Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
53 YENĐ TÜRK TĐC ARƏT QAN UNU LAYĐHƏS ĐNĐ HAZIRLAYAN FAKTORLAR, LAYĐHƏNĐN HAZIRLANMAS I VƏ LAYĐHƏNĐN ÜMUMĐ TƏHLĐLĐ Prof. Dr. Sami KARAHAN Səlcuq Universiteti, Hüquq Fakültəsi, Ticarət Hüququ Kafedrasının müdiri
GĐRĐŞ 01 Yanvar 1957-ci il tarixindən bəri tətbiq edilən 6762 sayılı “T ürk T icarət Qanunu” dövrün ehti- yacları nəzərə alınmaqla, həmin dövrün ən yaxşı ticarət qanunları əsasında Prof. Dr. Hirch tərə- findən hazırlandı. 6762 sayılı Qanun tətbiq edil- diyi 20-ci əsrin ikinci yarısı, bir ticarət qanunu üçün mühüm sayılan fövqaladə hadisələrin mey- dana gəldiyi bir dövr idi. Belə ki, həmin dövr ər- zində, Avropa Đqtisadi Đttifaqı (AĐĐ) olaraq fəaliy- yətə başlayan Avropa Bütünləşmə Layihəsi, Avropa Topluluğu mərhələsini keçdikdən sonra, Avropa Đttifaqı (AĐ) formasını aldı. Demək olar ki, bu ittifaq, layihə formasında olan və federasiya prinsipini mənimsəyən “ Avropa Üçün Vahid Konstitusiyanın Hazırlanması Sazişi Layihəsini”, Đttifaqa üzv olan dövlətlərdə referenduma təqdim edilmə və ya milli hüquqları baxımından qəbul edilmə mərhələsinə çatıb. Avropa Đttifaqı, həm iqtisadi, həm ticari və həm də siyasi bir güc olmaqla birlikdə, maddi hüquq normalarını qəbul edən “ dövlətlər üstü” bir ittifaq- dır. Bu ittifaqın qəbul etdiyi “ maddi hüquq nor- malar” arasında 6762 sayılı Qanunun beş kitabını da maraqlandıran mövzular mühüm yer tutur. Bəhs edilən Avropa Hüququ xüsusilə, ticarət şir- kətləri, sərmayə bazarı və ticarət müəssisəsi, dəniz və quru nəqliyyatı və sığorta sahəsində özünü bi- ruzə verir. Bu prosesin 6762 sayılı Qanuna bir- başa təsir etməməsi mümkün deyildi. Bundan başqa, T ürkiyə 1960-cı illərdən bəri Avropa Đqtisadi Əməkdaşlıq T əşkilatının üzvü- dür. T ürkiyənin, 11 Dekabr 1999-cu il tarixindəki Helsinki Sammitində (Zirvəsində) AĐ-ına tam üzvlüyünə olmasına namizəd olması ilə, “ acquis communautaire”nin T ürkiyə Hüququna daxil edil- məsi vacib hala gəldi. 6762 sayılı Qanunu əvəz edən, Yeni T ürk T icarət Qanununun hazırlanması da bu ehtiyacdan irəli gəldi. Bundan başqa, texnologiyanın sürətlə inkişaf et- məsi, Avropa Đttifaqı ilə birlikdə Avropa Đqtisadi
TAS ARIS INI HAZIRLAYAN FAKTÖRLER, TAS ARIN IN HAZIRLANIŞ I VE TAS ARIYA GEN EL BĐR BAKIŞ
Prof.Dr.Sami KARAHAN Selçuk Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Başkanı
GĐRĐŞ 1 Ocak 1957 tarihinden beri yürürlükte olan 6762 sayılı “T ürk T icaret Kanunu” o zamanın en iyi ticaret kanunları emsal alınmak ve ça- ğın ihtiyaçları da göz önünde bulundurulmak suretiyle Prof. Dr. Hirsch tarafından hazırlan- mıştı. 6762 sayılı Kanunun uygulandığı 20. yüzyılın ikinci yarısı, bir ticaret kanunu için önemli ve bir anlamda sıradışı diye nitelendi- rilebilecek olayların cereyan ettiği bir zaman dilimidir. Bu süre içinde, Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) olarak hayata başlayan Avrupa bütünleşmesi projesi, Avrupa Toplu- luğu aşamasından geçtikten sonra Avrupa Birliğine ulaşmış ve bu Birlik henüz tasarı halinde bulunan, federalizm ilkesinin kendi- sini kuvvetle hissettirdiği “Avrupa Đçin Bir Anayasa Oluşturan Antlaşma Tasarısı"nın üye devletlerde referanduma sunulması veya ulusal hukuklarına göre kabul edilmesi aşa- masına varmıştır. Avrupa Birliği, ekonomik, ticarî ve siyasî bir güç olmak yanında, aynı zamanda maddî hu- kuk kuralları koyan uluslarüstü bir topluluk- tur. Bu Birliğin koymuş bulunduğu maddî hukuk kuralları arasında 6762 sayılı Kanunun beş kitabını da ilgilendiren konular oldukça büyük bir yer tutmaktadır. Sözkonusu Avrupa hukuku, özellikle ticaret şirketleri, sermaye piyasası ve ticarî işletme alanlarında yoğun, deniz ile kara taşımacılığında ve sigortada kendisini hissettirebilecek düzeydedir. Bu oluşumun, 6762 sayı-lı Kanunu doğrudan etkilememesi imkânsızdır. Kaldı ki, T ürkiye 1960'lardan beri AET 'nin ortak üyesidir. Ülkemiz 11 Aralık 1999'da Helsinki Zirvesinde tam üye adayı olmak ko- numunu kazanınca acquis comm unautaire'nin T ürk hukukuna aktarılması gerekli hâle gel- miştir. 17 Aralık'ta T ürkiye ile müzakerelerin 3 Ekim 2005 tarihinde başlaması Konsey “Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium
54 Şurasının və NAFT A kimi təşkilatların da fəaliy- yətə başlaması və nəhayət Dünya T icarət T əşkila- tının fəaliyyətə başlaması da T ürk T icarət Qanu- nunu bir başa maraqlandıran yeniliklərdəndir. Çünki, bu təşkilatlar da beynəlxalq və “ dövlətlər- üstü” mahiyyətdə maddi hüquq normalarını qəbul edə bilirlər. Ayrıca, Yeni T ürk T icarət Qanununun hazırlan- masına istehlakçı hüquqlarının müdafiəsi, xalq pay sahibliyi, demokratiyanın inkişafı, elektronik variantda əqdlərin bağlanmasının artması, ekolo- giya problemlərinin nəqliyyatçının məsuliyyətinə təsir etməsi və bir istehlakçı olaraq sığortalının müdafiə olunması, kimi xüsusi səbə blər mühüm təsir göstərdi. Məqalədə, T ürk T icarət Qanununun tarixçəsinə yer verilib, həmin Qanuna və hazırlanmış Layi- həyə dair təhlillər aparıldığı kimi, müxtəlif elmi fikirlər də irəli sürülüb. 1. Türkiyə də Respublikanın elan edilməsindən ə vvəlki dövr T ürk T icarət Hüququnun tarixi inkişafı ilə əlaqə- dar mənbə tapmaq çox çətindir. Xüsusilə, Đslam- dan əvvəlki dövrə dair mənbəyə rast gəlmək de- mək olar ki mümkün deyil. T əxminən 1000 illik bir dövr ərzində tətbiq edilən Đslam Hüququnda T icarət Hüququ ayrı bir hüquq sahəsi kimi formalaşmayıb. Lakin, Ticarət Hüqu- quna dair normalar Đslam hüququnun dördlü təsni- fatı içində yer alan “Muam elat” bölməsində qis- mən tənzimlənib. Şirkətlər hüququna dair norma- lar yenə həmin hissədə “Kitab-üş Şirkət” başlığı altında tənzimləndiyi halda, ticarət hüququnun digər mövzularına isə, əqdlərə dair hüquq qayda- larının tətbiq ediləcəyi nəzərdə tutulub. Məsələn, təkcə tacirlər deyil, borcunu ödəyə bilməyən (ödə- mə qabiliyyəti olmayan) bütün qadın və kişilər iflas (müflisləşmiş) edə bilər. Dolayısıyla, Đslam hüququnda tacirlərə (sahibkar- lara), sahibkarlıq fəaliyyətinə və ya ticarət əqdləri- nə yaxud ticarət müəsissələrinə tətbiq edilən ayrı və sərbəst bir hüquq sahəsi mövcud deyildi. Bu kimi fəaliyyətlərə adi işlərə tətbiq edilən normalar şamil edilir. Bununla birlikdə, bu vəziyyət sahib- karların özlərinə xas normaları qəbul etmələrinə mane olmadı. Hüquqa uyğun adət-ənənələr və ulul-əmrin nizam- lamaları ilə xüsusi normalar qəbul etmək mümkün idi. Bunun nəticəsidir ki, T ənzimatdan əvvəl hər sahibkar qrupunun özlərinin seçdikləri kəndxu- daları və həmin kəndxudaların rəhbərliyində olan tarafından karara bağlanınca bu gereklilik, zorunluluk halini almıştır. 6762 sayılı Kanu- nun yerini alacak yeni bir T ürk T icaret Kanu- nu hazırlanması da bu zorunluluğun kapsamı içindedir. Bunun dışında teknolojideki baş döndürücü değişiklikler, AB yanında, Avrupa Ekonomik Alanı ve NAFTA gibi birliklerin çalışmaya başlamaları ve nihayet Dünya T icaret Örgü- tünün faaliyete geçmesi de T ürk T icaret Ka- nununu doğrudan ilgilendiren gelişmeler ara- sında yerini almıştır. Çünkü, bu birlikler de uluslararası veya uluslarüstü nitelikte maddî hukuk kuralları koymuşlardır. Yeni bir T ürk T icaret Kanunu yapılmasının bunun dışında tüketicinin korunması, halk paysahipliğinin ve demokrasisinin gelişmesi, elektronik ortamda hukukî işlem kurmanın yaygınlık kazanması, çevre ve deniz kirlilik- lerinin taşıyıcının sorumluluğunu etkilemesi ve bir tüketici olarak sigortalının özel olarak korunması gibi çok özel sebepleri vardır. Elli yıllık uygulamasında 6762 sayılı Kanun pek az değiştirilmiş, hiçbir değişiklik reform niteliği taşımamıştır. Oysa katılmayı hedef- lediğimiz AB'-de her üye ülkenin kanunu en az elli defa de ğiştirilmiştir. Bu değişikliklerin birçoğu reform düzeyindedir. Aşağıda sırasıyla önce T ürk T icaret Kanunu- nun tarihi gelişimine, sonra mevcut kanuna ve sonra da T asarıya ilişkin görüş ve değerlen- dirmelere yer verilecektir. 1. Cumhuriyet Öncesi Dönem T ürk ticaret hukukunun tarihi gelişimine dair kaynak bulmak son derece zordur. Özellikle Đslamiyet’ten önceki döneme ait bilgi bulmak çok zordur. Yaklaşık 1000 yıl süreyle uyguladığımız Đs- lam hukukunda, ticaret hukuku bağımsız bir dal niteliğini haiz değildir. T icaret hukukuna ilişkin kurallar Đslam hukukunun dörtlü tasni- fi içerisinde yer alan Muam elat bölümde kıs- men düzenlenmiştir. Şirketler hukukuna iliş- kin hükümler bu kısımda kitab-üş şirket altın- da yer alırken, ticaret hukukuna ilişkin diğer konular normal işlemlere uygulanan hukuka tabi tutulmuştur. Örneğin, iflas sadece tacirle- re münhasır olmayıp, borcunu ödemekten aciz olan kadın-erkek herkes hakkında geçerlidir. Dolayısıyla, Đslam hukukunda günümüz deki anlamda, tacirlere, ticarî iş veya işlemlere ve- Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|