Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

80 

1. Şirkətin bölünməsi halında (T K.m. 141.2); 

2. T am hakimiyyət halında (T K.m. 208); 

o. Səs ve rmək Hüququnun Təmsilçi Vasitə si ilə 

Hə yata Ke çirilməsi 

(Səs  Vermə  Hüququnda  T əmsilçilik,  Səhmdarlar 

Arasındakı Demokratiya) 

6762 sayılı Qanunda, səsvermə hüququnda təmsil-

çilik  məsələsi,  tamamilə  Borclar  Qanunun  təm-

silçiliyə dair normaları ilə həll edilib. Qiymətli ka-

ğıza  (səhmə)  bağlanmayan  paylar  (səhmlər)  ilə 

adlı  və  həqiqi  mənada  adlı  sənədlərdə  (səhmlər-

də), səhmdarın verdiyi etibarnaməyə (təmsil sənə-

dinə)  istinadən  bir  başa  (vasitəsiz)  təmsilçilik, 

adsız sənədlərdə (səhmlərdə) isə, dolaylı (vasitəli) 

təmsilçilik mövcud idi.  

“ Adsız səhmin hüquq sahibi olduğunu subut edən 

şəxs  şirkətdə  səs  vermək  hüququnu  həyata  keçir-

məyə səlahiyyətlidir” qaydası isə, bir ehtimal əqdi 

olmaqla birlikdə, həm də gizli bir şəkildə banklara 

verilə  bilən,  adsız  səhmlərdən  irəli  gələn  səs ver-

mək  hüququ  (Depotstimmrecht  der  Banker)  baxı-

mından təmsilçilik qaydası idi. 

Lakin,  T ürkiyədə  Avropadan  fərqli  olaraq  belə 

hallar (banklara təmsilçiliyin verilməsi) çox olma-

dığı  üçün həmin qayda, bankların sənayedə hakim 

olması  baxımından  zərərli  olduğu  təhlil  edilmə-

mişdi.  Amma  meydana  gələn  yeniliklər  (inkişaf) 

adsız sənədlərin banklara veriləcəyini təsdiqlədiyi 

üçün,  bu  halın  nəzərə  alınması  lazımdır.  6762 

saylı  Qanun,  səs  vermək  hüququnun  təmsilçi 

vasitəsi  ilə  həyata  keçirilməsi  halında  səsvermə 

hüququnun sahibinin təlimatları haqqında bir nor-

ma tənzimlədi. 

Problemin  Borclar  Qanununun  normaları  ilə  həll 

edilməsinin  nəticəsi  olaraq  ümumi  heyət  iclasla-

rında  önəmli  güc  boşluqları  meydana  gəlirdi.  Hə-

min  güc  boşluqlarının  ölçüsü  xalqa  satılan  (təklif 

edilən) səhmlərin nisbəti ilə mütənasib idi. Bu isə,  

gələcəkdə  güc  boşluğu  probleminin  T ürkiyədə 

mühüm bir problem halına gələcəyini təsdiqləyir. 

Həqiqətən  səhmləri  birjada  alınıb-satılan  səhm-

dar cəmiyyətlərin ümumi heyət iclaslarında xalqın 

iştirakı çox aşağı səviyyədədir. Ümumi heyət bəzi 

vaxtlar on və  ya  on  iki  səhmdar  ilə  iclas  keçirir. 

Đctimai  nəticələri  olan  və  açıq  tipli  şirkətlərin 

funksiyalarını  həyata  keçirməsinə  mane  olan  güc 

boşluğu  problemi  layihədə  (a)  online  səs  vermək 

yolu ilə, (b) məcburi web a dresində funksiya yük-

ləyən  təlimata  dair  normalar  ilə  və  (c)  xüsusilə  

sərbəst  təmsilçilər  vasitəsi  ilə  həll  edilməyə  çalı-

şılıb.  

o. Oy Hakkında Temsil // Paysahiple ri 

Demokrasisi 

6762  sayılı Kanun'da, oy hakkında temsil  ta-

mamiyle BK'nın temsil hükümleri çerçevesin-

de  çözülmüştü.  Senede  ba ğlanmamış  paylar 

ile  nama  ve  gerçek  nama  yazılı  senetlerde, 

paysahibinin  verdiği  temsil  belgesine  dayalı 

doğrudan  temsil,  hamiline  yazılı  senetlerde 

ise  zilyetlik  temelinde  dolaylı  temsil  sözko-

nusuydu.  "Hamiline  yazılı  bir  pay  senedinin 

zilyedi bu-lunduğunu ispat eden kimse şirkete 

karşı  rey  hakkını  kullanmaya  yetkilidir" 

kuralı  ise  bir  inanç  işlemi  yanında  esasında 

örtülü  bir  şekilde,  bankalara  tevdi  edilen  ha-

miline  hisse  senetlerine  ilişkin  oy  hakkına 

(Depotstimm recht  der  Banken)  yönelik  bir 

temsil  kuralıydı.  Ancak  T ürkiye'de  Avrupa'-

nın  aksine  bu  tür  tevdiler  yaygın  olmadığın-

dan kural, bankaların sanayiye egemen olma-

ları sakıncası yönünden ele alınmamış ve tar-

tışılmamıştı. Ancak gelişme, "tevdi" olgusunu 

dikkate  almayı  gerektirecek  yöndedir.  6762 

sayılı kanun, oy hakkının temsilci aracılığıyla 

kullanılması  halinde  oy  sahibinin  talimatları 

hakkında herhangi bir hükme yer vermemişti. 

Soruna  BK  anlayışıyla  yaklaşmanın  doğal 

sonucu  olarak,  genel  kurullarda  büyük  güç  

boşluğu  oluşmaktaydı.  Güç   boşluğunun  bü-

yüklüğü  halka  arz  edilen  pay  senedi  oranıyla 

doğru  orantılıdır.  Bu,  gelecekte  T ürkiye'de 

güç  boşluğunun  önemli  bir  sorun  olacağına 

işaret etmektedir. 

Gerçekten hisse senetleri borsada işlem gören 

anonim  şirketlerde  halk  paysahibi  genel  ku-

rullara  en  düşük  düzeyde  katılmakta,  genel 

kurul bazen on-oniki paysahibi ile toplanmak-

tadır.  Toplumsal  etkileri  olan  ve  halka  açık 

şirketlerin  işlevlerini  görmelerini  engelleyen 

güç  boşluğu  sorununu  T asarı,  (a)  online  oy 

kullanımıyla,  (b)  zorunlu  web  sitesine  de  iş-

lev  yükleyen  talimata  ilişkin  hükümlerle  ve 

(c)  özellikle  bağımsız  temsilcilerle  çözmeyi 

amaçlamaktadır. Yönetimin işaret ettiği organ 

temsilcisi  karşısında  yer  alacak  örgütlü  ba-

ğımsız  temsilcilerin,  yönetim  ve  muhalefet 

düzenini  oluşturarak paysahipleri  demokrasi-

sine yardımcı olacakları düşünülmektedir. 

Bu  kurallara  uyulmadan  alınan  temsil  yetki-

siyle  genel  kurula  katılanlara  yetkisiz  katıl-

maya ilişkin hükümler uygulanacaktır. 

T asarı hükümlerinin hedeflediği sistem SPK'-

nın tebliğleriyle yerleşecektir. SPK'nın "yöne-

tim kurulu üyeliğine aday önerme komitesi"ni 

---

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

81 

Đdarənin  (Rəhbərliyin)  göstərdiyi  orqanın  təm-

silçisinin  qarşısında  yerləşəcək  olan  sərbəst  təm-

silçilərin, rəhbərlik və müxalifət sistemini meyda-

na  gətirərək,  səhmdarların  arasındakı  demokrati-

yaya kömək edəcəkləri hesab edilməkdədir.  

Bu  qaydalara  əməl  etmədən  verilən  etibarnamə 

(təmsilçilik sənədi) ilə ümumi heyət iclasında işti-

rak  edən  təmsilçilər  haqqında  səlahiyyətsiz  təm-

silçi haqqındakı normalar tətbiq ediləcəkdir.  

Layihənin nəzərdə tutduğu  sistem Sərmayə Bazarı 

Şurasının təlimatları ilə formalaşacaqdır. Sərmayə 

Bazarı Şurasının “ idarə heyəti üzvlüyünə namizəd 

təklif  etmə komitəsi”  bəzi  hallarda  müəyyən  şərt-

ləri tələb edə biləcəyi tənzimləndi.  

ö. Tə şkilati Đdarə  Etməni Maraqlandıran 

Nizamlamalar 

Layihədə,  təşkilati  idarə  edilmə  ilə  əlaqədar  bir  

tərəfdən  ümumi  prinsiplər  (normalar)  nəzərdə  tu-

tulduğu  kimi,  digər tərəfdən müxtəlif mövzularda 

da ümumi prinsiplərə uyğun tənzimləmələr həyata 

keçirildi. 

Birinci  sinfə  aid  ümumi  normalara  (prinsiplər) 

misal olaraq, aşağıdakıları göstərmək olar. Sərma-

yə  Bazarı  Şurasının  səlahiyyətinə  daxil  olan  təş-

kilati  idarəetmə  prinsiplərinin  dərəcələrinin təsbit 

edilməsi səlahiyyəti (T K.m. 1507), idarə heyətinin 

şirkətin  bu  baxımdan  təhlil  edildiyini  göstərən 

açıqlaması  (hesabatı)  (T K.m.375.1/f),  təhlükələri 

vaxtında  təsbit  edən  komitə  (T K.m.378);  eyni 

mövzuda  nəzarətçinin  səlahiyətinə  daxil  olan xə-

bərdar  etmək  vəzifəsi  (T K.m.  398.2,4),  idarə  et-

mənin,  idarə  heyəti  tərəfindən  qəbul  edilən  bir  

əsasnamə  ilə  verilməsi  (T K.m.  367);  mütəxəs-

sislər  (müdirlər)  (T K.m.  370);  müstəqil  və  milli 

standartlara  görə,  həyata  keçirilməsi  vacib  olan 

nəzarət-təftiş  (TK.m.397). 

Đkinci  sinfə  aid  normalara misal  olaraq,  aşağıdakı 

xüsusi normaları göstərmək olar. 1). Şirkətin təsis 

edilməsi  və  əsas  prinsiplər  ilə  əlaqədar  normalar 

təsisçi  mənfəətləri  (T K.m.  348);  təsisçilərin  bə-

yanları  (T K.m.349),  təsis  prosesinin  nəzarətçisi 

tərəfindən  verilən  hesabat  (TK.m.351),  şirkətin 

hamıya bərabər davranmasını tələb etmək prinsipi 

(T K.m.357), səhmdarın şirkətə qarşı borclanması-

nın  qadağan  edilməsi  (T K.m.358).  (2).  Đdarə  he-

yəti ilə əlaqədar normalar; ixtisaslaşmış idarə edil-

mənin  təmin  edilməsi  məqsədi  ilə,  idarə  heyəti 

üzvlərinin  səhmdar  olması  şərtinin  ləğv  edilməsi 

(T K.m 359); azınlığa idarə heyətində təmsil olun-

maq  hüququnun  verilməsi  (T K.m.360),  idarə  he-

yət  üzvlərinin  çalışmaları  əsasında  şirkətə təqsirli 

hərəkətləri  ilə  zərər  vurulmasının  sığortalanması 

bazı  şartlarda  şart koşabileceği  kabul  edilme-

lidir. 

ö.  Kurumsal Yönetimi Đlgilendiren 

Düzenlemele r 

T asarı  kurumsal  yönetim  ile  ilgili  olarak  bir 

taraftan  ilkesel  ve  genel hükümler  öngörmüş 

diğer  taraftan  da,  çeşitli  konularda  anılan 

ilkelere uygun düzenlemeler yapmıştır.  

Birinci grupta; SPK’ya tanınan, kurumsal yö-

netim  ilkelerini  derecelendirme  kural  ve  so-

nuçlarını belirleme yetkisi (T K m. 1507); yö-

netim kurulunun şirketi bu açıdan değerlendi-

ren  açıklaması  (T K  m.  375.1/f);  tehlikelerin 

erken teşhisi  komitesi (T K m. 378);  aynı  ko-

nuda  denetçiye  verilen  ikaz  görevi  (TK  m. 

398.2,4);  yönetimin,  yönetim  kurulu  tarafın-

dan  bir  teşkilat yönetmeliği  ile  devri (T K m. 

367);  murahhaslar  (TK  m.  370);  bağımsız  ve 

ulusal  standartlara  göre  yapılması  gereken 

denetim (T K m. 397 vd.) anılabilir. 

Đkinci  grupta  bazı  somut  düzenlemeler  örnek 

olarak  gösterilebilir.  Bunları,  inter alia  şöyle 

sıralayabiliriz. (1) Kuruluş ve tem el ilkelerde: 

Kurucu  menfaatleri  (T K  m.  348),  kurucular 

beyanı (T K m. 349), kuruluş denetçisi raporu 

(T K  m.  351),  eşit  işlem  ilkesi  (T K  m.  357), 

paysahiplerinin  şirkete  borçlanmalarının  ya-

saklanması  (TK  m. 358).  (2)  Yönetim   kurulu 

düzeyinde:  Profesyonel  yönetimi  sağlamak 

amacıyla,  yönetim  kurulu  üyelerinin  paysa-

hibi  olmaları  zorunluğunun  kaldırılması  (T K 

m.  359);  azlığa  yönetim  kurulunda  temsil 

hakkı  (T K  m.  360);  yönetim  kurulu  üyeleri-

nin  görevleri  sırasında  şirkete  kusurlarıyla 

verecekleri  zararın  sigorta  ettirilmesi  (T K m. 

361);  borca  batıklıkta  nesnellik  ve  önlemler 

(T K m. 376 ve 377). (3) Denetleme konusun-

da:  Bağımsızlık,  tarafsızlık,  ulusal  standartta 

denetim. (4) Genel kurul düzeyinde: Devredi-

lemez  yetkilerin  belirlenmesi  (T K  m.  408); 

genel  kurul  iç  yönetmeliği  (T K  m. 419);  or-

gan  temsilcisi,  bağımsız  temsilci,  kurumsal 

temsilci  (T K  m.  428  vd.);  oyda  imtiyazın 

sınırlandırılması  (T K m.  479);  Şeffaflık:  web 

sitesi (T K m. 1502) 

p. Bağlı Nama Yazılı Hisse  Senetle ri 

6762  sayılı  Kanun'un  bağlı  nama yazılı  hisse 

senetleriyle  ilgili  düzenlemesi,  sınırsız  bağ-

lam anlayışına dayanıyordu. Sınırsızlık, şirke-

te  geniş ve  biraz  da keyfî  red  olanakları  sağ-

lıyor,  bu  da  bir  taraftan,  bölünme  kuramına 

---