Microsoft Word Elmi Mecmue 28
Yüklə 2,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
Gündüz Qurbanəli oğlu Süleymanov, Şölət Əlövsət oğlu Zeynalov 164 Elmi ədəbiyyatda bir çox nüfuzlu tədqiqatçılar belə hesab edirlər ki, dini tolerantlıq ilk növbədə dini plüralizm şəraitində dövlət siyasətinin səviyyəsi kimi çıxış edir. Xüsusi halda BMT-nin 1958-ci ildə qəbul etdiyi İnsan Haqları Deklorasiyasında ifadə olunmuş belə anlama tolerantlıq anlayışı dedikdə fərdə verilmiş və ona arzuladığı dini seçməyə, yaxud ona etiqad etməyə imkan verən dini azadlığı nəzərdə tutur. Dinin dövlətdən ayrılması, dini plüralizm dini azadlıqlar kimi liberal prinsiplər maarifçilik dövrü fəlsəfi təlimlərinin məhsulu olub insan təbiətinin mahiyyətini, siyasi cəmiyyətin məqsədləri və həqiqi dini etiqadın yerini şərh edirdi. Bununla birlikdə müasir dünya siyasətində “yenilənmiş partikulyarizm, üsyankar konfessionalizm və yenidən dirçəlmiş etnik motivlərin üstünlük təşkil etdiyi” (12, s. 47) halda maarifçilik ideyaları köhnəlmiş görsənir. Onlar artıq müasir gerçəkliyə uyğun olmayan utopiyaya çevrilmişlər. Müasir dünyada müxtəlif mədəniyyət və sivilizasiyalar mövcud olan qarşılıqlı təsirdədirlər. Onların heç də hamısı özünün taleyini özü müəyyənləşdirmək hüququna malik olan fərdin azadlığının Avropa prinsiplərini bölüşmür. Müasir dövrdə dinlərarası dialoqun gerçəkləşməsi istər ayrı-ayrı dövlətlər, istərsə də beynəlxalq və regional təşkilatlar bir sıra vacib əhəmiyyətə malik tədbirlər görürlər. Belə təşkilatlardan biri də Birləşmiş Millətlər Təşkilatıdır. BMT Nizamnaməsinin preambulasında xalqların “mehriban qonşular kimi bir-biri ilə sülh içində mehriban yaşamaq və dözümlülük nümayiş etdirmək” qərarından söhbət açılır. Bu ona əsas verir ki, dünya dinləri arasında dialoqun institutlaşması üçün BMT-nin himayəsi altında müəyyən işlər görmək olar ki, onlardan da biri dinlərin dinc, yanaşı yaşamaq konsepsiyasının qəbulu ola bilər. Dinlərin dinc, yanaşı yaşaması konsepsiyası dövlətlərin etnomədəni və konfessiyalararası siyasətin qurulmasına kömək edəcək sənəddir və onun qəbulu deyilən istiqamətdə atılmış mütərəqqi addım ola bilər. Hesab edirik ki, bu sənədə bir sıra mühüm prinsiplər də daxil oluna bilər. Bu prinsiplərdən ən əsasları Azərbaycan praktikasında olduğu kimi – istənilən dinin tərəfdarının insan ləyaqətinə hörmət; ümumbəşəri dəyər və maraqların üstün tutulması; din və dini birliklərin hüquqi bərabərliyi; qarşıdurma təfəkküründən imtina; istənilən şəraitdə dinlərarası dialoqa hazır olan və s. prinsiplərdir. Belə bir konsepsiyanın işlənib hazırlanması dinlərin dinc, yanaşı yaşama Xartiyasının hazırlanması və qəbulu istiqamətində böyük addım olardı. Xartiyanın qəbul edilməsi isə vətəndaş sülhü və millətlərarası razılıq maraqları çərçivəsində dünya konfessional birliklərinin xoş məramlı fəaliyyətinin ifadəsi ola bilər. Dinlərarası dialoqun nəzəri əsasları 165 ƏDƏBİYYAT SİYAHISI 1.Яблоков И. Н. Религиоведение. Москва: Гaрдарики, 2000, 536 с. 2.Журавский А.В. Очерки христиано-мусульманских отношений. Москва: Свято-Филаретовский православно-христианский институт, 2014. 192 с. 3.Валитова Р.Р. Толерантность / Новая философская энциклопедия: В 4-хт. Т. IV. Москва: Мысль, 2010, 736 с. 4.Диалог: теоретические проблеми и методы исследования: сб. Научно- аналит. обзор. Москва: ИНИОН, 1991, 160 с. 5.Свидлер Л. Межрелигиозный диалог: истоки, проблемы, перспективы. //Страницы, 2000, № 5, с. 452-461. 6.Тиллих П. Христианство и встреча мировых религий // Тиллих П. Теология культуры. Москва: Юрист, 1995, 479 с. 7.Свидлер Л. Десять заповедей межрелигиозного диалога. URL: http://constitutions.ru/archives/4403 8.Бахтин М. М. Проблема поэтики Достоевского. Москва: Худ. лит-ра, 1972, 470 с. 9.Хоружий С.С. Диалог религий: исторический опыт и принципиальные основания. URL: http://synergia-isa.ru/?page_id=4301#H 10.Сиверцев М. А. Межрелигиозный диалог в эпоху глобализации // Человек. 2002. № 5. С. 76-87. 11. Шохин В. К. «Диалог религий»: виртуальное понятие и реальное значение: доклад, прочитанный 27.01.2000 на VIII Рождественских образовательных чтениях. URL: http://www.netda.ru/belka/nauka/+filosof.htm 12.Грей Д. Поминки по Просвещению: политика и культура на закате современности. Москва: Праксис, 2003. 368 с. Gündüz Qurbanəli oğlu Süleymanov, Şölət Əlövsət oğlu Zeynalov 166 XÜLASƏ DİNLƏRARASI DİALOQUN NƏZƏRİ ƏSASLARI Məqalədə dinlərarası münasibətlərinin perspektivləri şərh edilmiş, sosial-fəlsəfi aspektləri təhlil olunmuş, dünyada beynəlxalq təhlükəsizliyin təmin olunmasında dini təhlükəsizliyin əhəmiyyəti izah edilmişdir. Bildirilir ki, dünyada dini situasiyanın təhlili nəzəri və praktiki səciyyəli bəzi tövsiyələr verməyə imkan yaradır. Hesab etmək olar ki, bu tövsiyələr dinlərarası münaqişələrin yaranma imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına və dünyada dinlərarası dialoqun baş tutmasına gətirib çıxara bilər. РЕЗЮМЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ МЕЖРЕЛИГИОЗНОГО ДИАЛОГА В статье комментируются перспективы межрелигиозных отношений, анализируются социально-философские аспекты и отмечается важность религиозной безопасности в обеспечении международной безопасности в мире. Анализ сегодняшней религиозной ситуации в мире дает возможность выдвигать некоторые теоретические и практические рекомендации. Следует отметить, что эти рекомендации могут помочь в значительной степени уменьшить зарождение межрелигиозных конфликтов и привести к межрелигиозному диалогу. SUMMARY THE THEORETICAL FOUNDATIONS OF INTERRELIGIOUS DIALOGUE In the article is commented perspectives of interreligious relations, analyzes the socio-philosophical aspects and notes the importance of religious security in ensuring international security in the world. Analysis of the current religious situation in the world makes it possible to put forward some theoretical and practical recommendations. It should be noted that these recommendations can help to significantly reduce the origin of interreligious conflict and lead to interreligious dialogue. Çapa tövsiyə etdi: f.e.d. S.Hüseynov Yüklə 2,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|