CLXXIII Shayxning vasfi va o 'zining unga payravlik qilgani tavsifi Ey Foniy! Yana bir go'zal asar yozib, qushlar tilini ajoyib yo'sinda sharhlab berding.
Qushlar tiliga yo’l topganlardan biri Sulaymon payg'ambar edi. Keyin vaziri Osaf
undan ta'lim olib, qushlar tilini o'rgandi, ammo bu tildan u hech kimni xabardor etmadi.
Bu ikkalasidan o'zga kishi buning uddasidan chiqmadi, boshqa odamlar qush tilini
bilmaganliklari uchun uning fahmiga yetmas edilar.
Tez aylanuvchi falak shitob bilan oradan bir necha ming yilni o'tkazib yubordi.
Shundan so'ng chaqqon sayr etuvchi, chechan nutq aytuvchi va o'tkir aqlli omadi
yurishgan bir qush maydonga chiqdi. Uni qush dema, balki fano Qofining anqosi de,
barcha qushlar tilining donosi de! U bu yo'lning boshlovchisi va avliyolar qiblasi bo'lib,
ko'ngh to'g'ri yo'l ko'rsatish uchun ziyolangandir. U haqiqat sirlarini kashf etishda
farid
1
— yagona va tengi yo'qdir, nutqidan haqiqat ahli bahramand bo'ladi. Bu kishi irfon
ahlining yo'l ko'rsatuvchisi, ma'rifat bozorining Attoridir.
U bu gulshan ichra paydo bo'lganida go'yo qushlar ham nutqni undan o'rgangandek
bo'ldilar. Uning qush tili bilan gapirishi Osafdan ham, hatto Sulaymondan ham ortiqroq
edi. Chunki ular qush tilini bilgan bo'lsalar-da, lekin bundan elga biron-bir naf yetmadi.
Haq Attor tilini biyron qilgani uchun "Mantiq ut-tayr" dostoni oshkor bo'ldi. Bu til izohini
to'la-to'kis bayon etib, ilohiy sirlarni sharhlab berdi. Boshlanish va tugallanish haqida
chiroyli so'zlar xazinasidan ko'plab gavharlar sochdi. Bu gavharlar bilan zamona
cho'ntagini to'ldirdi, barcha kishilar undan bahramand bo'ldilar. Xazinadagi tilsim
ochilgach, har gadoga bu gavharlardan muayyan ulush tegdi. Asarini ko'pchilikka quyosh
kabi oshkor etib, so'zlaridan Jamshid jomi kabi sado chiqardi. Kimki labtashna bo'lsa, bu
maydan unga ichirdi. O'zgalar bu haqda so'z aytishdan ojiz qoldilar. Qush tili bilan
shunday kalom surdiki, uning bu so'zlari xuddi to'tiyi go'yo so'zlari kabi barchaga
manzur va ma'qul bo'ldi.
U yozgan asarni forsiy tilni biluvchi xalqlar fahm etib, undagi barcha yashirin
nozikliklardan xabardor bo'ldilar. Ammo sodda, bechora turklar bu tilni yetarli darajada