Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
162 
Arapça’yı tam olarak bilen bir kimse yoktur
776
. Dolayısıyla onun bakışına göre, başta 
Kur’an  olmak  üzere  dinî  nassları  anlama  ve  değerlendirmede  Arap  dili  ve  Hz. 
Peygamberin  sünneti  adeta  hakem  konumundadır.  Ancak  Şâfiî’nin  bu  yaklaşımı 
hayli  tartışmaya  açıktır.  Zira  bunların  da  her  türlü  sorunu  tartışmasız  çözebilme 
gücüne  sahip  olduklarını  söylemek  zordur.  Zira  dilin  farklı  anlaşılmalara  müsait 
olması  ve  de  hadîslerin/sünnetin  kahir  ekseriyetinin  manen  rivâyet  edilmiş  olması 
bunu açıkça ortaya koymaktadır.  
Ş
âfiî’nin  Arap  diline  bu  kadar  vurgu  yapması  ve  bu  arada  Arap  dilinin 
üstünlüğü tezine yer vermesi gerçekten üzerinde durulması gereken bir husustur. O, 
dillerin bir kısmının diğerlerine tabi olması ve kendisine tâbi olunan dilin, tâbi olan 
dilden  üstün  olması  gerektiğini  ileri  sürmekte  ve  Arapların  dilinin  üstünlüğünü  şu 
ş
ekilde  ifade  etmektedir:  “ nsanların  lisan  bakımından  üstün  olmaya  en  layık 
olanları,  Peygamber’in  dilini  konuşanlardır.  Allah  bilir  ya,  Peygamber’in  dilini 
konuşanların bir harfle bile olsa, onun dilinden başka bir dili konuşanlara tâbi olması 
câiz  değildir.  Aksine  bütün  diller,  Peygamber’in  diline  tâbidir”
777
.  Şâfiî’nin  bu 
yaklaşımı da tartışmaya açıktır. Zira diller bir araç konumunda olup, birinin diğerine 
üstünlüğü  mevzu  bahis  olamaz.  Nitekim  Kur’an’da,  insanların  dil  ve  renk 
bakımından gösterdikleri farklılık, Cenab-ı Hakk’ın varlık delillerinden, âyetlerinden 
birisi  olarak  değerlendirilmektedir
778
.  Kur’an-ı  Kerim,  bu  farklılığa  işaret  etmenin 
dışında, dil ve renkler arasında hiçbir fazilet tesbitine gitmemektedir.  lâhî tâlimatın 
beşeriyete  intikalinde  bir  beşer  olan  peygamberin
779
,  beşerî  bir  vasıta  olan  lisanı 
kullanmak  zorunda  olduğu  açıktır.  Peygamberlerin  mensubu  oldukları  sülale  ve 
kavimler,  Allah  katında  nasıl  doğuştan  elde  edilmiş  bir  fazilete  sahib  değilseler, 
                         
776
   Şâfiî, Risâle, 25 (no. 138). Şâfiî, yaşadığı dönemde dil meselelerinde başvurulacak yegâne kişi 
olarak  da  nitelendirilmektedir.  Hûlî,  Emin,  Yenilikçi  Yaklaşımlar,  s.  143  (Suyûtî,  Buğyetu’l-
Vu‘ât, 
s. 174’den naklen). Nitekim Ahmed b. Hanbel de Şâfiî’nin, dil, ihtilâfu’n-nâs, maânî ve 
fıkıh  olmak  üzere  dört  hususta  feylesof  olduğunu  ve  dildeki  sözününün  delil  teşkil  ettiğini 
belirtmektedir. Beyhakî, Menâkıbu’ş-Şâfiî, II. 41-42. Ahmed Emîn de Şâfiî’nin dil ve edebiyat 
alanında geniş bir kültüre sahip olduğunu, dil ve beyan üzerindeki üstünlüğü üzerine tarihçilerin 
görüş birliği içinde olduklarını ifade etmektedir. Emîn, Duha’l- slâm, II. 221.  
 
777
   Şâfiî, Risâle, 27-28 (no. 152-153). G. Arslan’ın “Şâfiî, Arapça’yı geniş ve zengin bir dil olarak 
görse  de,  diğer  dillerle  fazilet  yarışına  sokmaz”(Bkz.  Arslan,  Şâfiî’nin  Kur’an  Okumaları,  s. 
197)  şeklindeki  değerlendirmesi  Şâfiî’nin  bu  sözleri  düşünüldüğü  takdirde  bize  göre  gerçeği 
yansıtmamaktadır.  
778
   30. Rûm, 22.  
779
   17.  srâ, 94, 95.  

---

 
163 
konuştukları  dillerinin  de  peşinen  bir  üstünlükleri  yoktur.  Peygamberlerin  görevi, 
aldıkları  vahiyleri,  önce  içinde  bulundukları  kavme,  onların  konuştukları  dille 
ulaştırmaktır
780
.  Yine  semavî  kitablarda  kullanılan  dillerin,  öteki  diller  üzerindeki 
üstünlüklerine  dair  Kur’an’da  bir  beyana  rastlanmamaktadır.  Belirtilen  tek  husus, 
Kur’an  dilinin  açık,  fasih  bir  Arapça  olduğunu  bildirmekten  ibarettir
781
.  Şu  halde 
Kur’an-  Kerim’in  Arapça oluşu,  Arapça’nın  bizatihi faziletinden  değil,  slam’ın  ilk 
muhataplarınca  anlaşılmasını  temin  zaruretindendir
782
.  Nitekim  mam  Gazâlî  de  bu 
konudaki  ifratla  ilgili  olarak  şu  değerlendirmeyi  yapmaktadır:  “..Edebiyatçı  da 
bunlardan  biri;  kafasını  çalıştırsa  bilir  ki,  Arap  lisanı,  Türk  lisanı  gibidir.  Ömrünü 
Arap  lisanı  öğrenmek  yolunda  hebâ  eden  kimse,  Türk  ve  Hind  dillerinde  hebâ 
edenden  farksızdır.  Arap  dilinin  ötekilerden  farkı,  Şerî’at’ın  bu  dille  gelmiş 
olmasından ibarettir”
783
.  
Ş
âfiî’nin  dil  anlayışının  bir  başka  yönü  de  Kur’an’ın  dili  konusundaki 
tutumudur. Zira ona göre, Kur’an’da Arapça’dan başka kelime bulunmamaktadır
784
. 
Nitekim Allah’ın kitabı ile ilgili bilinmesi gerekenlere değinirken, en başta ‘Allah’ın 
Kitabının tamamının Arapça olarak nazil olduğunu bilmeyi’ saymaktadır
785
. Halbuki 
bu  bilinmeyen  bir  husus  değildir.  Dolayısıyla  Şâfiî’nin  bu  görüşleri  onun  nassların 
dilinin  Arapça  oluşundan  hareketle  anlam  ve  yorumda  Arap  dilinin  özelliklerine 
dayanma  tezi  ile  yakından  ilgilidir.  Oysa  Kur’an’da  Arapça  dışında  kelimenin 
bulunup  bulunmamasının  aslında  pratikte  bir  değeri  yoktur.  Gazâlî  de,  Kur’an’da 
Arapça’dan başka kelime bulunmadığı şeklindeki görüşlere itibar etmemektedir. Zira 
ona  göre,  Kur’an’da  aslı  Arapça  olmamakla  beraber  Arapların  kullanageldikleri  ve 
dillerine girmiş olan iki-üç yabancı kelimenin bulunması, Kur’an’ı Arapça olmaktan 
ve  ona  Arapça  denilmekten  çıkarmayacağı  gibi,  Araplar  aleyhine  bir  hüccet  de 
olmaz
786
.  
                         
780
   14.  brâhîm, 4. 
781
   26. Şuarâ, 193-195, 16. Nahl, 103, 39. Zumer, 28.  
782
   Hatiboğlu, Mehmed Said, Hilafetin Kureyşliliği, Kitâbiyât yay., Ankara, 2005, s. 27-28.  
783
   Hatiboğlu, Hilafetin Kureyşliliği, s. 29. (Gazâlî,  hyâ, III. 353’den naklen).  
784
   Şâfiî, Risâle, 25 (no. 134), 27 (no. 149).  
785
   Şâfiî, Risâle, 23. (no. 127). 
786
   Gazâlî, el-Mustasfâ, s. 84-85.  

---