Microsoft Word Insan huquqlari II kitab doc
Yüklə 2,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
106 tərəfdən hüquqların artmasına xidmət edirsə, digər tərəfdən hüquqların məhdudlaşmasına və yenilənməsinə xidmət edir. Lakin bütün dəyişikliklərdə əsas məqsədlər pozitivliyin əldə olunmasından ibarətdir. Hüququn genişlənməsi cəmiyyətdəki inkişafla əlaqəli olur. Məsələn, hal-hazırda printerlər vasitəsilə evlərin tikilməsi proseslərinə başlanılmaqdadır. Bu artıq yeni bir inkişaf göstəricisidir, texnoloji tərəqqidir. Burada zaman və resurslar insanlar üçün gələcək hüquqların təmin olunmasına gətirib çıxara biləcəkdir. Hüquqların dialektik –empirik qaydada genişlənməsi həm də yeni texnoloji vasitələrin genişlənməsindən və tətbiqinin sistemləşdirilməsindən asılıdır. Yeni hüquqlar yeni təzahürdən və yeni mahiyyətdən meydana gəlir. Lakin bütün hallarda təbii məzmununu baza olaraq özündə saxlayır. Baza mahiyyət isə ondan ibarətdir ki, hüququn tətbiq olunduğu sahələrdə xidmət amili əsas rolu oynayır. İ nsan hüquqları anlayışının dərk olunmasında dialektik məntiqin əhəmiyyəti Formal məntiqi təfəkkür təbii ki, dialektik məntiqin tərkib hissəsidir. Formal məntiq sintezlər yolu ilə formal nəticələrin çıxarılmasını təmin edir. Formal nəticələr cəmi, formal nəticələrdən meydana gələn yeni nəticələr də cəm halda sintez olunaraq dialektik məntiqin yarnmasına xidmət edir. Formal məntiq sadə dərketmədir. Ancaq dialektik məntiq daha çox qarşılıqlı vəhdətdə yaranan mətn xarakteri kəsb edən bir məntiqdir. Dialektik məntiq dialoqlara əsaslanır və dialoqlardan (ziddiyyətli qarşıdurmalardan) meydana gəlir. Tezislərin irəli sürülməsi və anti-tezislərin bildirilməsi elə dialoqların formalaşmasının əsasında dayanır. İnkarlar və yeni tezislərin meydana gəlməsi də dialoqların meydana gəlməsinin əsasında dayanır. Formal məntiqi təfəkkürün cəmi dialektik məntiqin formalaşmasında böyük rol oynaylır. Dialektik məntiq zamanı forma və mahiyyətinin uyğunluğu meydana 107 gəlir. Dialektik məntiqi nəticələr obyektin daha da böyüməsinə xidmət edir, eləcə də sistemli xarakter kəsb edir. Formal məntiqi təfəkkür dərketmənin sadə formasıdır, dialektik məntiqi təfəkkür isə bir qədər mürəkkəb əhəmiyyət kəsb edir. Mürəkkəb təfəkkür inkişafın əsaslarını meydana gətirir və düşüncələrin zənginliyinə əsaslanır. Dialektik məntiq konkret müddəalardan ümumi müddəaları meydana gətirir. Hüquq sahəsinin çoxtərəfli olması, hüquq obyektlərinin çoxistiqamətli əsasları məhz dialektik məntiqi üsullarla hüququn dərk olunmasında böyük rol oynayır. Hüququn dialektik tərkibi onun baza hüquqlar arasında olan şərtləndirici əlaqəsindən və eləcə də törəmə xassələrə malik olmasından irəli gələrək formalaşır. Hüquqn dialektik tərkibində bir-birini tamamlayan və həyatın sistemli formasının nəzəri tələblərini ödəyən məzmun böyük mənaya malik olur. Hüququn dialektik tərkibi onun çoxməzmunlu formasından meydana gəlir. Hüquq normalarının şaxələndirilməsi və bir normanın digəri üçün səbəbə çevrilməsi elə dialektik vəhdətin əsaslarını meydana gətirmiş olur. Dialektik təfəkkür daha çox ətraflı və səpələnmiş təfəkkürdür. Bu təfəkkür formasında sahələr arasında məzmun çalarlığı meydana gəlir. Bir hüquq sahəsində qəbul edilən normalardan digər normalar meydana gəlir. Eləcə də normaların zənginləşməsi prosesləri formalaşır. Dialektik məzmun əsas etibarilə hüququn normaları arasında təbii bağlılığın ifadə olunmasında böyük rol malik olur. Bu gün dialektik məntiqi təfəkkür daha da inkişaf etməkdədir. Dialektik məntiqi təfəkkürün inkişafında material düşüncələrin, eləcə də yanaşmalarda (əlaqələrdə və münasibətlərdə) subyektivliyin və obyektivliyin əsasları mühüm rol oynayır. Obyektivliyin artması subyektivliklə əlaqəli olduğundan fikirlərin artması da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İ nsan hüquqları anlayışının dərk olunmasında dialektik məntiqin əhəmiyyətini bu şəkildə ümumiləşdirmək olar: 108 -insan hüquqları anlayışının tərkibinin sadə və sadələrdən ibarət olan mürəkkəb məzmunla dərk olunmasının təmin edilməsi; -insan hüquqları anlayışının təfəkkürdə sistemləşdirilməsi və ümumiləşdirilmə yolu ilə məzmununun geniş şəkildə əhatə olunması; -insan hüquqları anlayışının şaxələndirilməsi və sistemlərarası predmetə və obyektə çevrilməsi; -anlayışın tətbiqinin universal və məxsusi aspektlərdə təmin edilməsi; -anlayışın tətbiqi sahələrinin genişlənməsi hesabına elmi obyektə və elmin qolu kimi fənlərə və fənlərarası predmetə çevrilməsi; -anlayışın inkişaf proseslərinin sistemləşdirilməsi zamanı tərkib hissələr arasında uyğunluğun yaradılması və mütənasbiliyin təmin edilməsi; -anlayışın genişlənməsi üçün sadə məntiqi nəticələr üzərində mürəkkəb nəticələrin çıxarılmasının təmin olunması; -anlayışın əhatəli olaraq dərk olunmasında fəlsəfi kateqoriyalardan bölücü və birləşdirici ünsürlər kimi geniş istifadə olunması; -insan hüquqları anlayışının bölgü komponentlərinin sayının artırılmasının nəzəri baxımdan təmin edilməsi və s. İ nsan hüquqlarının fəlsəfi kateqoriyalarla dərk olunması Kainatın (fövqəltəbiətin-makro təbiətin, ölçüsüz təbiətin, “məkansız”, yəni məkan hüdudları olmayan təbiətin) tərkibi rəngarəngliklərdən, hissəciklərdən, elementlərdən ibarətdir. Bu rəngarəngliklər sistemlər daxilində olan elementlərin birləşmələrinin fərqli formalarından və fərqli tərkiblərindən, fərqli təzahürlərdən və elementlərdən meydana gəlir. Həyatın, eləcə də insanlarla təbiətin əlaqələrinin fərqli əsasları Yüklə 2,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|