Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

85 

c.  O rtağın Şirkə t Nizamnamə  Kapitalındakı 

Payı (Mayası) 

Layihənin  ən  mühüm  yeniliyi,  “ortağın  şirkət  ni-

zamnamə  kapitalındakı payı”  ilə əlaqədar olan ye-

nilikdir.  Birinci  növbədə  “ortağın  mayası”  (6762 

saylı Qanun.m.507.3) ilə “ sərmayə payı” (6762 saylı 

Qanun518.1). terminlərinin meydana  gətirdiyi  qarı-

şıqlığı ortadan qaldırdı (Bu terminlər, Đsveçrə Borc-

lar Qanundan alınmışdır).  Beləliklə,  ədəbiyyatda  is-

tifadə  edilən “təməl  (əsas)  sərmayə  payı” və “ sər-

mayə payı” terminlərinə də artıq ehtiyac qalmadı.  

Đkinci  növbədə  heç  bir  faydası  olmayan,  lakin, 

əksinə bir çox problem meydana gətirən “ bir ortaq 

(iştirakçı)  bir  pay”  prinsipi  də  ləğv  edildi.  Bir  

ortağın birdən çox payı ola biləcəyi qəbul edildi. 

Üçüncüsü, ortağın, şirkət nizamnaməsindəki payı-

nın  adlı  sənəddə  də  tənzimlənməsinin  mümkün 

olmasıdır.  

d. Payın Ve rilməsi (Satılma, Bağışlanma)  

6762 sayılı Qanunda ağır forma şərtlərinə və təfsir 

edilməsi  çətin  olan  normalara  tabe  tutulan  payın 

verilməsi  mövzusuna  dair  normalar  layihədə  sa-

dələşdirildi.   “ Payın  verilməsi”,  payın  satılması, 

bağışlanması,  vərəsəlik yolu  ilə  keçməsi  və məc-

buri icra qaydasında əldə edilməsini ifadə edən bir 

anlayışdır.  Bu  baxımdan terminlər  seçilərkən,  xü-

susi diqqət göstərilmişdir.  

e . Xüsusi Đcazə Đlə  Payın Verilməsinin və  Payın 

Te nde rlə  Satılmasının Ləğv Edilməsi  

Layihə, 6762 saylı Qanunun heç tətbiq edilməyən 

523-cü  və  524-cü  maddələrini  ləğv  etdi.  Bu  mad-

dələr  xüsusi  icazə  ilə  payın  verilməsini  və  payın 

tenderlə satılmasını nizamlayırdı. 

f. Şirkə tdən Çıxmaq və  Çıxarılma  

Şirkətdən  çıxmaq,  xüsusilə  çıxarılma  layihədə, 

şirkətin  fəaliyyət  göstərməsi  prinsipinə  əsasən 

tənzimləndi. 

g. Tə şkilati Strukturun Düzəldilməsi 

Layihədə  ümumi  heyət  ilə  idarə heyəti  arasındakı 

funksiyalar açıq bir şəkildə ayrılmamışdır. Bundan 

başqa, layihə, mərkəzdən idarə edilmə prinsipi əvə-

zinə, təşkilati idarə edilmə sistemini qəbul etdi. 

h. Sə rmayəni Əvəz  Edən Pul Borcları 

Bu  anlayış  Almaniya  qanunvericiliyindən  alına-

raq,  layihədə tənzimlənib.  Həmin  anlayış  vasitəsi 

ilə,  şirkətin  kreditini  artırmaq,  iflası  azaltmaq  və 

kreditorlara (alacaqlılara) etimad vermək məqsədi 

güdülüb.  

ı. Əlavə Ö dəniş Borcları və  Əlavə  Öhdəliklə r  

Avropada  Məhdud  Məsuliyyətli  Şirkətin  ən təbii 

vasitələri  olaraq  qəbul  edilən  iki  anlayış  layihə 

vasitəsi ilə T ürkiyə hüququna daxil edildi. 

f. Çıkma ve  Çıkarılma 

Çıkma,  özellikle  çıkarılma T asarı’da  şirketin 

varlığını  sürdürebilmesi  ilkesi  ba ğlamında 

dü-zenlenmiştir. 

g. Organsal Yapının Düzeltilmesi 

T asarı’da  genel  kurul  ile  yönetim  arasındaki 

işlev  ayrılığı  belirginleştirilmiş  ve  özden 

yöne-tim  ilkesi  yerine  seçilmiş  yönetim 

düzeni kabul olunmuştur. 

h. Se rmaye Ye rini Tutan Ö dünçle r 

Almanya'dan alınıp T asarı’ya konulan bu ku-

rum  şirketin kredi  yeteneğini  artıracak,  iflâs-

ları  azaltabilecek  ve  alacaklılara  güven  vere-

cektir. 

ı. Ek Ödeme  Yükümleri ve Yan Yükümle r 

Avrupa  ülkelerinde  limited  şirketin  doğal 

araçları  kabul  edilen  bu  iki  kurum  T asarı  ile 

T ürk hukukuna getirilmiştir.  

i. Yılsonu Finansal Tabloları 

T asarı’nın  altı  çizilmesi  gereken  yeniliği  fi-

nansal tablolarda,  anonim  şirkete  ait hüküm-

lerin  limited  şirkete  de  aynen  uygulanma-

larıdır.  Böylece  IFRS  limited  şirkette  de  uy-

gulanacaktır. 

j. Dene tim 

Anonim şirketlerin denetlenmesine ilişkin hü-

kümler limited şirketlere de uygulanacaktır. 

5. Se rmayesi Paylara Bölünmüş Komandit 

Şirke t 

Herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. 

III. KIY METLĐ  EVRAK  KĐTABI 

Bazı çeviri yanlışlıkları düzeltilmiş, çelişkiler 

ortadan kaldırılmıştır.  

IV. TAŞIMA ĐŞLERĐ KĐTABI 

T asarı'da  taşıma  senedi  dolayısıyla  kıymetli 

evrak  hükümleri  içinde  yer  alan  taşıma  ayrı 

bir kitap haline getirilmiştir. 

T aşımaya  ilişkin  hükümlerimizin  büyük  ço-

ğunluğu  1926 tarihli T ürk T icaret  Kanunun-

dan  geliyordu.  Bunlara  da  birçok  ülkenin 

bugün  yürürlükten  kalkmış  hükümleri  kay-

naklık etmişti. Sözkonusu hükümler hem T ür-

kiye'yi uluslararası piyasaların dışında tutuyor 

hem  taşıma  sektörünün  gereksinimlerine  ce-

vap  veremiyor  hem  de  yorum  güçlükleri  do-

ğuruyordu.  Bu  sebeple  esas  itibariyle  sınıra-

şan  taşımalar  hakkında  öngörülmüş  ol-makla 

---

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

86 

i. Đlin Axırındakı Maliyyə  Tabellə ri 

Layihənin  ən  əsas  yeniliklərindən  biri,  səhmdar 

cəmiyyətə dair olan normaların eyni şəkildə məh-

dud  məsuliyyətli  şirkətdə  də  tətbiq  edilməsinin 

mümkün  olmasıdır.  Beləliklə,  ĐFRS  Məhdud 

Məsuliyyətli Cəmiyyətdə də tətbiq ediləcəkdir.  

j. Nəzarə t Təftiş 

Səhmdar  cəmiyyətin  yoxlanılmasına  dair  olan 

normalar, məhdud məsuliyyətli şirkətlərə də tətbiq 

ediləcəkdir. 

5.  Sə rmayəsi  (Nizamnamə   Kapitalı)  Paylara 

Bölünmüş  Şirkə t  

Bu şirkətə dair heç bir dəyişiklik edilmədi.  

III. Qiymətli Kağızlar Kitabı 

Bu kitabda da bəzi tərcümə səhvləri düzəldildi.  

IV. Daşma Đşlə ri Kitabı 

Layihədə “ daşınma sənədi” (əmtəə sənədi) və do-

layısıyla,  qiymətli  kağızlara  dair  normalar  içində 

yer  tutan  “ daşıma”  ayrı  bir  kitab  şəklində  tən-

zimləndi. 

Daşımaya  dair  normaların  çox  hissəsi  1926-cı  il 

tarixli  T ürkiyə  Ticarət  Qanundan  alınmışdı.  Bu 

normaların  mənbəyi  isə,  artıq  tətbiq  edilməyən 

xarici  ölkə  qanuvericilikləridir.  Həmin  normalar, 

həm  T ürkiyəni  beynəlxalq  bazarlardan  çıxardığı 

kimi,  həm  də  daşıma  sektorunun  ehtiyaclarına 

cavab  vermirdi.  Ayrıca,  təfsir  edilməsi  baxımın-

dan çətinliklər meydana gətirirdi.  

Qısacası,  daşıma  fəaliyyətini  nizamlayan  yeni 

qanun  bir  ehtiyac  idi.  Bu  ehtiyac  nəzərə  alınaraq 

hazırlanan  Layihənin  “ daşıma  işləri  kitabının” 

mənbəyi,  Quru  Yolu  Đlə  Əmlakın  Daşınmasına 

Dair  Beynəlxalq  Konvensiyadır  (CMR).  Başqa 

sözlə, (CMR) normaları Layihədə tənzimləndi.  

CMR-nin əsas məqsədi xarici ölkələrə edilən daşı-

a  fəaliyyətlərini  tənzimləkdi.  Lakin  bu  normalar 

ilə, ölkə daxilində də quru (torpaq) yolu ilə həyata 

keçirilən  daşıma  fəaliyyətini  tənzimləmək  müm-

kündür.  Çünki,  CMR  ölkə  daxilindəki  daşıma 

fəaliyyətinə  dair  maddi  normaları  və  Beynəlxalq 

Xüsusi  Hüquq  normalarını  da  tənzimləyən 

sənəddir. 

CMR-nin  Layihədə  tənzimlənməsi  fikri  komis-

siyada  əsas  fikir  olaraq  qəbul  edildi.  Əslində,  

T ürkiyə  1977-ci  ildə  CMR-ni  qəbul  etdi.  Lakin, 

6762 saylı Qanunun normaları ilə konvensiya nor-

maları  ziddiyət təşkil  etdiyi  üçün,  çox  vaxt prob-

lemlər  meydana  gəlirdi.  Buna  görə  də,  layihədə 

CMR  normalarına  uyğun  olaraq  daşıma  işləri 

fəaliyyətini tənzimlədi.  

CMR  ilə  birlikdə,  daşıma,  əmlakın  daşınması, 

müxtəlif  vasitələr  ilə  daşıma  və  xüsusilə  daşıma  

beraber  hem  iç  hem  de  dış  kara  taşı-

macılığında,  uluslararası  uygulamada  geniş 

kabul  gören  CMR  kısaltmasıyla  anılan  Kara-

yollarında  Eşya  T aşınmasına  Đlişkin  Millet-

lerararası  Sözleşme  hükümlerinin  T asarı'ya 

yansıtılması  bir  gereklilik olarak  ortaya  çıkı-

yordu.  Çünkü  CMR  sınıriçi  taşımacılığa  iliş-

kin  maddî  hukuk  ve  kanunlar  ihtilafı  kural-

ları  da  içermektedir.  Bu  düşünce  Komisyona 

da hakim olmuştur. Gerçi T ürkiye 1977 yılın-

da  CMR'yi  kabul  etmişti,  ancak  6762  sayılı 

Kanun'daki  hükümlerin  bu  uluslararası  söz-

leşme ile -çoğu kez- çelişmesi sorunlar çıkarı-

yordu. Bu nedenle, çelişkinin ortadan kaldırı-

labilmesi  için  T asarıda  taşımanın  CMR  hü-

kümlerine  uygun  bir  tarzda  kaleme  alınması 

yoluna gidilmiştir.  

CMR  yanında,  taşınma  eşyasının  taşınması, 

değişik  tür  araçlarla  taşıma,  yolcu  taşıma  ve 

özellikle  taşıma  işleri  yüklenicisi  ve  taşıma 

özellikle  Alm.  T K'dan  yararlanılarak  düzen-

lenmiştir.  

V. DENĐZ  TĐC ARETĐ  KĐTABI 

T asarı'nın deniz ticareti hukukuna ilişkin kita-

bında  reform niteliğinde,  geniş  çaplı  değişik-

likler  yapılmıştır.  Bu  reform  bağlamında  bir 

taraftan mevcut  kurumlar  ve  hükümler  yeni-

leştirilmiş,  bir  taraftan  da  kanuna  modern 

kurumlar  ile  hükümler  eklenmiş  ve  eskimiş 

hükümler  ayıklanıp,  işlevi  kalmamış  kurum-

lar  kanundan  çıkarılmıştır.  Deniz hukuku  re-

formunun esaslarını şöyle özetleyebiliriz:  

A. Uluslararası Andlaşmalara Uyum 

Sağlanması 

T asarı'nın deniz ticareti hukukuna ilişkin kita-

bının,  uluslararası  anlaşmalarla  uyumunun 

sağlanması,  reformun  ilk  hedeflerinden  biri-

dir.  Bu  amaçla,  1968  tarihli  Visby  kuralları, 

sınırlı  sorumluluğu  düzenleyen  1976  Londra 

Anlaşması,  1989  tarihli  kurtarmaya  ilişkin 

Londra  anlaşması,  rehinler  hakkında  1993 

Cenevre  anlaşması,  petrol  kirliliği  konusun-

daki  Londra  anlaşmaları,  müşterek  avaryaya 

dair  1994 tarihli  York-Anwerp  kuralları,  ge-

milerin  haczine  ilişkin  1999  Cenevre  anlaş-

ması,  2000  tarihli  yolcu  taşımasına  ilişkin 

Atina anlaşması T asarı'ya yansıtılmıştır. 

T ürkiye, deniz ticaretine ilişkin bazı anlaşma-

lara  taraftır  (konişmentolara  ilişkin  1924 

Brüksel,  devlet  gemilerinin  muafiyeti  ve  re-

hinler  hakkında  1926  Brüksel,  çatma  ve 

kurtarmaya  ilişkin  1910  Brüksel  anlaşmaları 

---