu madde de belirtilen ödeme ve hizmetlerden yararlanabilesi için iş- ten ayrılma bildirgesi ile birlikte hizmet sözleş- mesinin feshedildiği tarihi izleyen günden iti- baren otuz gün içinde Kuruma doğrudan baş- vurması gerekir. Mücbir sebepler dışında, baş- vuruda gecikilen süre işsizlik ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülür (Iş.S.K. md.48/5). Kanatimizce, Iş K.md.24’de yapılacak bir de- ğişik ile işverenlerin toplu işçi çıkarması halin- de, işten çıkarmadan belirli süre önce T ürkiye Iş Kurumuna yapacağı bildirim aynı zamanda Işsizlik Sigortası Kanunu hükümlerine göre yapması gereken bildirimin yerine geçmeli ve bu durumda ayrıca işçinin de şahsen Kuruma başvurması aranmamalıdır. 2. Miktarı ve Ödenme Süresi Günlük olarak belirlenen işsizlik ödeneği, si- gortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama “Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium
94 2. Miqdarı və Ö dəniş Müddə ti Gündəlik ödəniş formasında təyin edilən işsiz- lik ödənişi, sığortalının son 4 ay ərzində ödə- diyi sığorta haqqlarına əsas olan gəlirləri diq- qətə alınaraq, hesablanan gündəlik ortalama net qazancının yarısıdır (Đş. S.K.md. 50/1). Đşsizlik Sığortası Qanunu, işsizlik ödənişinə maksimum hədd qoymuşdur. Buna görə, hesablanan işsiz- lik ödənişinin miqdarı 1475 saylı Đş Qanunu- nun 33-cü maddəsinə görə, sənayedə işləyən on altı yaşından böyük işçilər üçün tətbiq edilən minimum əmək haqqının cəmindən artıq ola bilməz. OKUR/GÜZEL-ə görə, bu məhdudiy- yət işsizlik ödənişinin yeni bir iş tapmada meydana gətirə biləcəyi istəksizliyi aradan qaldırmaq məqsədini daşıyır [7] .
işçinin sığorta haqqını ödədiyi günün sayına görə dəyişən müddətlər ərzində veriləcəyi gös- tərilmişdir. Buna görə, “ əmək müqaviləsinin xətm edilməsi tarixindən əvvəlki 120 gün ərzində sığorta haqqını ödəyərək çalışan işçi- lərdən, son üç il ərzində: a) 600 gün sığortalı olaraq işləyib, işsizlik sığortası haqqı ödəyən sığortalı işsizlərə 180 gün; b) 900 gün sığortalı olaraq işləyib işsizlik sığortası haqqı ödəyən sığortalı işsizlərə 240 gün; c) 1080 gün sığor- talı olaraq işləyib işsizlik sığortası haqqı ödə- yən sığortalı işsizlərə 300 gün müddətində iş- sizlik ödənişi verilir. Đşsizlik ödənişi, ödənişi almaq hüququnun əldə edildiyi tarixdən etibarən ayın axırından baş- layaraq, hər ayın axırında aylıq olaraq işsizin özünə ödənilir. Đşsizlik ödənişi möhür verqisin- dən başqa, hər hansı verqi və kəsintiyə tabe deyildir. Đşsizlik ödənişinə, aliment borcların- dan başqa, həbs qoyula bilməz və ya başqasına verilə bilməz. Sığortalının qüsuru səbə bilə ödə- nilən artıq ödənişlər qanuni faizi ilə birlikdə geriyə alınır (Đş.S.Q.m.50/3). Sığortalı, işsizlik ödənişindən faydalanma müd- dəti sona çatmadan, işə girərsə və işsizlik sığortası ödənişindən faydalanmaq üçün bu qanunun nəzərdə tutduğu şərtləri yerinə yetirmədən yenidən işsiz qalarsa, daha əvvəl hüququ çatdığı işsizlik ödənişi müddətini sona çatdırana gədər bu hüquqdan faydalana bilər. Đşsizlik Sığortası Qanununda nəzərdə tutulan şərtləri yerinə yetirmək surətiylə yenidən işsiz qaldıqda isə, sadəcə bu yeni hüquqdan irəli gə- lən müddət ərzində işsizlik ödənişi alır (Đş.S.Q. m.50/4). net kazancının yüzde ellisidir (Iş.S.K.md.50/1). Işsizlik Sigortası Kanunu, işsizlik ödeneğine üst sınır getirmiştir. Buna göre, hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı 1475 sayılı Iş Kanunu- nun 33. maddesine göre sanayi kesiminde çalı- şan onaltı yaşından büyük işçiler için uygula- nan asgari ücretin netini geçemez. OKUR/ GÜZEL’e göre bu sınırlama, işsizlik ödeneği- nin yeni bir iş bulmasındaki olası caydırıcı etkisini gidermek amacına yöneliktir [7]
. Đşsizlik ödeneğinin ne kadar süre verileceği Đş.S.K.md.50/2’de işçinin prim ödeme gün sayısına göre değişen sürelerde belirlenmiştir. Buna göre, “Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli ça- lışmış olanlardan, son üç yıl içinde; a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün, b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün, c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün, süre ile işsizlik ödeneği verilir. Đşsizlik ödeneği, ödeneğe hak kazanılan tarihi izleyen ayın sonundan başlayarak her ayın so- nunda aylık olarak işsizin kendisine ödenir. Đşsizlik ödeneği damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. Đşsizlik ödeneği, nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir ve temlik edilemez. Sigortalı- nın kusurundan kaynaklandığı belirlenen fazla ödemeler yasal faizi ile birlikte geri alınır (Đş.S.K.md.50/3). Sigortalı, işsizlik ödeneğinden yararlanma sü- resini doldurmadan tekrar işe girer ve işsizlik sigortası ödeneğinden yararlanmak için bu Ka- nunun öngördüğü şartları yerine getiremeden yeniden işsiz kalırsa, daha önce hak ettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar bu haktan yararlanmaya devam eder. Đşsizlik Si- gortası Kanununun öngördüğü koşulları yerine getirmek suretiyle yeniden işsiz kalınması ha- linde ise sadece bu yeni hak sahipliğinden do- ğan süre kadar işsizlik ödeneği ödenir (Đş.S.K. md.50/4). Đşsizlik sigortasının ödenme süresi içinde öden- mesi gereken geçici iş göremezlik ödeneğinin miktarı işsizlik ödeneği miktarından fazla ola- maz (Đş.S.K.md.50/son). Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|