Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

 

 

89 

 

ĐŞS ĐZLĐK S IĞORTAS I 

Prof. Dr. Haluk Hadi SÜMER 

Selcuq Universiteti, Hüquq Fakültəsi,  

Əmək və Sosyal Təminat Hüququ Kafedrası 

 

I. Ümumi Məlumat 

Fərdi və ya kollektiv surətdə işdən çıxarılan iş-

çilər, əgər qanuni şərtlər varsa, işsizlik sığortası 

ilə  verilən ödəniş və  digər  sosial təminatlardan 

istifadə  edə  bilər.  Đşsizlik  sığortası  müvəqqəti 

bir  müddət  ərzində  işsiz  qalan  sığortalıya “ iş-

sizlik ödənişi” adlanan pul köməkliyidir. Əmək 

haqqını əvəz edən bu ödəniş ilə sığortalı işsizə, 

gəlir  təminatı  verilir.  Bundan  başqa,  işsizlərin 

yeni  işlə təmin olunma və onlara peşə təhsilini 

artırma mövzusunda köməkliklər də göstərilir.  

Đşsizlik sığortası

[1]

 T ürk hüququnda  25.08.1999 

-cu  il  tarixli  və  4447  saylı  qanun  ilə  qəbul 

edilmişdir

[2]

. 4447 saylı Qanunun işsizlik sığor-

tası ilə əlaqədar olan normaları 01.06.2000-ci il 

tarixində qüvvəyə mindi. 

Đşsizlik  sığortası,  4447  saylı  Qanunun  47/c 

maddəsində  nizamlanmışdır.  Buna  görə,  “ bir 

işdə  işləyərkən,  işləmək  arzusuna,  qabiliyyəti-

nə (keyfiyyəti) və sağlamlığa malik olduğu hal-

da,  hər  hansı  bir  qəsd  və  təqsiri  olmadan  işdən 

çıxarılan sığortalılara, işsiz qalmaları səbəbi ilə  

məruz  qaldıqları  gəlir  itkisini  müəyyən  bir 

müddət  ərzində  və  müəyyən  bir miqdarda  ara-

dan qaldırmaq məqsədi ilə sığorta ödənişi  ödə-

nilməsini  əhatə  edən,  sığorta texnologiyası  ilə 

fəaliyyət  göstərən  icbari  sığorta”  kimi  tərif 

vermək mümkündür.  

Sığortalı  işsiz  isə,  “4447  saylı  qanunun  şamil 

edildiyi iş yerində əmək müqaviləsi bağlayaraq 

işləyən və  sığortalı  olaraq  işləyərkən,  bu  qanu-

nun  bəzi  maddələrində  göstərilən  əsaslarla 

işdən  çıxarılan  və  təşkilata  müraciət  edərək 

işləmək  istədiğini  bildirən  şəxsdir.”  (Đşsizlik 

Sığortası  Qanunu  (bundan  sonra  Đş.S.Q  olaraq 

adlandırılacaq).m.47/e). 

Đşsizlik  sığortası  məcburi  sığortanın  bir  növü-

dür.  Başqa  bir  sözlə,  işçiyə  bu  qanunun  şamil 

edilməməsi mümkün deyildir. Đş.S.Q-nun 48-ci 

maddəsinə  görə, “ Đşsizlik  sığortası  məcburidir. 

Bu  qanun  qə bul  edildiyi  tarixdə  işləyən  işçilər 

bu  qanun  qüvvəyə  mindiyi  tarixdən  etibarən, 

yeni  işə  girənlər  isə,  işə  başladıqları  tarixdən 

etibarən  sığortalı  hesab  edilir  (f.1).  506  saylı 

 

 

ĐŞS ĐZLĐK S ĐGORTAS I  

Prof. Dr. Haluk Hadi SÜMER 

Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi,  

Đş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Bölümü 

 

I. Genel Olarak 

Bireysel  veya  toplu  olarak  işten  çıkarılan  iş-

çiler,  eğer  şartları  oluşmuşsa  işsizlik  sigortası 

ile  sağlanan  ödenek ve  diğer  yardımlardan  ya-

rarlanırlar. Đşsizlik  sigortası,  geçici  bir  süre  iş-

siz kalan sigortalıya, işsizlik ödeneği adı altına 

parasal  yardım  sağlar.  Ücretinin  yerine  geçen 

bu  ödenek  ile  sigortalı  işsize  gelir  güvencesi 

sağlanmış  olur.  Ayrıca  işsizlerin  yeni  iş  edin-

meleri  ve  onlara  mesleki  eğitim  görmelerini 

sağlayıcı yardımlar da yapılır.  

Đşsizlik  sigortası

[1]

 T ürk  Hukukunda  25.8.1999 

tarih  ve   4447  sayılı  Kanun  ile kabul  edilmiş-

tir

[2]

.  4447  sayılı  Kanunun  işsizlik  sigortasına 

ilişkin  hükümleri 1.6.2000  tarihinde  yürürlüğe  

girmiştir.  

Işsizlik  sigortası,  4447  sayılı  Kanunun  47/c 

maddesinde  şu  şekilde  tanımlanmıştır: “ Bir  iş-

yerinde  çalışırken,  çalışma  istek,  yetenek,  sağ-

lık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi 

bir  kasıt  ve  kusuru  olmaksızın  işini  kaybeden 

sigortalılara  işsiz  kalmaları  nedeniyle  uğradık-

ları  gelir  kaybını  belli  süre  ve  ölçüde   karşıla-

yan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zo-

runlu  sigortayı”  ifade  eder.  Sigortalı  işsiz  ise, 

“ Bu  Kanun  kapsamına  giren  bir  işyerinde  bir 

hizmet akdine dayalı olarak çalışan ve sigortalı 

olarak  çalışırken  bu  Kanunun  ilgili  maddele-

rinde  belirtilen  nedenlerle  işini  kaybeden  ve 

Kuruma  başvurarak  çalışmaya  hazır olduğunu 

bildiren kimse” dir (Iş S.K.md.47/e). 

Işsizlik  sigortası  zorunlu  bir  sigorta  koludur. 

Başka bir ifade ile işçinin bu kanun kapsamına 

girmemek  gibi  bir  seçim  hakkı yoktur.  Iş  S.K. 

md.48’e  göre,  “ Işsizlik  sigortası  zorunludur. 

Bu Kanun kapsamına giren ve halen çalışmak-

ta olanlar bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte, 

yeni  girenler  ise  işe  başladıkları  tarihten  itiba-

ren  sigortalı  olurlar  (f.1).  506  sayılı  Sosyal 

Sigortalar Kanununun 8 ve 9 uncu maddelerine 

göre  Sosyal  Sigortalar  Kurumuna  bildirilmiş 

olan  işyeri  ve  sigortalılar  Kuruma  da  bildiril-

miş  sayılır (f.2).  Sigortalılığın  başlamasıyla  bir-

---

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

90 

Sosyal  Sığortalar  Qanunun 8-ci və  9-cu    mad-

dələrinə  görə  Sosyal  Sığorta T əşkilatına  (bun-

dan sonra SST ) bildirilən iş yeri və sığortalılar, 

T əşkilata da bildirilmiş sayılır (f.2). Sığortalılıq 

halının  başlanması  ilə  birlikdə,  sığortalılar  ilə 

onların  işyerlərinin  sığorta hüquq  və  vəzifələri 

də qüvvəyə minir (f.3)”. 

II. Đşsizlik Sığortasının Pre dme ti 

Đşsizlik  sığortasının  təminatından  istifadə  edə 

bilmək  üçün  şəxsin  işsizlik  sığortasının  əhatə 

sahəsinə  daxil olması  lazımdır.  Qanunun pred-

meti  46/2-ci  maddədə  nizamlanır.  Bəhs  edilən 

normaya görə işsizlik sığortası göstərişləri, 506 

saylı  Sosyal  Sığortalar  Qanunun  2-ci  maddə-

sində  göstərilən  sığortalılarla  yanaşı  eyni  Qa-

nunun  keçid maddələrindən  olan 20-ci  maddə-

sində  göstərilən  fondlara tabe  olan  sığortalılar 

və “ qarşılıqlılıq”  prinsipinə  istinadən  bağlanan 

müqavilələr  əsasında  çalışan  əcnəbi  işçilərə 

tətbiq edilir. 

506  saylı  Sosyal  Sığortalar  Qanununa  görə 

sığortalı  olan  şəxslərə  işsizlik  sığortası  tətbiq 

edilir.  506  saylı  Qanun  baxımından  sığortalı 

anlayışı,  Qanunun  2-ci  maddəsində  göstərilir. 

Buna  görə, “ Bir əmək  müqaviləsinə əsasən  bir 

və  ya  bir  neçə  işəgötürənə  bağlı  olaraq  çalış-

dırılan işçilər, bu Qanuna görə sığortalı sayılır-

lar  (f.1). 10.7.1941 tarixli  və  4081  saylı  Kənd 

T əsərrüfatı  Məhsullarının  Mühafizəsi  Qanunu-

na  görə  çalışdırılan mühafizə  işçiləri  də  bu  qa-

nuna aiddir”

[3]

. Bu nizamlamaya görə, 506 say-

lı  qanun  baxımından  sığortalı  ola  bilmək  üçün, 

lazım olan şərtlər işsizlik sığortası üçün də tət-

biq edilir

[4]

.      

Đşsizlik  Sığortası  Qanunu,  digər  tərəfdən  bu 

Qanunun kimlərə tətbiq edilməyəcəyini də tən-

zimləyir. Bəhs edilən Qanunun 46/3-cü maddə-

sinə  görə,  “ 506  saylı  Sosyal  Sığortalar  Qanu-

nun  3-cü  maddəsinə  görə  sığortalı  sayılmayan-

lar  Sosial  T əminat  Təşkilatlarından  yaşa  görə 

aylıq  alaraq  sosyal təminat  dəstək  sığorta haq-

qını  ödəyərək  və  ya  ödəmədən  çalışan  işçilər 

və  657  saylı  Dövlət  Məmurları  Qanunu,  926 

saylı T ürk  Silahlı  Qüvvələri Personal  Qanunu, 

3269  saylı  Mütəxəssis  Gizir  Qanunu,  3466 

saylı Mütəxəssis Gizir Qanunu, 3466 saylı Mü-

təxəsis Jandarma Qanunu, 2802 saylı Hakimlər 

və  Prokurorlar  Qanunu,  2547  saylı  Ali  Təhsil 

Personal  Qanunu,  233  və  399  saylı  Qanun 

Qüvvəsindəki  Qərarnamələr  ilə  196  saylı  Qa-

nun Qüvvəsindəki Qərarnaməyə tabe olan döv-

lət təşkilatlarının Təşkilat  Qanunlarındakı nor-

malara  görə  müqaviləli  personal  statusunda 

likte,  sigortalılar  ile  bunların  işverenlerinin  si-

gorta hak ve yükümleri de işlemeye başlar (f.3).” 

II. Đşsizlik Sigortasının Kapsamı 

Issizlik sigortası yardımdan yardımlarından ya-

rarlanabilmek  için  Işsizlik  Sigortasının  kapsa-

mında  yer  almak  gerekir.  Kanunun  kapsamı, 

46/2.  maddesinde  belirtilmiştir.  Sözü  edilen 

hükme  göre,  işsizlik  sigortası  hükümleri,  506 

sayılı Sosyal  Sigortalar Kanununun 2 nci mad-

desinde  belirtilen  sigortalılar  ile aynı  Kanunun 

geçici  20 nci  maddesinde  açıklanan  sandıklara 

tabi sigortalılar ve mütekabiliyet esasına dayalı 

olarak  yapılan  anlaşmalara  göre  çalışan  ya-

bancı işçiler hakkında uygulanır. 

506  sayılı  Sosyal  Sigortalar  Kanununa  göre 

sigortalılık  niteline  sahip  olan  kişiler,  işsizlik 

sigortasının  kapsamında  yer  alır.  506  sayılı 

Kanun  açısından  sigortalı kavramı  Kanunun  2. 

maddesinde  tanımlanmıştır.  Buna  göre,  “ Bir 

hizmet  akdine  dayanarak  bir  veya  birkaç  işve-

ren  tarafından  çalıştırılanlar  bu  kanuna  göre 

sigortalı  sayılırlar  (f.1).  10.7.1941  tarihli  ve 

4081  sayılı  Çiftçi  Mallarının  Korunması  Hak-

kındaki  Kanuna  göre  çalıştırılan  Koruma 

Bekçileri  bu  Kanuna tabidir”

[3]

.  Bu  düzenleme 

karşısında,  506  sayılı  Kanun  açısından  sigor-

talılık  niteliğini  kazanabilmek  için  gereken 

şartlar, işsizlik sigortası kapsamı için de geçer-

lidir

[4]

.  

Işsizlik  Sigortası  Kanunu,  ayrıca  bu  Kanun 

bakımından kimlerin kapsam dışı olacağını dü-

zenlemiştir.  Anılan  Kanunun  46/3.  maddesine 

göre, “ 506  sayılı  Sosyal  Sigortalar  Kanunun  3 

üncü  maddesinde   sigortalı  sayılmayanlar,  sos-

yal güvenlik kuruluşlarından yaşlılık aylığı alıp 

da sosyal güvenlik destek primi ödeyerek ya da 

ödemeksizin  çalışanlar  ve  657  sayılı  Devlet 

Memurları  Kanunu,  926  sayılı  T ürk  Silahlı 

Kuvvetleri  Personel  Kanunu,  3269  sayılı  Uz-

man  Erbaş  Kanunu,  3466  sayılı  Uzman  Erbaş 

Kanunu, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu, 

2802  sayılı  Hakimler  ve  Savcılar  Kanunu, 

2547  sayılı  Yüksek  Öğretim  Personel  Kanunu, 

233 ve  399  sayılı  Kanun  Hükmünde  Kararna-

meler  ile  190  sayılı  Kanun  Hükmünde  Karar-

nameye  tabi  kamu  kuruluşlarının  teşkilat 

kanunlarındaki hükümlere göre sözleşmeli per-

sonel statüsünde çalışanlar ile 657 sayılı Devlet 

Memurları  Kanununa  göre  geçici personel  sta-

tüsünde  çalışanlar  bu  Kanun  kapsamına  dahil 

değildir”. 

---