“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum
43
mış sayıldığını nəzərdə tutan və istehlakçının,
müqavilənin uzadılmaması haqqında iradəsini
ifadə etməsi üçün, sona çatacağı tarixdən sonra
çox uzun bir müddət müəyyən edən şərtlər,
9. Đstehlakçının müqavilənin bağlanılmasından
əvvəl faktiki olaraq haqqında məlumat əldə
etməsi mümkün olmayan müqavilə şərtlərinin,
əksi sübut edilməyəcək şəkildə qəbul etdiyini
göstərən şərtlər,
10. Satıcı, təmin edən və ya kredit verən şəxsin
müqavilə şərtlərinin tək tərəfli olaraq və mü-
qavilədə göstərilən mühüm səbəblərdən biri
mövcud olmadığı halda, dəyişdirilə biləcəyinə
dair şərtlər,
11. Satıcı, təmin edən və ya kredit verən şəx-
sin, təhvil verəcəyi əmlakın və ya icra edəcəyi
xidmətin xarakterini tək tərəfli olaraq və əsaslı
(haqlı) səbəb olmadan, dəyişdirilə biləcəyinə
dair şərtlər,
12. Satıcı, təmin edən və ya kredit verən şəxsin
qiyməti, icra vaxtı müəyyənləşdiriləcəyini və
ya artıra biləcəyini nəzərdə tutan və istehlak-
çıya axırıncı qiymətin, müqavilənin bağlanıl-
ması mərhələsində təsbit edilən qiymətdən çox
yüksək olması halında müqavilədən imtina hü-
ququ verməyən şərtlər,
13. Satıcı, təmin edən və ya kredit verən şəxsə
təhvil verilən əmlakın və ya icra edilən xid-
mətin müqavilənin şərtlərinə uyğun olub-olma-
dığını təsbit etmək hüququ və ya müqavilənin
hər hansı bir şərtinin necə təfsir ediləcəyinə
dair müstəsna hüquq verən şərtlər,
14. Satıcı, təmin edən və ya kredit verən şəxsin
təmsilçilikləri tərəfindən qəbul edilən məsuliy-
yətlərin (öhdəliklərin) yerinə yetirilməsini məh-
dudlaşdıran və ya bu öhdəliyi müəyyən bir
forma şərtinə əməl edilməsinə tabe tutan şərtlər,
15. Satıcı, təmin edən və ya kredit verən şəxsin
öhdəliklərini yerinə yetirməməsinə baxmaya-
raq, istehlakçının bütün öhdəliklərini yerinə
yetirmək məcburiyyəti olduğuna dair şərtlər,
16. Satıcı, təmin edən və ya kredit verən şəxsə,
istehlakçı baxımından təminatların azalması
nəticəsini meydana gətirməsinə baxmayaraq,
istehlakçının icazəsini almadan müqavilə mü-
nasibətinin başqa bir şəxsə verilməsinə (devr
edilməsinə) dair hüquqlar verən şərtlər,
17. Đstehlakçının məhkəməyə müraciət etmək
və ya başqa yollardan istifadə etmək hüququnu
ortadan qaldıran və ya məhdudlaşdıran xüsusilə
onun hüquqda (qanunvericilikdə) nəzərdə tutul-
şartlarını, aksi ispat edilemeyecek şekilde
kabul ettiğini gösteren şartlar,
10. Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin söz-
leşme şartlarını tek taraflı olarak ve sözleş-
mede belirlenmiş olan önemli sebeplerden bir
olmaksızın değiştirebileceğine ilişkin şartlar,
11. Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin, teslim
edilecek olan malın veya ifa edilecek olan hiz-
metin niteliklerini tek taraflı olarak ve haklı
bir sebep olmaksızın değiştirebileceğine iliş-
kin şartlar,
12. Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin, seme-
ni, ifa anında tespit edeceğini veya yükselte-
bileceğini öngören ve tüketiciye nihai fiyatın,
sözleşmenin kurulması anında tespit edilen
fiyata nazaran çok yüksek olması halinde
sözleşmeden dönme hakkı tanımayan şartlar,
13. Satıcı, sağlayıcı veya kredi verene, teslim
edilen malın veya ifa edilen hizmetin sözleş-
me koşullarına uygun olup olmadığını tespit
etme hakkı veya bir sözleşme şartının nasıl
yorumlanacağı konusunda münhasır yetki ve-
ren şartlar,
14. Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin temsil-
cileri tarafından üstlenilen sorumlulukları ye-
rine getirme yükümlülüğünü sınırlandıran
veya bu yükümlülüğü belli bir şekil şartına
uyulmuş olmasına bağlıyan şartlar,
15. Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin yü-
kümlülüklerini yerine getirmemesine rağmen
tüketicinin bütün yükümlülüklerini yerine
getirmek zorunda olduğuna ilişkin şartlar,
16. Satıcı, sağlayıcı veya kredi verene, tüketici
açısından teminatların azalması sonucunu do-
ğuracak olmasına rağmen, tüketicinin onayını
almadan, sözleşme ilişkisini devretme hakkı
veren şartlar,
17. T üketicinin mahkemeye gitme veya başka
başvuru yollarını kullanma imkanını ortadan
kaldıran veya sınırlandıran, özellikle onun hu-
kuki düzenlemelerde öngörülmemiş bir hake-
me müracaatını öngören, gösterebileceği delil-
leri ölçüsüz derecede sınırlandıran veya mev-
cut hukuki düzen uyarınca diğer tarafta olan
ispat külfetini ona yükleyen şartlar.
b. (7), (10) ve (12 nci) alt bentlerin uygulama
alanı
“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium
44
mayan bir hakimə müraciət etməsini nəzərdə
tutan, irəli sürdüyü sübutları ölçüsüz bir şəkildə
məhdudlaşdıran və ya mövcud hüquqi sistemə
görə, digər tərəfin üstündə olan sübut etmək
vəzifəsini ona yükləyən şərtlər,
b. (7), (10) və (12)-ci alt bəndlərin tətbiq edil-
məsi.
1. (7-ci alt bənd) maliyyə (finansman) xidməti
göstərən şəxslərə müddətsiz bir müqaviləni tək
tərəfli və mühüm bir səbəbin mövcud olması
halında vaxt vermədən ləğv etmək hüququnu
verən şərtlərə mane deyildir. Önəmli olan,
təmin edən şəxsin bu vəziyyət haqqında isteh-
lakçıya dərhal məlumat (xəbər) vermək bor-
cunun olmasıdır.
2. (10-cu alt bənd), maliyyə xidməti göstərən
şəxslərə, istehlakçı tərəfindən ödənilən və
istehlakçıya ödənilən faiz nisbətlərini və ya
maliyyə xidmətlərinin digər bütün xərclərinin
qiymətini haqlı əsasların mövcud olması ha-
lında əvvəlcədən xəbərdar etmədən dəyişdirmə
hüququnu verən şərtlərə maneə deyildir. Əsas
önəmli olan, təmin edən şəxsin bu vəziyyət
haqqında istehlakçıya dərhal xəbər vermək
borcunun və istehlakçının da müqavilənin dər-
hal ləğv etmək hüququnun olması lazımdır.
10-cu alt bənd bundan başqa, peşə sahibinə,
müddərtsiz bir müqaviləni tək tərəfli olaraq
dəyişdirmək hüququnu verən şərtlərə də mane
deyildir. Önəmli olan, təmin edən şəxsin bu və-
ziyyət haqqında istehlakçıya vaxtında xəbər
vermək borcunun olması və istehlakçının mü-
qaviləni ləğv etmək hüququnun olmasıdır.
3. 7, 10 və 12-ci alt bəndlər aşağıdakı əqdlərə
tətbiq edilmir.
- Qiyməti birja kvotasına və indeksinə və ya
sərmayə bazarındakı məzənnə oynamalarından
asılı olan təmin edən şəxsin müdaxiləsi (təsiri)
olmadan dəyişə bilən daşınar dəyərlərə, maliyə
vasitələrinə və ya digər mal və xidmətlərə dair
əməliyyatlara şamil edilmir.
- Xarici valyutanın alınmasını və satılmasını,
xarici valyuta məzənnəsi üstündən səyahət çek-
ləri və ya beynəlxalq poçt tapşırıqları əməliy-
yatlarına şamil edilmir.
4.12-ci alt bənd, hüquqa uyğun olması və qiy-
mət dəyişdirilməsi qaydası daxilində açıq bir
şəkildə təsbit edilməsi şərti ilə qiymət indeksi
şərtlərinə mane deyildir.
1. (7 nci alt bent,) finans hizmetleri ifa eden-
lere süresiz bir sözleşmeyi tek taraflı ve önem-
li bir sebebin varlığı halinde süre vermeksizin
feshetme hakkını tanıyan şartlara engel
değildir, yeter ki sağlayıcının, bu durumdan
tüketiciyi derhal haberdar etme yükümlülüğü
bulunsun.
2. (10 uncu alt bent,) finans hizmeti ifa eden-
lere, tüketici tarafından ödenecek veya tüketi-
ciye ödenecek faiz oranlarını veya finans hiz-
metlerinin diğer bütün masraflarının bedelini
haklı sebeplerin varlığı halinde önceden
bildirmeksizin değiştirme hakkı veren şartlara
engel değildir, yeter ki sağlayıcının, bu du-
rumdan tüketiciyi derhal haberdar etme
yükümlülüğü ve tüketicinin sözleşmeyi derhal
feshetme hakkı bulunsun.
(10) uncu alt bent ayrıca, meslek sahibine, sü-
resiz bir sözleşmenin hükümlerini tek taraflı
olarak değiştirme hakkı tanıyan şartlara engel
değildir, yeter ki sağlayıcının bu durum dan
tüketiciyi vaktinde haberdar etme yükümlü-
lüğü ve tüketicinin sözleşmeyi feshetme hakkı
bulunsun.
3. (7), (10) ve (12 nci alt bentler) aşağıdaki
işlemlere uygulanmazlar:
- Fiyatı borsa kotasyonuna veya endeksine
veya sermaye piyasasındaki kur oynamalarına
bağlı olarak, sağlayıcının müdahalesi olmak-
sızın değişebilen menkul kıymet, finansal araç
veya diğer mal ve hizmetlere ilişkin işlemlere.
- Yabancı paranın alımına veya satımına, ya-
bancı para değeri üzerinden seyahat çekleri
veya milletlerarası posta havalelerine.
4. (12 nci alt bent) hukuka uygun olmaları ve
fiyat değişikliği yönteminin içinde açıkça ta-
nımlanmış olması koşuluyla fiyat endeksi şart-
larına engel değildir”.