“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum
71
d. Şirkətlə r Qrubu
Bu hissə dəki digər bir yenilik isə, “ şirkətlər top-
luluğu (qrubu)” termini ilə, bağlı müəssisələr hü-
ququnun tənzimlənməsidir. Bu tənzimlənmə, əsas
(ana) və köməkçi (bala) şirkətlər arasındakı müna-
sibətləri, şəffaflıq, hesab verilməsinin mümkün-
lüyü və mənfəətlər tarazlığı (mütənasibliyi) baxı-
mından edilmişdir. Qismən, Almaniya Paylı Or-
taqlıq Qanunundan istifadə edildiyi kimi, Forum
Europeanın bu sahədəki fikirlərindən də istifadə
edilərək hazırlanan normalar ilə, yeni pay sahib-
liyi (səhmdarlıq), xüsusilə məhkəmədə iddia qal-
dırmaq hüquqları genişləndirildi və yeni məsuliy-
yətlər nəzərdə tutuldu.
2. Tam Ortaqlıq və Komandit Ortaqlıq
T am ortaqlıq və komandit ortaqlıqlar sahəsində,
Avropada və xüsusilə bu məhfumların mənbəyi
olan Đsveçrədə mühüm dəyişiklik edilməyib. Bun-
dan başqa, bu sahələrdə dəyişikliyin həyata ke-
çirilməsini məcburi edən hər hansı nəzəri və prak-
tik yenilik də yoxdur. Şəxs ortaqlıqları, bu günə
qədər AET və AĐ-nın maraq dairəsinə daxil ol-
madı. Hər iki şirkət növünün xitab etdiyi kütlədə
də genişlik, artış meydana gəlmədi. Əksinə, şəxs
şirkətlərinin sayı gün keçdikcə azaldı. Bu kasıb
KOBĐ-lər baxımından da etibarlıdır. Çünki,
KOBĐ-lər də məsuliyyəti məhdud olan bir şirkət
növünün seçilməsi üçün yetərli səbəb deyildir.
Buna görə də tam və kommandit ortaqlıqlarda
təcrübə əsasən mühafizə edildi və dəyişikliklər
səhvlərin düzəldilməsi, boşluqların doldurulması
və müəyyən olmayan məsələlərin açıqlanması
formasında oldu.
Hər iki şirkətlə əlaqədar, 6762 sayılı Qanunda səs-
vermə hüququ və şirkət qərarları mövzusunda hər
hansı bir norma yoxdur. Layihə, bu boşluğu da
doldurdu. Şirkət hesablarının yoxlanılması və gə-
lirin təsbit edilməsi mövzusunda da çağdaş qay-
dalar nizamlandı. Nəzarətin andlı maliyyə müşa-
virləri ilə “ sərbəst mühasib olan maliyyə müşa-
virləri” tərəfindən aparılacağı nəzərdə tutuldu.
Bundan başqa, qanunda şirkətdən çıxan ortağın
köhnə borclarından məsul tutulmasına dair xüsusi
iddia müddətləri nəzərdə tutuldu.
Məhdud məsuliyyət qaydasını mənimsəyən şirkət
növü olan Almaniyanın məşhur “Məhdud Məsu-
liyyətli Cəmiyyət və Ortağı Kommandit Şirkət”
(GMB.HG.Co. K G.) növünə qanunda yer veril-
mədi. Bu şirkət növü Đsveçrədə, Fran sada, hətta
ABŞ- da məşhurlaşmış bir şirkət növüdür. T ür-
kiyədə demək olar ki, heç tanınmayan bu modeli
tənzimləyən başqa bir ölkə yoxdur. Layihə sər-
mayəsi paylara, (səhmlərə) ayrılmış şirkəti 6762
sayılı Qanunda olduğu kimi tənzimləndi.
Böylece sermayenin korunması ve güvenliği
ilkesine uygun bu düzenleme ile uygulamada
çok sık görülen aksaklıklar giderilmeye çalı-
şılmıştır.
c. Birleşme , Bölünme, Tür De ğiştirme
Şirketlerin birleşmeleri, bölünmeleri ve tür
değiştirmeleri ayrıntılı bir şekilde ve AT yö-
nergelerine uygun olarak düzenlenmiştir. Ge-
tirilen yeni hükümlerle sadece sözkonusu ya-
pısal değişikliklerin güvenli, şeffaf ve basit
bir işlemler zinciri içinde gerçekleşmeleri
sağlanmakla kalınmamış, aynı zamanda, ala-
caklılar ve diğer hak ve menfaat sahipleri de
korunmuştur. Ayrıca işçilerin devralan şirkete
geçişleri, hakları ve sorumlulukları da ayrın-
tılı hükümlere bağlanmıştır.
d. Şirketle r Topluluğu
Bu bölümün bir diğer yeniliği "şirketler top-
luluğu" terimi altında bağlı işletmeler huku-
kunun düzenlenmesidir. Düzenleme ile, ana
ve yavru ortaklıklar arasındaki ilişkiler, şef-
faflık, hesap verilebilirlik ve menfaat dengesi
temelinde kurallara bağlanmıştır. Kısmen
Alm. POK'dan esinlenen, Forum European'ın
bu konudaki görüşlerinden de yararlanan bu
hükümlerle, yeni paysahipliği, özellikle dava
hakları getirilmiş ve yeni sorumluluk halleri
öngörülmüştür.
2. Kollektif ve Komandit Şirke tler
Kollektif ve komandit şirketler alanında, Av-
rupa'da özellikle kaynak Đsviçre Borçlar Ka-
nununda herhangi bir önemli değişiklik yapıl-
mamıştır. Zaten bu hukuklarda değişiklik
yapmayı gerektirebilecek herhangi bir teorik
ve dogmatik gelişme olmamıştır; öğretide de
dikkate değer bir açılım yoktur. Şahıs şir-
ketleri bugüne kadar AET 'nin ve AT 'ın da ilgi
alanı dışında kalmıştır. Her iki şirket türünün
hitap ettiği kitlede de genişleme olmamış,
aksine şahıs şirketi türüne ilgi azalmıştır. Bu
anlayış KOBĐ'ler yönünden de geçerlidir.
Çünkü, KOBĐ'lerin de sorumluluğu sınırlı
olmayan bir şirketi tercih etmeleri için ikna
edici bir sebep mevcut değildir. Bu nedenlerle
kollektif ve komandit şirketlerde birikim esas
itibariyle korunmuş ve değişiklikler, yanlış-
ların düzeltilmesine, boşlukların doldurulma-
sına ve belirsiz noktaların açıklığa kavuştu-
rulmasına özgülenmiştir.
Her iki şirkette de, 6762 sayılı Kanun, oy
hakkı ve şirket kararları konusunda suskun-
dur. T asarı bu boşluğu da doldurmuş, şirket