Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

58 

bir  komissiya  da  bu  mövzuda  müxtəlif  mülahi-

zələr irəli sürdü. Bu mülahizələri əsasən iki yöndə 

təhlil  etmək  olar.  Birinci  qrup,  Đsveçrə  Borclar 

Qanunun  1936-cı  il  tarixində  dəyişdirilən  3-5-ci 

hissələrinin tərcümə edilərək,  eyni  formada  qəbul 

edilməsini  müdafiə  edirdi.  Đkinci  qrup  isə,  qüv-

vədə  olan  qanunun  dəyişdirilərək  və  əlavələr  də 

edilərək qəbul edilməsini müdafiə edirdi. Bu məq-

sədlə;  1938-ci  il  tarixində  Ədliyyə  Nazirliyinin 

rəhbərliyində  bir  komissiya  quruldu.  Lakin,  apa-

rılan  uzun  müddətli  çalışmalardan  bir  nəticə  əldə 

edə bilməyən komissiya dağıldı. Bu  dövrdə, Đkinci 

Dünya  Müharibəsinin  də  başlanması,  qanun  layi-

həsi hazırlanması çalışmalarına fasilə verilməsi ilə 

nəticələndi. 

Nəhayət  1946-cı  ildə  Ədliyyə  Naziri,  Prof.  Dr. 

Hirşə  yeni  bir  Ticarət  Qanunu  layihəsini  hazır-

lamaq  vəzifəsini  verdi.  Prof.  Dr.  Hirş  tərəfindən 

hazırlanan  layihə  Ədliyyə  Nazirliyinin  vəzifələn-

dirdiyi  hakimlər tərəfindən  məzmun,  qrammatika 

və  üslub  baxımından  yoxlanıldı  və  1948-ci  ildə 

Ədliyyə Nazirliyinə təqdim edildi.  

Bu  layihə  üç  il  boyunca  çap  edilməyərək,  giz-

lədildi.  Həmin  Layihə  17.2.1951-ci  il  tarixində 

Ədliyyə  Naziri  Xəlil  Özyörükün təklifi  ilə  Vəkil-

lər  Heyətində (Nazirlər  Kabinetində)  qəbul  edilən 

qərarla  T BMM-nə  təqdim  edildi.  T BMM-nin 

Ədalət  Daimi  Komissiyasında,  bir  köməkçi  ko-

missiya  da  qurularaq  layihə  yoxlanıldı.  Seçki 

dövrünün  1954-cü  ildə  sona  çatması  səbəbi  ilə 

hazırlanan layihə qanunlaşmadı və yenidən Ədliy-

yə Nazirliyinin Daimi Komissiyasına təqdim edil-

di və 1956-cı ilə qədər həmin komissiyada qaldı. 

Lazımi  yoxlama  və  düzəltmə  imkanı  tapmadan 

Ədliyyə  Nazirliyinin  Daimi  Komissiyasında  və 

Nazirlər Kabinetinin Daimi Komissiyasında qəbul 

edilən  layihə  15.06.1956-cı  il  tarixində  T BMM-

nin  ümumi  heyətinə  təqdim  edildi.  15  gün  olan 

yoxlama müddəti ərzində hər hansı bir dəyişdirmə 

təklifi  verilmədiyi  üçün,  1745  maddədən  ibarət 

olan T ürk T icarət  Qanun  Layihəsi  ilə  49 maddə-

dən ibarət T ürk T icarət Qanunu T ətbiq Şəkli Haq-

qındakı  Qanun  layihəsi  29.06.1956-cı  il tarixində 

T BMM-nin  ümumi heyətdə  alınan  qərar  ilə  qəbul 

edildi və bununla 6762 saylı T ürk Ticarət Qanunu 

1 Yanvar 1957-ci il tarixində qüvvəyə mindi. 

6762 sayılı bu  qanun dil, terminlər, ifadə və məz-

mun  baxımından  1926-cı  il  tarixli  qanundan  çox 

yaxşı  olmasına  baxmayaraq,  20-ci  əsrdə  qəbul 

edilən  qanunlarda  olması  tələb  edilən  bəzi  ə sas 

xüsusiyyətlərin və  keyfiyyətin olmaması  səbəbiy-

lə tənqid edilmişdi.  Bu tənqidlərdən başqa, həmin 

qanun, zəif bir qanun olduğu kimi, həm normaları 

1926 tarihli  bu  kanun, 1.1.1957 tarihinde  yü-

rürlüğe  giren  mevcut  6762  sayılı Ticaret  Ka-

nunu ile yürürlükten kaldırılmıştır. 

II. 1956 tarih ve  6762 sayılı Türk Ticaret 

Kanunu 

1926  tarihli  Kanunda  var  olan  eksiklik  ve 

yanlışlıklar  Kanunun  yürürlüğe  girişinin 

onuncu  yılında  yeni  bir  Kanuna  olan  ihtiyacı 

belirgin hale getirmişti. Đlk olarak 1936 yılın-

da  Adliye  Vekili  Şükrü  Saraçoğlu  tarafından 

bir  komisyon teşekkül  ettirilmiş  ve  hakimler 

ve savcılar arasında anketler yapılmıştı. Đstan-

bul  T icaret  ve  Sanayi  Odası  tarafından  oluş-

turulan  bir  komisyon  da  bu  konuda  çeşitli 

görüşler  ileri  sürmüştü.  Bu  görüşler  esas  iti-

bariyle  iki  kısımda  değerlendirilebiliyordu. 

Birinci görüş Đsviçre borçlar Kanununun 1936 

yılında tadil edilmiş 3-5. kısımlarının tercüme 

edilerek  aynen  kanunlaştırılmasını  savunur-

ken,  ikinci  görüş  sahipleri  yürürlükteki  kanu-

nun tadil ve ıslah edilmesi gerektiğini görüşü-

nü savunuyorlardı.  Bu maksatla 1938 yılında 

Adliye Vekaleti nezdinde bir komisyon kurul-

du.  Ancak  aylar  süren  çalışmalardan  bir  so-

nuç  alınamayarak  komisyon  dağıldı.  Araya 

giren  Ekinci  Dünya  Savaşı  da  bu  çalışmalara 

bir süre ara verilmesine sebep oldu. 

Nihayet  1946  yılında  Adliye  Vekaleti  Prof. 

Hirş’e  yeni  bir Ticaret  Kanunu tasarısı  hazır-

lama  görevini  tevdi  etti.  Prof.Hirş  tarafından 

hazırlanan tasarı önprojesi Adliye Vekaletinin 

görevlendirdiği bazı hakimlerce  metin, dil ve 

üslup  bakımından  gözden  geçirilmiş ve  1948 

yılında Adliye Vekaletine tevdi edilmiştir.  

Bu  tasarı  üç  sene  boyunca  gizli  tutulmuş  ve 

neşredilmemiştir.  T asarı  nihayet  7.2.1951 

tarihinde Adliye Vekili Halil Özyörük’ün tek-

lifiyle  Vekiller  heyetinden  geçerek  17.2.1951’ 

de  T BMM.ne  sunulmuş  ve  Adliye  Encüme-

nine  havale  edilmiştir.  Adliye  Encümeninde 

tali  bir  komisyon  kurularak  tasarı  incelen-

miştir. Seçim döneminin 1954’de sona ermesi 

nedeniyle tasarı hükümsüz kalmış ve yeniden 

Encümene sevkedilmiştir. 1956 yılının başına 

kadar da Encümende kalmıştır. 

Yeterli inceleme ve düzeltilme imkanı bulun-

madan Adliye Encümeni ve Vekalet Encüme-

ninden  geçen  tasarı  15.06.1956’da  T BMM 

genel  kuruluna  getirilmiştir.  Onbeş  günlük 

inceleme  süresi  içerisinde  herhangi  bir  tadil 

teklifi  verilmediği  için  1745  maddelik  T ürk 

T icaret Kanunu ile 49 maddeden oluşan T ürk 

---