Ətraf mühitə münasibətdə İslamın xüsusi mövqeyi
369
ƏDƏBİYYAT
1. Qur’ani-Kərim. Azərbaycan dilinə tərcümə edənlər: Akad. Z.M. Bünyadov və
V.M.Məmmədəliyev. Bakı: “Olimp”. 1998. 552s
2. Mohiti-zisti-hoquqi-bəşər. Parsa Əlirza. Tehran: İttilaati-siyasi iqtisadi. 136.
Tehran. 1378
3. Fəvaidül-üsul.Ənsari Şeyx Murtuza. Beyrut: Muəssiseyi-elmi. 1419
4. Seyri-kamil dər osuli-fiqh. Lənkərani Fazil. Tehran. Naşir: Feyziyye. 1383
5. Üsuli-kafi. Koleyni Məhəmməd ibn Yəqub. Tehran: Darül-kutubül-islamiyyə.
6. Təzkirətül-füqəha. Əllamə Hilli Həsən ibn Yusif. Qum: Ali-beyt. 1414
7. ət-Təzhibül-əhkam. Şeyx Tusi Məhəmməd ibn Cəfər. Beyrut: Darül-məarif.
1401
8. Qəvaidül-əhkam. Əllamə Hilli Həsən ibn Yusif. Beyrut: Müəssiseyi-nəşri-
islami.
9. Cəvahirül-kəlam fi şərhi-şərayeül-islam. Nəcəfi Məhəmməd Həsən. Tehran:
Darül-kitabül-islamiyyə. 1362
10. Biharül-ənvar. Məclisi Məhəmməd Bağır. Beyrut: Darül-ihyai-tirasül-
ərəbi.1403
11. Cameül-əxbar. Şəiri Tacəddin. Qum: İntişarati-Rəzi. 1362
12. Mücəm. İbn Fars. Qum: Darül-hədis. 1370
13. Vəsaüilüş-şiə. Hürr Amili Məhəmməd ibn Həsən. Beyrut: Darül-ihyai-
tirasül-ərəbi.
14. Təməddoni-islam və ərəb. Qustav Lubon. Tərcome: Seyyid Məhəmməd Təqi
Gilani. Tehran: Məclis.1313
Xədicə Buturabi
370
XÜLASƏ
Ekoloji böhranın kəskinləşdiyi müasir dövrdə ətraf mühitin qorunması məsələsi
təkcə təcrübi elmlərin deyil, humanitar elmlərin diqqət mərkəzində dayanır. Son
dövrlər hətta bu problemin həlli üçün dini təlimlərə də müraciət edirlər. Ətfar mühitə
münasibətdə islamın xüsusi mövqeyi vardır və məqalədə bunun əsas prinsip və
səciyyəvi cəhətləri təhlil edilir.
SUMMARY
The paper contains the special position of Holy Quran on Environment.
According to representatives of humanities, the problem of protection of
Environment can be discussed by applied sciences and humanities.
Holy Quran considers important preventive provisions for better protection of
Environment. There is smoking damage to nature in Islamic culture; as it is created
by God for Human.
РЕЗЮМЕ
В статье рассматривается специальная позиция Ислама по охране
окружающей среды. По мнению разных представителей гуманитарных наук,
для здравого сохранения экологии наряду с прикладными науками, не менее
важно значение имеют гуманитарные дисциплины.
Главным постулатом Корана в этом плане является предупреждение людей
о тех неприятных последствиях, которые могут возникнуть при небрежном
общении с природными ресурсами. В исламе введен запрет на нанесение
ущерба окружающей среде, поскольку она создано Богом для проживания
всего человечества.
Çapa tövsiyə etdi: f.e.d. M.Nağısoylu
İslamda insan və onun əsas missiyası
371
İSLAMDA İNSAN VƏ ONUN ƏSAS MİSSİYASI
Məryəm Zarei Əqdəm
AMEA Əlyazmalar İnstitutunun doktorantı
Açar sözlər: İslam, insan, missiya
Key Words: Islam, Human, mission
Ключевые слова: Ислам, человек, миссия
Giriş. İnsan haqqında araşdırmalar və bu istiqamətdə qarşıya qoyulan suallar
onun varlığının mahiyyətini müəyyənləşdirməlidir. İslam baxımından insanın mahiy-
yətində müəyyən hədəf və ideallar vardır, onun xilqətinin missiyasını nəzərə almadan
həmin mahiyyəti düzgün şəkildə dərk etmək mümkün deyildir. Tarix boyu insanın
həyat yolu onun düşüncə və idealları ilə daha çox yadda qalır və bəzən fiziki yaşa-
mını təmin etmək üçün göstərdiyi təbii fəaliyyətləri kölgədə qoyur. Bu məsələ insan
ətrafında gedən mübahisə və fikir ayrılığının səbəblərindən biri kimi ortaya çıxır.
İnsan haqqında araşdırmalar onun yaşadığı ictimai mühit və təbii şəraitin bütün
cəhətlərini nəzərə almaqla, eyni zamanda insanın başqaları ilə əlaqə və münasibət-
lərinə təsir göstərən amillərin düzgün müəyyənləşdirilməsi ilə müsbət nəticələr verə
bilər.
Ümumiyyətlə, insanın gerçək mahiyyəti davamlı olur, eyni zamanda onun
keçdiyi təkamül mərhələləri mürəkkəb bir prosesdir. Zaman və şəraitdən asılı olaraq
baş verən dəyişikliyə baxmayaraq insanın əsl mahiyyəti sabit qalır. İnsan öz ətrafında
gedən proseslərin müsbət və mənfi cəhətlərini saf-çürük etməklə həyat yolunu seçir.
İstər keçmiş, istərsə də müasir baxışlar sistemi insanın mənəvi missiyası ilə onun
təbii ehtiyacları arasında uzlaşma yaratmağa cəhd göstərsələr də, bir çox hallarda
mükəmməl bir konsepsiya yaratmadan bəşəri yenə də qeyri-müəyyən bir vəziyyətdə
qoymuşdur.
Tanınmış sosioloq və filosof Əllamə Cəfəri bu barədə belə yazır: “Bəşərin
insaniyyət baxımından müəyyən bir missiyaya malik olması o qədər ümumi və əsaslı
bir məsələdir ki, əgər o, həmin ali və həqiqi missiyanı dərk etməsə, istər-istəməz
yalançı hədəflər dalınca qaçmalı olacaqdır” (2.s.50). İnsan özünü Allahın bəyəndiyi
dəyərlərə bağlı olan varlıq kimi tanıyarsa həyatın yüksək hədəfinə doğru irəliləyə