Microsoft Word Hikmet 15. doc
Yüklə 1,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- , durma yata ğından! Bu ax şam ki, Q əm ər burda, Q əm ər burda, Q əm ər burda!”
- .Hüseyni: “G əlmis ən, canım s ən ə qurban ola, indi niy ə Dü şmü şəm əld ən daha, ey biv
Ədəbiyyatşünaslıq 53 poeması il ə azərbaycanlıların mənəvi aləmini bədii sözün qüdrəti ilə açıqlayan v ə sanki müştərək dəyərləri paylaşan xalqlar arasında pevənd yaradan bir s ənətkardır. Şəhriyar həm farsların, həm də azərbaycanlıların qüdr ətli sənətkarı kimi İranın söz kəhkəşanında parlaq ulduza döndü. Məhz buna gör ə Şəhriyarın doxsan və yüz illik yubileyləri bütün İranda ən böyük s ənət bayramı kimi qeyd olundu, onun "Heydərbabaya salam" poeması dillər əzbəri olduğundan İranın bir çox şairləri bu ölməz əsəri fars dilinə tərcümə etdil ər. Şəhriyar bu əsəri o qədər milli rənglə yaratmışdır ki, onun fars dilinə d əqiq tərcümə olunması bir növ müsabiqəyə çevrilmişdir və əsərin farsca bir çox t ərcümə variantları yaranmışdır. Hətta Şəhriyar yaradıcılığına olan r əğbət, məhəbbət "Heydərbabaya salam" əsərini orijinalda oxumaq həvəsi b əzilərini Azərbaycan dilini öyrənməyə sövq etmişdir. Şəhriyarın fars dilind ə yaratdığı əsərlər Azərbaycan oxucusu üçün çox maraqlıdır. Şəhriyarın bir sıra əsərləri Azərbaycan dilinə M.Əlizadə, X.Rza, Ə.Hüseyni, H.Billuri, M.Seyidzad ə, Q.Beqdeli, M.Zehtabi, F.Sadıq, B.Azəroğlu t ərəfindən tərcümə edilərək "Şəhriyarın seçilmiş əsərləri" adı altında çap edilmi şdir. Məlumdur ki, hər hansı dildən tərcümə edilən əsərlər həmin mü əllifin fikir dünyasını, üslubunu, bədii ifadə vasitələrini, formasını və q ələmə aldığı mövzunu oxucuya olduğu kimi çatdıranda mütərcim u ğurundan xəbər verir. Lakin tərcümədə bütün bu sadaladığımız cəhətləri qoruyub saxlamaq müt ərcim üçün böyük çətinliklər törədir və çox az halda orijinal il ə səsləşən tərcümə əsəri alınır. Nəzərə alınmalıdır ki, müəllif yaratdı ğı hər hansı əsəri sərbəst, öz zövqünə, ruhuna uyğun yaradır, oxucu is ə yeni, orijinal əsərlə təmasda olur. Mütərcim isə tam şəkildə hər hansı yazıçının yaratdı ğı əsərdən asılıdır və orijinal əsərə etdiyi ixtisar, əlavə və d əyişikliklərə görə məsuliyyət daşıyır. Poetik tərcümə üçün mütərcimdən şairlik qabiliyyəti də tələb olunur, onda məsələ bir qədər də mürəkkəbləşir. Çünki b ədii söz sənətinin yaradıcıları hələ lap qədim zamanlardan katiblərin, mirz ələrin, saray şairlərinin üzü köçürülən əsərlərinə edilən əlavələrə görə əziyyət çəkmişlər. Müasir mətnşünaslar klassik əsərlərin mətnini tərtib etm ək üçün çoxlu problemlərlə üzləşirlər. İndi mütərcimlərdən bəziləri t ərcümə etdikləri əsərlərə o qədər aludə olurlar ki, bəzən mövzu onları o q ədər valeh edir ki, müəllif fikrini tərcümə etmək əvəzinə tərcüməyə özl ərindən dəyişiklik edirlər. Bu isə artıq tərcüməyə cəlb edilmiş orijinalın t əhrifinə səbəb olur. Şəhriyarın "Seçilmiş əsərləri"ndə həm uğurlu, həm də u ğursuz tərcümələr var. Bu m əqalədə biz M.Şəhriyar əsərlərindən edilmiş bəzi tərcümələrdən b əhs edəcəyik. Bu kitabda mərhum şair Ə.Hüseyninin M.Şəhriyardan etdiyi t ərcümələrdən ikisinə nəzər salaq. Şəhriyarın “Yek şəb ba Qəmər" ("Bir 54 Щикмят gec ə Qəmərlə") və "Hala çera?" ("İndi niyə?") qəzəllərini orijinalla müqayis ə edək. Mütərcim "Yek şəb ba Qəmər" qəzəlimdə Şəhriyarın şeirdə dem ək istədiyi fikirləri xırda bir təhriflə oxucuya çatdırmışdır. Ancaq bir sıra beytl ər şairin fikrini eyni ilə ifadə edir. Məs: M. Şəhriyar: زا ق زا ا و د (2;103) Ə.Hüseyni: “Dem ə tək mən bu məclisdə özümdən bixəbər oldum, Bütün a şiqlər olmuşlar özündən bixəbər burda.” (1; 264) M. Şəhriyar: د ۀد و ش زاو و ش ز ا ا (2;103) Ə.Hüseyni: “ Şirin badə, gözəl nəğmə, könüllər oxşayan bir tar, Aman ey dad, xəbərsizlər, nə yatmışsız, xəbər burda.”( 1 ;264) Bu beytl ərin tərcüməsini Ə.Hüseyninin mütərcimlik uğuru kimi qiym ətləndirmək olar. Bəzi sözlərin yaxın mənalı sözlərlə əvəzlənməsi orijinalın m əzmununa xələl gətirməyib. Bu beytlərlə yanaşı, tərcümədə bəzən müt ərcim tərəfindən əlavələr, ixtisarlar edilmiş beytlərə də rast gəlirik. "Yek şəb ba Q əmər" qəzəlini orijinalda 12 beytdən birini tərcümədə ixtisar edərək Ə.Hüseyni 11 beyt vermişdir. Qəzəlin orijinalla eyni səslənən beytlərini diqq ətinizə çatdırmaq istərdik: M. Şəhriyar: ،م ج ا ا ، ور ا ا دا ن ز ا ر و ش ا ا ا ا (2; 103) Ədəbiyyatşünaslıq 55 Ə.Hüseyni: “Q əmər məftuni, ey İrəc, sən ey nakam böyük şair, Ayıl, dur g əl məzarından, maral gözlün gülər burda. S əhər lazım deyil əsla, günəş, durma yatağından! Bu ax şam ki, Qəmər burda, Qəmər burda, Qəmər burda!” (l;264) Şəhriyarın "Bir gecə Qəmərlə" qəzəlinin Azərbaycan dilinə t ərcüməsinin uğurlu alınmasını qeyd etmək lazımdır. Ə.Hüseyninin t ərcüməsində daha bir qəzələ diqqət edək. Şəhriyarın "Hala çera" qəzəlinin t ərcüməsində mütərcim yenə də 10 beytlik qəzəlin bir beytini ixtisar etmi şdir. Qəzəlin ilk baxışda Şəhriyar fikrini, kədərini, həsrətini ifadə edən misraları, ayrı-ayrı beytl ərdə dəyişdirilmiş, bəzən isə orijinaldan tamamilə fərqli müt ərcim misraları ilə ifadə edilmişdir. Əvvəl tərcümədə Şəhriyar fikirlərinin orijinala uy ğun verilmiş beytlərə diqqət edək: M. Şəhriyar: و ، ا ا زا ما د ا و با گ زا و ورا ا ، ا دوز ا ، ل (2;69) Ə.Hüseyni: “G əlmisən, canım sənə qurban ola, indi niyə? Dü şmüşəm əldən daha, ey bivəfa, indi niyə? Nu şdarusan, fəqət Söhrab ölüb, gec gəlmisən! Eyl əməz təsir ona heç bir dəva, indi niyə?” (1;269) Müt ərcim bu beytlərdə şairin fikrini çox xırda təhriflərlə olduğu kimi verm əyə çalışmış və buna müvəffəq ola bilmişdir. Lakin Şəhriyarın "Hala çera?"q əzəlinin bəzi beytlərinin mütərcim tərəfindən təhriflərlə verilməsi, bəzi b ədii ifadə vasitələrinə diqqətsizlik qəzəlin uğursuz tərcüməsindən xəbər verir. M. Şəhriyar : اد و زو ا ار ا اد ، ما ن زو ا ا داد ا ز ز ا ن ا د ا ز ن (2;70) Yüklə 1,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|