CLXIII
Komil Fanoga erishmoq haqida Hoja Bahouddin Naqshband so’zlari
Oliy sifatlar egasi va mo'tabar zot, haq ravshanligining shohi va to'g'ri yo'lning gul
soluvchisi bo'lgan Xoja Bahouddin Naqshband bu iqlim uzra taxt qurgach, yo'qlik mulkda
ham podsho bo'ldi. Bu haqni biluvchi kishi pok sayr qilish paytlarida o'z vujudini turli
narsalarga qiyos etar edi. Ammo hamma narsadan o'zini kam ko'rib, o'zini sarvu gul
oldidagi xoru xas kabi tutar edi.
Bir kun uning ko'ziga tozalikdan yiroq bo'lgan bir qo'tir it ko'rindi. Shayx uni o'zi bilan
tenglashtirtb, ko'ziga yosh olgancha nola cheka boshladi. U shunday der edi:
— Bu it vafo qiluvchilar toifasidandir, men esa unday emasman. O'zimni u bilan teng
deb ayta olmayman. U Allohga vafodan o'zga narsani bilmaydi, men esa unga faqat jafo
qilaman, xolos!
Nazar egasi bo'lgan shayx shunday degach, it uning oldidan yo'l solib, o'tib ketdi.
Tuproq ustidagi it qolciirgan izlarni ko'rgan Shayx yana nisbat qilishda davom etib,
shunday dedi:
— Men ortiqmanmi yoki bu iz?
Yana o'ziga o'zi dedi:
Lisonut-tayr. Alisher Navoiy
www.ziyouz.com
кутубхонаси
90
— Ey insofsiz kishi! Bu iz vafo ahli oyon'idan nishonadir, sen esa vafosizlik sari etak
sudraysan!
U shu mazmunda so'zini tugallagach, yer o'pib, it izlariga ko'zlarini surta boshladi.
Haq ahli o'z vujudini ana shu xil inkor qiladi, borlig'ini shu yo'l bilan yo'qqa chiqaradi.
Shu tarzda ularda o'zlikdan asarqolmagach, fano jomini sipqoradilar. Ular haq vujudidan
baqo topmay, birlik jomida uning yuzini ko'rolmaganlaridan so'ng yo'qlik ahliga qo'shilib,
mutlaq borliqqa vosil bo'ladilar.
CLXIV
Parvonalar to'dasi haqiqiy sham sharhida
Bir kecha parvonalar jam bo'lib, shamga yetishmoqqa harakat qilishdi. Qanotlarini
o'tda yoqishga hozirlab, "Biz izlovchilarmiz, sham nuridan nishon izlaymiz. Agar undan
nimaiki topsak, uni izhor qilaylik. Sharh etib, asl zotining nimadan iborat ekanligini
aniqlaylik",- dedilar.
Bu so'z aytilgach, parvonalardan biri qanotlarini qoqib, sham haqiqatini bilish uchun
bordi. U yuqoridan qorong'u kechada to'da bo'lib turgan parvonalar guruhini ko'rdi,
o'rtada sham yoqig'liq turar edi. Parvona sham nuridan ko'zini munavvar qilib yona
turib, sham haqidagi so'zlarini olamga yoydi. U sham haqida so'z yuritar, lekin boshqalar
bundan xabardor bo'lmas, uning so'zlari boshqa parvonalar qalbiga yetib bormas edi.
Parvona har qancha ravshan yonib so'zlamasin, eshituvchilar bundan hech naf
topmadilar. U aytgan so'zlar foyda keltirmagach, yana boshqa bir parvona shamga
qarab parvoz qildi. U sham bazmiga kirib borib, nuriga diqqat bilan nazar soldi. U ham
boyagj parvonadek yonib qanchalik so'z aytmasin, parvonalar to'dasiga maqsad ayon
bo'lmadi.
Yana boshqa parvona ham bu ishga urinib, sham boshi atrofida ko'p aylandi. Undan
ham murod hosil bo'lmadi, mushkil ochilmadi.
Bundan o'zgalarga ham iztirob tushib, ular maqsadsari shitob bilan intildilar. Sham
tevaragida ko'p qanot qoqib, har biriqanot-quyruqlarini kuydirdilar. Har biri kuygancha,
o'zi istagan maqsadga erishdi, ammo buni sharhlash qiyin ish bo'lib, naql qilish esa
harom hisoblanardi. Chunki kishi shu'lani til bilan sharh eta olmaydi, kuymasdan turib,
uning mohiyatini bila olmaydi.
Parvona bu ish haqiqatidan xabar topgach, a'zoyi badani kul bo'lib, undan asar ham
qolmadi. U qo'rqmasdan o'zini shu'laga urgach, a'zosiga o't tushib, pok bo'ldi va o'zi
ham shu'laga aylandi. Chunki istagan maqsadi unga ayon bo'lib, bundan ortig'ini bayon
qilishga hojat qolmadi. Chunki u maqsad ichra nobud bo'ldi va bu fanoda ayni
muddaoning o'ziga erishdi. U haqiqatdan xabar topdi, shuning o'zi unga yetarli bo'lib,
boshqa so'z aytishga o'rin yo'q edi.
Agar kishilar parvonalarning bu holiga diqqat qilsa, ularning ko'nglida ikkita fikr kashf
bo'ladi. Birinchisi shuki, kuymasdan turib, uning mushkili ochilmaydi; sham bilan birlikka
erishmasdan turib, murodiga yeta olmaydi. Toki fano o'tiga o'z vujudini solib, bu
shu'lada boru yo'g'ini o'rtamas ekan, maqsad nuri uning qo'liga kirmaydi, tilagan visoli
unga yuz ko'rsatmaydi. Ikkinchidan, bu xil chaqmoq uni otash dengiziga g'arq qilgach,
unda so'z aytish imkoni qolmaydi, bu ish sirini so'z bilan bayon etish uning uchun
amrimahol hisoblanadi. Bunda kuymasdan turib, elga ish ochilmaydi, kimki kuysa,
o'zgalar uning holini bilmaydi.
Ey Foniy! Fano haqida lof urishni bas qil! Vaslga erishmoqchi bo'lsang, yaxshisi, fano
o'tida kuy! Sham o'tiga aylangan parvona kabi o'zingni shu'laga devonavor ur!
Vujudingdan asar, borlig'ing o'rish-arqog'idan nishon qolmagach, maqsad ichra
Lisonut-tayr. Alisher Navoiy
Dostları ilə paylaş: |