Microsoft Word ihyo ilm ziyouz com doc
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Munozara va undan kelib chiquvchi yomon axloqlarning ofatlari bayoni
Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy www.ziyouz.com kutubxonasi 71 Mas’ud: «Savolingni qaytadan ber, balki amir tushunmagandir?» dedilar. Savol va javob ayni yuqoridagi kabi takror bo‘ldi. Shunda Ibn Mas’ud: «Menimcha, o‘sha odam Alloh yo‘lida, haqni topgan holda o‘ldirilsa, o‘sha holdagina jannatdadir», deya o‘z fikrlarini aytadilar. Abu Muso (r.a.) Ibn Mas’udning (r.a.) ijtihodini yuksak baholab: «Haqiqat Ibn Mas’ud aytganidek», dedilar. Haq tolibining insofi shunday bo‘ladi. Agar yuqoridagi kabi savol darajasi juda past bo‘lgan faqihga aytilsa ham, u buni inkor qiladi va: «Haqni topgan holda, deb izoh berish shartmi? Bu narsa barchaga ma’lum-ku?» deya e’tiroz bildirishi tabiiy. Endi bugungi munozara sohiblarining holatiga boq! Agar raqib tomonidan haqiqat yuzaga chiqsa bormi, uning yuzlari xijolatdan qizarib, bor kuchini raqibga qarshi ishga soladi. Va umrining oxirigacha uni yomonlash bilan mashg‘ul bo‘ladi. Ajablanarli tomoni shundaki, o‘zlarining yuqoridagi kabi o‘rinsiz tortishuvlarini hech uyalmasdan, haq ustida bir-biriga hamkor bo‘lgan sahobalar munozarasiga o‘xshatib yuborishadi. 7. Qarshisidagi munozarachi hamkorini bir dalildan boshqa dalilga, bir mushkuldan boshqa mushkulga o‘tishiga mone’lik qilmasligi lozim. Salaflarning munozara uslublari shunday edi. O‘z foydasi yoki zarariga bo‘lsa ham, tortishuvchi bid’at bo‘lgan tortishuv uslubining barcha tomonlaridan voz kechishi matlubdir. Sening bu so‘zing qabuli qilinmaydi, chunki oldingi so‘zinga zid, deya e’tiroz etilmaydi. Haqni qabul qilish, unga qaytish botilni yo‘qotuvchi bo‘lgani bois vojibdir. Holbuki, tortishuvchilarning barcha majlislari mudofaa va mujodala bilan to‘la bo‘ladi. Hatto dalil keltirgan bir kishi o‘zining gumoni ila illat deb, unga asoslangan holda aslga qiyosini zikr qilganida, hukm aynan mana shu illat bilan muallal (illatli) ekaniga daliling nima? deya darrov e’tiroz bildiriladi. Dalil keltiruvchi, menimcha illat mana shu, agar bundan ham to‘g‘riroq, ravshanroq biror fikring, raying bo‘lsa, ayta qol, birgalikda tadqiq qilamiz, deydi. Shunda uning raqibi, sen zikr qilgan ma’nolardan boshqa ko‘plab ma’nolar bor, men o‘sha ma’nolarni yaxshi bilaman, faqat ularni aytish mening majburiyatim emas, deb javob qiladi. Dalil keltiruvchi, bundan boshqa biror da’voying bo‘lsa, keltir, degan kabi taklif bilan mujodalani davom ettiradi. Raqibi, bu mening vazifam emas, deb o‘zini xalos qiladi va hokazo. Munozara majlislari shunday savol-javoblar bilan davom etaveradi. Bu miskin raqibining, men bilaman, faqat aytmayman, chunki bu mening vazifam emas, degan so‘zlari shariatga nisbatan tuhmat ekanini qaerdan bilsin. Agar mening vazifam emas, deb da’vo qiluvchi ma’nolarni bilmasa, faqat xasimini ojiz qoldirish uchun shunday da’vo qilayotgan bo‘lsa, u fosiq, kazzobdir. O‘zida bo‘lmagan narsani da’vo qilgani uchun Allohga osiy va Uning g‘azabiga duchor bo‘ladi. Mabodo, o‘zi aytgani kabi bilaturib, burchim emas, deya aytmasa, unda shar’iy amrni yashirgani uchun fosiqdir. Axir undan musulmon birodari tushunib olish va bilish uchun so‘ragan edi. Agar u kuchli dalil keltirsa, uni olishi, mabodo u dalil zaif bo‘lsa, u holda zaif jihatlarini tushuntirib berib, uni jaholat qorong‘uligidan ilm nuri sari eltishi kerak. Diniy ilmlar haqida so‘ralgan kishi, agar bilsa bilimini yashirmay, javob berishi vojib ekaniga hech qanday ixtilof yo‘q. Ashobi kiromning mashvarati va salafi solihlarning biror masala haqidagi muzokaralarini yaxshilab o‘rganib chiq. Ajabo, ular orasida yuqoridagi kabi munozaraning bo‘lib o‘tganini hech eshitganmisan? Ulardan biri-birini bir dalildan ikkinchi dalilga, qiyosdan asarga yoki xabardan oyatga o‘tishdan man’ qilganmi? Ularning barcha munozaralari boshqacha edi. Ular aqliga Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy www.ziyouz.com kutubxonasi 72 kelgan fikr va tushuncha qanday bo‘lsa, shundayligicha o‘rtaga tashlar va unga ko‘ra muzokara qilar edilar. 8. Munozara foydali ilmlar ila mashg‘ul bo‘lgan kishilar bilan qilinishi lozim. Ammo tortishuvchilarning ko‘plari yetuk va zabardast olimlar bilan munozara qilishdan o‘zlarini chetga olishadi. Chunki haqiqat o‘shalarning tilida izhor bo‘lib qolishidan qo‘rqishadi. Shuning uchun tortishuvchilar faqat ilm darajasi yuqori bo‘lmagan kishilar bilan munozara qilishga o‘ch bo‘lishadi. Zero, ular botil fikrlarini o‘zidan past darajadagi kishilar orasigagina tarqatishlari mumkin. *** Bu sakkizta shartdan tashqari munozara qilishning yana ko‘plab daqiq talablari, shartlari mavjud. Ammo shu shartlar bilan ham kim Alloh uchun, kim boshqa narsalar uchun munozara qilayotganini bilib olasan. Xulosa qilib aytganda, mujtahid munozarachining qalbiga o‘rnashib olgan va halokat sari yetaklaydigan shayton bilan bahsni to‘xtatib, savob olish yoki ajrda nasibador bo‘lish uchun harakat etishi lozim. Bunday munozaralar shayton uchun kulgu, muxlis bandalar uchun ibratdir. Shayton bandaning ustiga balo-ofat zulmatlarini solib qo‘yib mazax qiladi. Shaytonning bu nayranglari kelasi bo‘limlarda bayon etiladi. Allohdan go‘zal yordam va tavfiq so‘rab qolamiz! Munozara va undan kelib chiquvchi yomon axloqlarning ofatlari bayoni Bilgilki, boshqani mag‘lub etish, mot qilish, odamlar oldida fazilat va sharafni ko‘rsatish maqsadida munozara qilish Allohning huzurida mazmum, iblis nazdida esa, mahmud bo‘lgan barcha xulqlarning manbaidir. Ushbu munozaralar kibr, manmansirash, hasad, nafsni ulug‘lash, mansabparastlik va shu kabi botiniy buzuqliklarning biridir. Ichkilik ichish yoki fahsh ish qilish orasida ixtiyorli bo‘lgan kishi ichkilik ichsa, mast bo‘lib fahsh ishlarni ham bajarishiga olib keladi. Shu kabi boshqalarni mot qilish, munozarada g‘olib kelish, mansabparastlik va manmansirash muhabbati kimgaki g‘olib kelsa, uni iflosliklar ichiga boshlab boradi, qalbida yomonliklarning jamlanishiga vosita bo‘ladi. Bu yomon axloqlarning barchasi dalillar, oyatlar va hadislarga asoslangan holda «Rub’ul muhlikot» bo‘limida zikr etiladi. Ushbu o‘rinda esa, salbiy munozarani keltirib chiqaruvchi yaramas xulqlarning bir qismini aytib o‘tamiz. 1. Hasad. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «Olov o‘tinni yegani kabi hasad ham yaxshiliklarni yeydi», 115 deganlar. Tortishuvchi hasaddan xoli bo‘lolmaydi. Chunki gohida g‘olib bo‘lsa, gohida mag‘lub etilishi muqarrar. Ba’zida uning so‘zi maqtalishi, ba’zida esa, boshqaning gapi maqtovga sazovor bo‘lishi mumkin. Modomiki, dunyoda biror kishining ilmi va qarashlari boshqanikidan kuchli ekanini zikr qilish yoki «falonchi sendan yaxshiroq qarashga va to‘g‘riroq fikrga ega», deyilish ehtimoli bor ekan, tortishuvchi, albatta, raqibiga hasad qila boshlaydi va undagi ne’matning zavol topishini, odamlarning muhabbati va hurmat-ehtiromlari o‘zi tomonga ko‘chib o‘tishini chin dildan xohlaydi. Hasad – olov-otash. Bas, kimki hasadga mubtalo bo‘lsa, bu dunyoda azobga, iztirobga Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|