Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

63 

sindəki hərəkət planını tətbiq etmək və 6762 sayılı 

Qanunda  lüzumlu  dəyişiklikləri  etmək  öhdəliyini 

də T ürkiyəyə yüklədi. Yeni T ürk T icarət Qanunu, 

AĐ-na  üzv  olan  digər  ölkələrin  ticarət,  şirkətlər, 

daşıma,  dəniz  ticarəti  və  sığorta  qanunlarında  ol-

duğu  kimi,  dinamik  bir  hala  gələcəkdir.  Bundan 

başqa,  yeni  qanun, köhnə  qanunla müqayisə  edil-

məyəcək  şəkildə  teztez  dəyişdirilməsi  mümkün 

olan bir qanun olacaqdır.  

Internetin  gündəlik  həyatın hər  sahəsində  istifadə 

edilməsi  hüquqa  da  təsir  göstərdi.  Müqavilələrin 

bağlanılmasından  başlayaraq,  sənədlərin  elektron 

vəriantda hazırlanmasına və saxlanılmasına başla-

nılması, şəffaflığın bu yol ilə ən üst səviyyədə tə-

min  edilməsinin  mümkün  olması,  şirkətlərdə  or-

qanların  iclaslarına  dair  dəvətin  elektron-məktub 

vasitəsi  ilə  edilməsi;  iclasda  iştirakın,  təklif  təq-

dim  etmənin,  səs  vermənin  eyni  yol  ilə  həyata 

keçirilməsinin mümkün olması  səbəbi  ilə,  qanun-

verici  orqanları  qanunlarda  dəyişikliklər  həyata 

keçirməsinə məcbur etdi.  

Almaniya,  Fransa və  Skandinaviya  ölkələri  başda 

olmaqla,  bir  çox  ölkədə  2000-dən  bəri,  e-mək-

tubu,  e-ticarəti  və  göndərilmiş  e-mesajı  (T K.m. 

1502) ticarətin  bir  hissəsi  halına  gəlib.  Layihənin 

bu yeniliklərə yer verməsi lazım idi. 

C . Türkiyənin Beynəlxalq Bazarlarda 

Đştirakçısı Olması 

T ürkiyə  bir tərəfdən  AĐ  üzvlüyünə  hazırlanarkən, 

digər tərəfdən də beynəlxalq bazarın iştirakçısı ol-

maq  məcburiyyətində  idi.  Buna  görə  də, T ürkiyə, 

Beynəlxalq  Bazarların T əşkilatları  və  qaydalarını 

tənzimləyən ticarət qanuna sahib olmalı idi. 

E.  Ticarə t Qanununda Nəzərə  Alınan Yeni 

Qanunlar 

2004-cü  il tarixində  qüvvəyə  minən T ürkiyə  Res-

publikası  Dövlətinin  Pul  Vahidi  Haqqında  Qanu-

nuna  görə,  (köhnə)  T ürkiyə  Lirəsindən  altı  dənə 

sıfır  silindi  və  YT L  (yeni  türk  lirası)  1Yanvar 

2005-ci  il  tarixindən  tədavülə  buraxıldı.  Bu  mü-

hüm  dəyişiklik  digər,  qanunlarda  olduğu  kimi 

layihədə  də  diqqətə  alındı.  Çünki,  YTL,  sərmayə 

şirkətlərinin minimum sərmayələrini, səhmdar cə-

miyyətlərdə  səhmin  nominal  dəyərini,  daşıma  və 

dəniz  ticarəti  hüququnda  məsuliyyətin  hədlərini 

və  nəhayət  inzibati  cərimələrin  yenidən  tənzim-

lənməsinin lüzumlu olduğunu  göstərdi. 

F. Avropanın Müxtəlif Ölkələrinin Ticarə t 

Hüququndakı Yeniliklə r (Re formlar) 

20-ci  əsrin  sonlarında,  AĐ-nın  üzvü  olan  ölkələr-

də,  həmçinin  Đsveçrədə  və  ABŞ-da,  6762  sayılı 

lerin  devlet  ve  hükümet  başkanlarından  olu-

şan Konseye önermiş ve Konsey 17 Aralık’da 

da  bu  tavsiyeye  uymuştur.  Sözkonusu  geliş-

me,  6762  sayılı  Kanunun  sadece  acquis 

comm unautaire  ile  uyumlaştırılması  zorunlu-

ğunu  ortaya  çıkarmakla  kalmamakta,  aynı 

zamanda, T ürkiye'ye ileride yayınlanacak yö-

nergelere  de  uyum  sağlamak,  AB  Komisyo-

nunun  kurduğu  yüksek  düzeyli  uzmanlardan 

oluşan  komisyonların  AB  hukukunun  şekil-

lendirilmesine  ilişkin  raporlarında  yer  alan 

önerileri  değerlendirmek,  AB'nin  ticaret  hu-

kuku  alanındaki  eylem  planını  izlemek  ve 

6762  sayılı  Kanunda  gerekli  değişiklikleri 

yapmak  görevini  de  yüklemektedir.  Yeni 

T ürk T icaret  Kanunu,  AB'ye  üye  diğer  ülke-

lerin,  ticaret,  şirketler,  taşıma,  deniz  ticareti 

ve  sigorta kanunlarında  olduğu  gibi,  dinamik 

bir  konuma  geçecek  ve  eskisiyle  kıyaslana-

mayacak  sıklıkta  değiştirilme  olasılığına  açık 

bir kanun haline gelecektir.  

C . Te knolojik Gelişmeler 

Đnternetin  günlük  hayata  sıradışı  bir  hızla  gi-

rip her  alanda  kullanılır  hâle  gelmesi  hukuku 

da  etkilemiştir.  Sözleşmelerin  kurulmaların-

dan başlayarak, belgelerin elektronik ortamda 

oluşturulmasına  ve  saklanmasına  başlanması; 

şeffaflığın bu yoldan en üst düzeyde  sağlana-

bilmesi;  şirketlerde  organların  toplantılarına 

ilişkin  çağrılarının  e-posta  ile  yapılması, top-

lantıya  katılmanın,  öneri  sunmanın,  oy  kul-

lanmanın  aynı yolla  gerçekleştirilmesi  kanun 

koyucuları  kanunlarda  değişiklik  yapmaya 

yöneltmiştir.  Almanya,  Fransa  ve  Đskandinav 

ülkeleri başta olmak üzere birçok ülke, 2000'-

den  beri  e-postayı,  e-ticareti  ve  yönlendiril-

miş  e-mesajı  (T K m.  1502) ticaretin  bir  par-

çası  haline  getirmişlerdir. T asarı'nın  bu  geliş-

meyi yansıtması gereklidir. 

D. Uluslararası Piyasaların Bir Parçası 

Olmak 

T ürkiye  bir taraftan  AB  üyeliğine  hazırlanır-

ken,  diğer  taraftan  da  uluslararası  piyasaların 

bir  parçası  olmak  zorundadır.  Bunun  için 

uluslararası piyasaların kurumlarına ve kural-

larına  yer  veren  bir  ticaret  kanununa  sahip 

olmalıdır.  

E.   Ticare t Kanununu Etkile yen Yeni 

Kanunlar 

2004 yılında yürürlüğe giren T ürkiye Cumhu-

riyeti  Devletinin  Para  Birimi  Hakkında  Ka-

---

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

64 

Qanunun  tətbiq  sahəsində,  yəni,  ticari  müəssisə, 

şirkətlər,  qiymətli kağızlar,  daşıma,  dəniz ticarəti, 

sığorta  (bundan  sonra,  bu  mövzuların  hamısı 

“ticarət  hüququ”  olaraq  adlandırılacaq)  hüquqla-

rında  və  bu  mövzuları  tənzimləyən  qanunlarda 

böyük  dəyişikliklər  edildi.  Bu  dəyişkliklərin  bir 

hissəsi  AET /AT   əsasnamələri  və  nizamnamələri 

ilə,  bir  hissəsi  də  milli  ehtiyaclar  və  texnologi-

yadakı yeniliklər səbəbi ilə həyata keçirildi.  

Avropa  ölkələrində  -  daşınar  qiymətlər  və  digər 

sərmayə  bazarı  (birja)  vasitələrində  və  ümumiy-

yətlə sərmayə bazarına (birjaya) dair əqdlər istisna 

olmaqla - qiymətli kağızlar hüququnda demək olar 

ki,  heç  bir  dəyişiklik  edilmədi.  Bu  ölkələr,  kö-

çürmə veksel və sadə vekseldən ibarət olan ödəniş 

sənədləri  və  çeklə  əlaqədar  olan  1930 və  1931-ci 

il tarixli vahid qanunlara (konvensiyalara) və bun-

ların meydana gətirdiyi “ vahid” hüquqa  bağlı qal-

dılar.  Qiymətli  kağızlar  ilə  əlaqədar  fərqli  bir  sis-

tem tətbiq edən Đngiltərədə də vəziyyət eynidir. 

II. Komissiyanın Təşkili və  Çalışma Tə rzi 

Yuxarıda  hazırlanmasının  əsas  səbəbləri,  qeyd 

edilən  Yeni  T ürk  T icarət  Qanunu  hazırlanması 

üçün  T R  Ədliyyə  Nazirliyi,  T R  Üniversitətlərin 

professor  və  müəllim  heyəti,  Ali  Məhkəmə  ha-

kimləri,  Sərmayə  Bazarı  Şurası,  T R  Notariuslar 

Birliyi,  T ürkiyə  Auditorlar  Palatası  (Mühasibə 

Standartları Şurası), Bank Fəaliyyətinin Tənzimlə-

məsi  və  Nəzarəti  Şurası,  Sənaye  və  T icarət  Na-

zirliyi,  Nəqliyat  Nazirliyi,  Xəzinə  və  T ürkiyə 

Odalar  (Birliklər)  Birliyi  tərəfindən  göndərilən 

üzvlərdən  təşkil  edilən  komissiya  (bundan  sonra 

Komissiya), Ədliyyə Nazirinin 8.12.1999-cu il ta-

rixli əmri ilə fəaliyyətə başladı.  

Birinci  iclasını  10.02.2000-ci  il  tarixində  keçirən 

Komissiya, Đstanbul Üniversitetinin Hüquq Fakul-

təsinin T icarət  Hüququ  Kafedrasının  Müdiri Prof. 

Dr.  Ünal  T ekinalpı  sədrliyə  və  Ali  Məhkəmənin 

19  sayılı  Milki  Đşlər  Kollegiyasının  Sədri  Coşqun  

Koçakı  sədr  müavinliyinə  seçdi.  Komissiya  üzv-

lərinin  sayı  sonralar  Ədliyyə  Nazirinin  əmri  ilə 

artırıldı. 

Komissiyanın ilk iclasında, Yeni T ürk T icarət Qa-

nunun  altı  kitabdan  ibarət  olacağı  və  hər  kitab 

üçün  bir  alt  komissiya təşkil  edilməsi  qərara  alın-

dı. Layihənin, altı kitabının hər birini, bu məqsəd-

lə  qurulan  alt  komissiyalar  hazırladı,  müzakirə 

edildi və Komissiyaya təqdim edildi.  

Komissiya  isə,  alt  komissiyalarından  gələn  layihə 

hissələrini maddə-maddə təhlil edərək, qəbul etdi. 

Komisiyada  edilən  elmi  mübahisələr  (“ticari  iş-

lətmə  kitabına  dair  iclasdan  başqa”)  lentə  (video-

nun gereğince (eski) T ürk Lirasından altı sıfır 

atılmış  ve  YTL  1  Ocak  2005  tarihinden  iti-

baren  dolaşıma  girmiştir.  Bu  önemli  değişik-

lik  diğer  kanunlarda  olduğu  gibi  T asarı'da  da 

dikkate  alınmıştır.  Çünkü,  yeni  TL,  sermaye 

şirketlerinin  asgarî  sermayelerini,  anonim 

şirketlerde  payın  itibarî  değerini,  taşıma  ve 

deniz  ticareti  hukuklarında  sorumluluk  sınır-

larını ve nihayet para cezalarının yeniden dü-

zenlenmesini gerekli kılmıştır. 22.11.2001 ta-

rihli  ve 4721  sayılı T ürk  Medeni  Kanunu  ile 

26.09.2004  tarihli  ve  5237  sayılı  T ürk  Ceza 

Kanunu  başta  olmak  üzere  birçok  kanunun 

T asarı'yı etkilediği şüphesizdir.  

F.  Çeşitli Avrupa Ülkelerinde  Ticaret 

Hukuku Reformu 

20.  yüzyılın  son  yarısında,  AB  üyesi  ülkeler 

ile  Đsviçre'de  ve  ABD'de,  6762  sayılı  Kanun 

anlamında ticaret hukuku  yani, ticarî  işletme, 

şirketler, kıymetli evrak, taşıma, deniz ticareti 

ve  sigorta  [bundan  sonra  bu  konuların  tümü 

"ticaret  hukuku"  diye  anılacaktır.]  hukukları 

ve  bu  alanları  düzenleyen  kanunlar  büyük 

çaplı  değişikliklere  uğramıştır.  Bunların  bir 

kısmı  AET /AT  yönergeleri ve tüzükleri  bağ-

lamında, bir kısmı da bunlardan bağımsız ola-

rak,  ulusal  gereksinimler  veya  teknik  geliş-

meler sebebiyle yapılmıştır.  

Avrupa ülkelerinde - menkul kıymet ve diğer 

sermaye  piyasası  araçlarına  ve  genel  olarak 

sermaye piyasasına  ilişkin  işlemler  bir  yana- 

dar  anlamda  kıymetli  evrak hukuku  alanında 

hemen hemen hiçbir değişiklik yapılmamıştır. 

Bu ülkeler poliçe ve bonodan oluşan kambiyo 

senetleriyle  çekte  1930  ve  1931  tarihli  kon-

vansiyonlara  ve  bunların  oluşturduğu  "ortak" 

hukuka  bağlı  kalmışlardır.  Kıymetli  evrakta 

ayrı  bir  sisteme  sahip  Đngiltere'de  de  durum 

aynıdır.  

II. Komisyonun oluşumu ve  çalışma usulü 

Kısaca,  başlıcalarına  değinilen  sebeplerle 

yeni  bir  T ürk  T icaret  Kanunu  hazırlanabil-

mesi  için,  T .C.  Adalet  Bakanlığı,  üniversite 

öğretim  üyeleri,  Yargıtay  üyeleri,  Sermaye 

Piyasası  Kurulu,  T ürkiye  Noterler  Birliği, 

T ürkiye  Muhasebe  Standartları  Kurulu,  Ban-

kacılık  Düzenleme  ve  Denetleme  Kurulu, 

Sanayi  ve  T icaret  Bakanlığı,  Ulaştırma  Ba-

kanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve T ürkiye Oda-

lar  Birliği  mensuplarından  oluşan  bir  komis-

yonu ("Komisyon")  08/12/1999 tarihli  Bakan 

oluruyla oluşturmuştur.  

---