Microsoft Word fuattez doc

 
239 
oturan  beyaz  kandys
355
  giymiş  bir  figür  bulunmaktadır.  Arabanın  arkasından  mızrak 
taşıyan, yan yana üç asker gelmektedir. En öndeki figür diğerlerinden farklı olarak sağ 
elinde  kırmızı  renkte,  bayrak  benzeri  bir  cisim  tutmaktadır.  Mızraklı  figürlerin 
arkasından kırmızı tiara takmış dört süvari gelmektedir (Lev. 44: a). Bunların arkasında 
üzerinde sandık taşıyan atı çeken bir erkek figürü görülmektedir (Lev. 44: b). Sahnede 
yer  alan  ikinci  atlı  araba  dört  at  tarafından  çekilmektedir.  Arabanın  dikdörtgen 
ş
eklindeki  kasasının  üstü  kubbe  şeklinde  kapalıdır  (Lev.  44:  c).  Kasanın  kenarlarını 
kırmızı  ve  siyah  noktalarla  gösterilmiş  çiviler  çevrelemektedir.  Arabanın kasasının  ön 
tarafında bir arabacı bulunmaktadır. Arabayı arkada üç kadın takip etmektedir. Öndeki 
kadın  figürü  bir  eliyle  önde  giden  arabaya  dokunmaktadır.  Sahne  üç  süvari  ile 
kapanmaktadır (Lev. 44: d).  
ncelemiş olduğumuz prosessionlarda figürler sakin bir şekilde aynı yöne doğru  yürür 
durumdadır.  Figürler  ya  serbest  olarak  yürümekte  ya  da  ellerinde  bir  obje 
taşımaktadırlar.  Sahnelerde  yoğunlukla  erkek  figürleri  bulunmaktadır.  Kadınlar 
prosessionlarda ya yoktur ya da az sayıdadır. Prosessionlarda yer alan atlar, ya seyisler 
tarafından  çekilmekte  ya da üzerlerinde binicileri  ile resmedilmiştir.  Tatarlı  örneğinde 
yük taşıyan at betimi de karşımıza çıkmaktadır.  
Karaburun  II  ve  Tatarlı  resimlerinde  çok  daha  fazla  kişi  prosessiona  katılmaktadır. 
Diğer  örneklerden  farklı  olarak  prosessiona,  seyisler  tarafından  çekilen  atlar  ve  tahtlı 
araba  içerisinde  oturan  figür  eklenmektedir
.
356
  Karaburun  II’de  sahnenin  başında  yer 
alan binicisiz siyah at, rengi ile diğer at figürlerinden öne çıkmaktadır. Mellink bu siyah 
atın  geçit  sahnesine  liderlik  ettiğini  ve  mezar  sahibi  soylu  kişiye  ait  olduğunu 
düşünmektedir.
357
 Karaburun II ve Tatarlı prosessionunda, üzeri kubbe biçiminde biten 
araba öne çıkmaktadır. Cenaze arabası olarak yorumlanan bu araba içerisinde yer alan 
kubbeli  lahit,  hafif  bir  malzemeden,  olasılıkla  ahşap  veya  kilden  yapılmış  olmalıdır. 
                                                 
355
  Sadece  kral  ve  üst  tabakaya  ait  bir  Pers  kıyafeti  olan  kandys  kenarları  kürklü  kollu  bir  mantodur. 
Boyna  bir  ip  ile  bağlanan  kandys  genellikle  betimlemelerde  pelerin  şeklinde  görülmektedir.  Thomson 
1965, 122-123; Miller 1997, 166. 
356
 Tahtlı araba Assur geleneğinde karşımıza çıkmaktadır. Hrouda 1965, 68, pl. 17.  
357
 Mellink 1974b, 356; Mellink 1975a, 72. 

---

 
240 
Arabaya  konamayacak  kadar  ağır  olacağından  taştan  olması  ihtimali  yoktur.
358
  ki 
arabanın  kasası,  form  olarak  birbirine  benzemesine  karşın  bazı  farklılıkları  da  vardır. 
Karaburun II’ de iki at tarafından çekilirken Tatarlı’da dört at tarafından çekilmektedir. 
Tatarlı’da arabanın ön tarafında bir sürücü yer almaktadır. Karaburun II’ de ise arabada 
sürücü  bulunmamakta,  atların  önünde  iki  hizmetkar  yürümektedir.  Ancak  bunların 
atların yularını tutup tutmadıkları kesin değildir. 
Pers  etkili  steller  üzerinde  de  üstü  kubbe  şeklinde  biten  araba  betimleri 
bulunmaktadır.
359
  Sidon’da  bulunmuş  M.Ö.  4.  yüzyıl  ortalarına  tarihlenen  “Ağlayan 
Kadınlar Lahdi” balustrad frizinde çok yakın ikonografik anlatımlar yer almaktadır.
360
 
Daskyleion’da bulunmuş Anadolu-Pers mezar stellerinde de bu tür prosession sahneleri 
vardır.
361
 Özellikle Anadolu’da Propontis Bölgesi’nde ele geçen Bursa 8500
362
,  stanbul 
5763
363
,  stanbul  5764
364
  ve  stanbul  5762
365
  stellerinde  Karaburun  II  ve  Tatarlı 
prosession sahnelerinde yer alan arabaların benzerleri görülmektedir.  
M.Ö.  6.  yüzyılın  sonlarına  tarihlenen  Bursa  8500
366
  stelinde  üç  kabartmalı  friz  ve 
gövdede Aramca yazıt bulunmaktadır. Üstteki frizde kline sahnesi, alttaki frizde geyik 
avı  sahnesi  vardır.  Orta  frizde  ise  sola  doğru  hareket  eden  prosession  sahnesi  yer 
almaktadır. Sahnenin büyük bir bölümünü iki atın çektiği kubbe şeklinde olan bir araba 
kaplamaktadır.  Arabanın  tekerleği  sekiz  parmaklıdır.  Kasanın  düz  kısmından  oval 
kısmına  geçişte  iki  yanda  küçük  bir  çıkıntı  vardır.  Atların  dizginini,  önlerinde  giden 
erkek  figürü  tutmaktadır.  Başında  tiara  bulunan  figür,  uzun  tuniğinin  altında 
anaksyrides  giymektedir.  Figür  bir  eliyle  atların  dizginlerini  tutarken  dirsekten  kıvrık 
diğer eliyle stelin kenar pervazına dokunmaktadır. Arabanın arkasından uzun saçlı uzun 
elbiseli üç kadın gelmektedir. Öndeki kadın bir eliyle arabaya dokunur pozdadır.  
                                                 
358
 Weller 1970, 223. 
359
  Pers  etkili  steller  “Anadolu  Akhaemenid  Dönemi  Plastik  Eserleri”  başlıklı  doktora  tezinde  Sayın 
Gürcan Polat tarafından incelenmiştir. Polat 1998.  
360
 Fleischer 1983, 47 vd. 
361
 Nollé 1992, pls. 2, 5, 8a. 
362
 Polat 1998, 11 vd.; Altheim-Stiehl – Metzler – Schwertheim 1983, 1-23; Nollè 1992, 19 vd.  
363
 Polat 1998, 24 vd.; Dentzer 1969, 195-232, fig. 2. 
364
 Bernard 1969, 17-29, fig. 1-2. 
365
 Bernard 1969, fig. 4. 
366
 Polat 1998, 13 vd.  

---

 
241 
M.Ö. 5. yüzyılın ortalarına tarihlenen  stanbul 5763 üzerinde iki friz bulunmaktadır.
367
 
Alttaki frizde kline sahnesi, üstteki frizde prosession sahnesi yer almaktadır. Sağa doğru 
hareket  eden  sahnenin  ortasında  iki  at  tarafından  çekilen  kasası  kubbe  şeklinde  biten 
araba bulunmaktadır. Kısa boylu olan atlar koçbaşlıdır. Arabanın sekiz parmaklı büyük 
tekerleği  tırtıklı  yere  basma  düzlemine  sahiptir.  Arabanın  kasası  kubbeye  geçişte  iki 
yanda  küçük  birer  çıkıntı  yapmaktadır.  Arabanın  arkasından  uzun  khiton  giymiş  iki 
kadın  gelmektedir.  Öndeki  kadın  yukarıya  kaldırdığı  bir  eliyle  arabaya  dokunur 
pozdadır.  Arkadaki  kadın  ise  aynı  pozda  kaldırdığı  elinde  tanımlanamayan  bir  nesne 
tutmaktadır. 
M.Ö.  5.  yüzyılın  ortalarına  tarihlenen  stanbul  5764  stelinde  birbirleriyle  bağıntılı 
figürlü  iki  friz  bulunmaktadır.  Frizlerin  altında  dört  satırdan  oluşan  Aramca  yazıt  yer 
alır. Üstteki frizdeki figürlerin sadece baş ve ayakları korunmuştur. Soldan sağa doğru 
hareket eden sahnenin en sağında binicisiz at, yanında seyisi ile betimlenmiştir. Başında 
tiara olan süvari bu grubu takip eder. Süvari ellerini göğüs hizasında yumruk şeklinde 
tutmaktadır.  Süvarinin  arkasından  yaya  olarak  ilerleyen  tiara  giymiş  iki  muhafız 
gelmektedir.  Muhafızların  da  elleri,  süvaride  olduğu  gibi  yumruk  şeklinde  ve  göğüs 
hizasındadır. Alttaki frizde sağa doğru ilerleyen üzeri kubbe şeklinde biten arabalı sahne 
yer  almaktadır.  Sekiz  parmaklı  tekerleğe  sahip  araba  koçbaşlı  iki  at  tarafından 
çekilmektedir.  Büyük  olan  tekerleğin  yere  basma  yüzeyi  tırtıklı  olarak  gösterilmiştir. 
Arabanın  kasa  kısmı  diğer  örneklerden  farklı  olarak  üç  on  sütunu  ile  süslenmiştir. 
Arabanın  kasasından  kubbeye  geçişte  birer  küçük  çıkıntı  yer  almaktadır.  Arabanın 
arkasından  iki  erkek  figürü  gelmektedir.  Figürlerin  elleri  yumruk  şeklinde  göğüs 
hizasındadır.  Üst  frizde bir  prosession  sahnesi  olduğu  kesindir.  Bu  stelde  yer  alan  iki 
friz de birbirleriyle ilişkili görülmüştür.
368
  
stanbul  5762  stelinde  tek  bir  friz  yer  almaktadır.  Burada  iki  atın  çekmekte  olduğu 
arabanın  oldukça  büyük  tekerleği  on  iki  parmaklıdır.  Arabanın  kasasından  kubbeye 
geçişte oldukça geniş bir çıkıntı yapılmıştır. Arabayı önde seyis çekmekte ve arabanın 
arkasından  iki  kadın  gelmektedir.  Sahne  stelin  iki  dar  yanında  da  devam  etmektedir. 
                                                 
367
 Polat 1998, 24 vd.; Bernard 1969, fig. 3. 
368
 Hanfmann 1966, 12; Borchhardt 1968, 193 vd.; Tappeiner 1986, 90; Nollé 1992, 88-89. 

---