Microsoft Word Elmi Mecmue 28
Yüklə 2,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
Mehdiyeva Mədinə Arif qızı 350 Düzdür bu asılılığın cismi problemləri az olsada amma yaratdığı ictimai problemlər baxımından digər asılılıq növləri ilə demək olarki eyniyyət təşkil edir. Davranışlarına cavabdeh olmamaq, guşəneşin olmaqdan doğan xoşagəlməz əlamətlər, ictimai inziva, peşə və təhsildən soyumaq internetə asılılığın xoşagəlməz asılılıqlarıdır. İnternet asılılığı olan insanlar üçün digər bir sıra əlamətlər də göstərilir ki, o cümlədən çətinliklərdən yayınmaq, günahkarlıq hissi, iztirab, pərişanlıq, ailə üzvlərini və dostları təkrarən aldatmaq İnternetə asılılığın əlamətlərindən hesab olunur. Kəmiyyət səbəbi: İnternetdən istifadə saatlarının çox olması meyarı üzrə bir sıra araşdırmalar aparılmışdır ki, nümunə üçün “Texas universitetində” 351 tələbə arasında aparılan araşdırmadan məlum oldu ki, həftə ərzində onlar orta həddə 11 saaat internet ilə məşğul olmuşlar [11]. Keyfiyyət səbəbləri: İnternet asılılığını tərif edərkən kəmiyyət amilindən də daha mühüm olan amil iş əsnasında “keyfiyyət amili” hesab olunur. Həqiqətdə insanların çoxu “iyirmi” saatdan çox İnternet ilə məşğul olsalar da heç bir problem yaşamırlar. Araşdırmalardan məlum olur ki, bəzi İnternet çalışmaları (oyun, tanışlıq) daha çox asılılıq yaradır. Ümumiyyətlə götürdükdə o vaxt ki İnternet ilə məşğul olmaq həyatın digər sahələrinə əhəmiyyətin azalmasına gətirib çıxararsa “xəstəlik” (anormal) halətinə çevrilir. Psixoloqlar hələ qəti qərara gələ bilməyiblər ki, bu fenomeni necə adlandırsınlar. Bəziləri onu “İnternetə asılılq pozuntusu” adlandırırlar, amma bir çoxları isə İnternet onların həyatlarına daxil olmazdan öncə öz kompüterlərindən asılı vəziyyətə düşmüşlər. Bəziləri isə şiddətlə öz kompüterlərindən asılı vəziyyətə düşmüş və İnternetə heç bir meyil göstərmirlər. Bəlkə də biz bu fenomeni “kompüterə asılılıq” adlandırmalıyıq [12]. Texnologiya asılılığı zarafat deyil Habelə bəzi insanların video oyunlara qarşı olan asılılıq və bağlılığını da unutmaq olmaz. Təsviri oyunlar da kompyuterlərdir və ya elə kompyuterlərdir ki, çoxlu işlənməyə ehtiyacı vardır. Ancaq eyni zamanda da kompyuterlərdir. Telefon barəsində də bunu söyləmək olar. İnsanlar telefon asılılığına da düçar olurlar. Bu təkcə qərb ölkələrinə aid deyil. Kompyuterlər də olduğu kimi telefonlar da texnoloji cəhətdən geniş formada yaranmışlar. Bəlkə də onları kompyuter əlaqələrinin cərgəsinə aid etmək olar ki, tədqiqatçılar onu internet fəaliyyəti kimi qələmə almışlar (onları SMS adlandırırlar). Virtual aləm asılılığı Yaxın zamanlarda təsviri kompyuter, telefon və texnologiya mümkündür ki bir yerdə cəmlənsin və bunulada daha çox asılılıq əmələ gətirsin. Məcazi fəza asılılığı bəzisində oyun və rəqabətdən, bəzilərində ictimai tələbatdan və bəzilərində isə işə asılılıqdan əmələ gəlirlər. Elə isə mümkündür ki, təfavütlər zahiri xarakter daşısın. İş İnternet və psixi proseslər 351 və oyuna asılılıq sən deyən elə də geniş yayılmadığı üçün bu barədə olan geniş məqalələr toplusuna da rast gəlinməmişdir. Bu mövzular daha aktuallıq kəsb etmir. İndi yazılan məqlaələr əsasən internet asılığı barəsində dövr edir. İnternet asılılığı. İKT ilə bağlı psixoloji asılılıq növləri çoxdur. Onlardan biri də İnternet-asılılıqdır. Bu pozuntunun adı müxtəlif formada səslənir o cümələdən, İnternetə davranış asılılığı, İnternetdən xəstəlik istifadəsi, İnternetdən həddən artıq istifadə və s. kimi tanınır. Bütün istifadəçilərin İnternet asılılığına düçar olması mümkün olsa da bəziləri daha çox əziyyət çəkirlər. Adətən daha çox asudə vaxtları olanlar, evdə daha çox vaxt keçirənlər, şagirdlər asudə vaxtlarında məxsusən də yay fəslində bu xəstəliyə tutulma ehtimalları vardır. Cinsi mənsubiyyət də İnternetə asılılıq ölçüsü və istifadə növünü təsir altına salır. Kişilər İnternetdə daha çox qüdrət, vəzifə, hakimiyyət və cinsi arzular axtarışındadırlar. Qadınlar isə dostluq və himayə əlaqələri, aşiqanə və özlərini digərlərindən qoruya bilən himayəedici axtarışındadırlar. Son bir neçə ilə ərzində dünyada baş verən dəyişikliklər sırasında həm də yeni texnologiyalarının həyatımıza daxil olması və onların istifadəsinin çoxalmasıdır. Amma kompyuter əsrinin başlanması ilə müxtəlif tipli proqramların yaranması və bunun da məntiqi nəticəsi olaraq İnternetin istifadəyə verilməsindən sonra “İnternet asılılığı” meydana gəldi. Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, insanı dostlarından və ailəsindən uzaqlaşdıran, onda davranış və şəxsiyyət pozuntuları yaradan İnternetdən həddən artıq və xəstəlik formasında istifadə etmək “İnternet asılılığı” adlanır. Tədqiqatçılar spirtli içkilər, narkotik maddələr, qumar və s. düşgünləri kimi asılılıq yaranan insanları araşdırarkən bu nəticəyə gəldilər ki, bu insanlar kompüterdən daha çox istifadə edənlərdir ki, onlarda bu yeni texnologiyaya tərəf meyillənmə vardır. Çünki ilk öncə nəzərə çarpırdı ki, bu asılılıq daha çox proqramistlər, hard disk və nərm disk yazanlar arasında müşahidə edilməsi idi. O zaman kompüter istifadəçilərinin sayı çox az idi və bu yeni texnologiya təkcə ordu və böyük maliyyə mərkəzlərində yerləşirdi. Elə bu səbəblərə görə “İnternet asılılığı” elə də ciddi əhəmiyyət kəsb etmirdi. Amma hal-hazırda hər gün kompüter və İnternet istifadəçilərinin sayı artmaqda davam edir. Həmin artım arxasınca bu texnologiyaya nisbət asılılığı olan insanların sayı getdikcə artmağa başladı. İnternet asılılıq xəstəliyi o insanlara şamil edilir ki, uzun zaman və davamlı olaraq kompüter oyunlarına vaxtını sərf edib və İnternetdə qrup şəklində olan müzakirələrdə iştirak edir. Deməli bu texnologiyadan o, asılı vəziyyətə düşmüdşür. Bu insanlar öz barəsində olan bütün hadisələrdən xəbərsiz olub, iştahdan kəsilir, öz dostlarından uzaqlaşır və davranışında problemlər meydana çıxır. Tədqiqatlar sübut edir ki, həddən artıq kobud rəftar, davranış adərtlərinin dəyişilməsi, şəxsi gigiyena qaydalarına fikir verməmək, cəmiyyətdə iştirak etməyə Yüklə 2,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|