Microsoft Word kitab elm doc
Yüklə 332,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
Elmira Fikrətqızı 153 əsərlər yaratdığını artıq qeyd etmişik. M.Turandan verdiyimiz sitatda qeyd olunduğu kimi, müasir Kıbrıs türk poeziyası üçün ana mövzular- dan olan “ağdənizliliy”in başlanğıcına da Türkay poeziyasında təsadüf edirik. Çağdaş dövrdə olduqca yayğın olan bu mövzuda yazılmış “Ağ- dəniz türküsü” adlı beşhissəli poemanın bu şeirlər silsiləsində xüsusi yeri vardır: Akdeniz kanım gibi sıcak Akdeniz bizi tanıyan, anlayan deniz Akdenizde zaferlerimiz, şereflerimiz, şanlarımız, Akdenizle kucak kucağa sarmaş-dolaş Güneş yanığı insanlarımız. (Türkay, 1959: 47) Ən yeni dövr Kıbrıs türk poeziyasının nümayəndələrindən sayı- lan Şirin Zaferyıldızının “Acıq quşların qanad çırpınışlarına” (“Açız Kuşların Kanat Çırpışlarına”) şeri də bu mövzudadır və yuxarıdakı misralarla səsləşən məzmuna malikdir: Biz ki Akdenizliyiz, ve de yanık tenimiz, açız kuşların kanat çırpışlarına. (Zaferyıldızı (a), 1997: 71) M.Turan bir tənqidçi kimi bu mövzuya xüsusi diqqət yetirərək, təbii ki, onun dəniz olaraq coğrafi mövqeyini deyil, daha çox Aralıq dənizi mədəniyyəti, mifologiyası və s. kimi məsələləri nəzərdə tu- tur. Biz isə bunu qeyd etmək istərdik ki, bu mövzuda əsərlər yazmış şairlərin hamısından daha çox O.Türkayın yaradıcılığı həmin möv- zunun ədəbiyyatda özünə yer tutmasına münbit zəmin hazırlamış- dır. Yuxarıda adını çəkdiyimiz şairənin isə həm də “Cilalı daş döv- ründəyəm”, “Ağdənizim”, “Ada qadını”, “İtən qadınlıq” (“Yitik Osman Türkayın poetik irsi 154 Kadınlık”), “Qadın qaranlığın ərəfəsindədir” şeirləri, eləcə də, Ay- şən Dağlının “İndi Ağdənizdə noyabr, məndə iyun” (“Şimdi Akde- nizde Kasım Bende Haziran”), “Ağdəniz yaşanmamış gözəllikləri ilə cocuq”, “Okean dodaqlı qadınlar” (“Okyanus Dudaklı Kadın- lar”), “Saçlarımı kəsdirəcəm, mən bilirəm” (“Saçlarımı Kazıtaca- ğım Ben Bilirim”), “Avqust başına vurdu Ağdənizin” (“Ağustos Başına Vurdu Akdeniz’in”), Orbay Dəlicəirmağın “Özgürlük türkü- sü”, “Uçaraqdan gəlir məktub: zərfin üstündə poçtalyonun salamı Ağdənizdən”, Nəriman Cahidin “Sən Ağdənizə yatır ürəyini”, İlkay Adalının “Miras”, Filiz Naldövənin “Axsaq Ağdənizə”, Haqqı Yü- celin “Ağdəniz qağayısı”, Fikrət Dəmirağın “Ağdənizli”, “Qadınım, xatırla” (“Kadınım Anımsa”) şeirləri və s. bu mövzudadır. Prof. dr. Mətin Qaradağ isə “Ağdəniz kültürü kontekstində Os- man Türkay şeri” başlıqlı məqaləsində onun bu mədəniyyətə bağlı- lığını yaradıcılığından gətirdiyi nümunələrlə əsaslandırır, amma onun Ağdəniz mədəniyyətinin tam bir daşıyıcısı olmadığını da vur- ğulayır: “Tüm şiirlerinin genel bir değerlendirilmesi sonucunda Os- man Türkay’ın tüm renkleri ve izlekleriyle tipik bir Akdeniz şairi olduğunu söylemek mümkün değil. O daha çok evrensel temalar çerçevesinde evrenin çağdaş yansımalarını dizelerine temel almış bir şairdir. Bireyin mutluluğunda somut gösterimlerden çok duygu bağlamında kimi zaman doğaüstü objelerle konuşmayı yeğlemiştir. Ama bu şiir sevecenliğini, sıcaklığını korumayı bilmiştir. Bu da Ak- denizliliğin bir başka temel yansıması sayılabilir.” (http://www.bil- gicik.-com/yazi/akdeniz-kulturu-baglaminda-osman-turkay-siiri- metin-karadag/ - 10.08.08.) Kıbrıslı tənqidçi və şair Əli Nəsim yuxarıda qeyd etdiyimiz “kıbrıslılıq” mövzusu ilə bağlı olaraq yazır: “Son dönemin yazar- larından belirgin bir özellik ise “Kıbrıslılık” temasını benimsemele- ridir. Kıbrıslılığı, Kıbrıs’ın doğasına olan bağlılık olarak algılayan yazarlar şiirlerinde yasemin, turunç, zeytin, yerel ve tarihsel ögeleri kullanarak ve Kıbrıs’ın toprağına, mitolojisine ve kültürüne sahib çıkarak Akdenizlilik karakteri olan, sevgi, içtenlik ve Akdeniz du- Elmira Fikrətqızı 155 yarlılığı ile Kıbrıs’a yaklaşmaktadırlar”. (İkinci Uluslararası KBTES (b), 1999: 93) Tənqidçi Kıbrıs türk şerində sadaladığı bu cəhətləri 1974-cü ildən sonrakı mərhələyə aid edir. Halbuki həmin səciyyəvi əlamətlər Türkay poeziyasının hələ ilk dövrlərindən mü- şahidə edilir. Bir örnək olaraq “Alasya” adlı şerdə yerli koloritin tənqidçi tərəfindən qeyd olunan təzahürlərinin mövcudluğunu qeyd etməklə kifayətlənirik: Al gönlümün Alasyası pırlanta şehir! Ayrılık kalbimi binlerce boşluğa çekilmiş sakininden Bana da kucağında sıcak bir yuva ver Nerdedir şimdi o som altına şekil veren elleri O bahar yuvası, o gül damlası O yasemin çardağı, o yolcular dünyası? (Türkay, 2002: 109) Məlumdur ki, Alasya Hititlər dövründə (e.ə. 1320-1200) Kıbrı- sın məşhur liman şəhərlərindən olmuşdur və hətta adada yazının ilk dəfə burada istifadə olunduğu da ehtimal edilmişdir. Böyük tarixi, mədəni dəyərləri ilə seçilən şəhər O.Türkay qələmində bir daha əbədiləşdirilmişdir. “Girnə limanında axşam”, “Bu limanın qayıq- ları”, “Balabayıs”, “Alovhisar”, “Badam çiçəyi”, “Bu xəzan aləmi”, “Canım bahar, ömrüm bahar”, “Bayraqdarda”, “Sonsuz bakirə”, “Ömrümün dağlarında”, “Fəthin günəşi”, “Quraq ova”, “Beşbarmaq dağı melodiyaları” (“Beşparmak Dağı Melodileri”) və s. əsərlərində Osman Türkay həm adanın türklərdən öncəki tarixindən, zəngin mədəniyyət abidələrindən, həm şanlı türk paşalarının fəthedici zə- fərlərindən, həm də cənnət gözəlliyindən bəhs etmişdir. Mövzu ba- xımından digər Kıbrıs türk şairlərinin yaradıcılığında da bununla əlaqədar şeirlərə rast gəlirik. Məsələn, Osman Türkayın “Girnə li- manında axşam” şerindən sonra bu şəhər bir sıra digər şairlərin də təsvir obyektinə çevrilmişdir: Mahmud İslamoğlu “Girnə qapısı”, Taner Baybars “Girnə limanı” (“Girne Rıhtımı”), Əhməd Əsəd Yüklə 332,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|